Landneminn - 01.07.1955, Blaðsíða 5

stuíi rabb
um eignarréttinn
Sósíalistar berjast fyrir afnámi
einkaeignarréttar á atvinnutækj um
og jarðeignum. Þetta má einnig orða
þannig: sósíalisminn afnemur rétt
eins til aS hagnast á vinnu annars
éSa annarra.
Hugsum okkur að ég eigi fisk-
iðjuver sem vinni árlega úr fiskaf-
urðum fyrir 10 milljónir króna að
söluverSmæti. Ég greiði 8 milljónir
króna fyrir hráefni, í vinnulaun til
starfsfólks fyrirtækisins og annan
kostnað. Þá eru eftir tvær milljón-
ir króna. Og hvað verður um þær?
Þær renna í vasa minn. Hvers
vegna? Vegna þess að á einhverjum
pappírum, sem einhvers staðar eru
geymdir, stendur að ég sé réttur eig-
andi fiskiðjuversins að lögum. Þess-
um hagnaði get ég varið að vild:
Ég get notað hann til að stofnsetja
ný fyrirtæki, sem veiti mér enn
meiri hagnað, rekið okurlánastarf-
semi eða spákaupmennsku. Það sem
úrslitum ræður um ákvörðun mína
er gróSamöguleikinn, ekki almenn-
ingsheill.
Hverjir hafa nú skapað ágóðann
af fyrirtæki mínu? Hann er arður
af vinnu sjómannanna, sem sóttu
fiskinn á miðin, og verkafólksins,
sem vann úr honum verðmætari
vöru. Sjálfur á ég ekki siSferSileg-
an rétt til annars meira en sann-
gjarnra launa fyrir vinnu mína, hafi
ég þá leyst nokkurt starf af höndum.
Hinn merki franski menningar-
frömuður Rousseau segir á einum
stað: „Ávextir jarðarinnar eru al-
menningseign, en jörðina sjálfa á
enginn." ViS Islendingar skiljum
kannski réttmæti þessarar setningar
enn betur, ef viS snúum henni upp á
sjóinn og spyrjum: Hver á sjóinn?
ViS myndum áreiðanlega öll svara:
Enginn einstakur. En hver á dýr
sjávarins? Þau eru almenningseign.
Það sem við á um sjóinn á einnig
við um þurrlendið. Hvort tveggja er
hluti a'f jörðunni. Eini munurinn er
sá, að sakir ölduróts, dýpis, illviðra
og annarra örðugleika hafa menn
ekki treyst sér til að reka staura nið-
ur í sjóinn, strengja á þá vír og
segja: Þetta er eign mín. Ef þeir
gætu það, væru þeir örugglega bún-
ir að þvi. ÞaS sjáum viS bezt, ef viS
athugum, hvernig farið hefur um
veiðiár og vötn, sem hægt er að
verja: Menn hafa slegið eign sinni
á þau eins og þurrlendið.
Nú liggur nærri að spyrja: Telur
nokkur maSur heimilt aS selja ein-
hverjum auSjötni Selvogsbanka, Ö5r-
um HalamiSin, þeim þriðja síldar-
miðin fyrir Norðurlandi? Áreiðan-
lega myndu allir svara slíkri spurn-
ingu neitandi. En þá hafa þeir jafn-
framt látiS í Ijós þaS álit, að eng-
um sé heimilt aS selja stóra hluta
lands vors, hvaS þá landið allt, í
hendur einstaklingum, vegna þess
aS það eigi að vera sameign ís-
lenzku þjóðarinnar. — Þetta hefur
hins vegar veriS gert: verulegum
hluta landsins hefur verið skipt í
skákir, sem ganga kaupum og söl-
um; segja má að þetta sé lítt sak-
næmt, meðan meginhluti hins byggða
lands er í eigu bænda sem nýta það
til að framfleyta sér og skylduliði
sínu. En alltaf vofir sú hætta yfir,
að gróðakarlar sölsi undir sig land-
ið, ef þeir telja sér það hagkvæmt.
Það sjáum við bezt af því, aS allar
verðmætustu lóðir í þéttbýlinu hafa
þeir klófest. Og úr því að réttarvit-
und okkar segir, að þurrlendið eigi
að vera almenningseign eins og sjór-
inn, ber að afnema einkaeignarrétt á
jarðeignum, lendum og lóðum. .
Margur hefur spurt: Hvaða
ánægju getur maðurinn haft af að
vinna, ef hann má ekki eignast neitt?
Þá erum við komin að eignarréttin-
um í ríki sósíalismans. Sósíalisminn
segir: Hver maður á óskoraðan eign-
arrétt á vinnuafli sínu og því, sem
hann aflar sér með heiðarlegri
vinnu. Og þessi eignarréttur er ekki
aðeins viðurkenndur, heldur lög-
festur í sjálfri stjórnarskránni. At-
vinnuleysi er sem sagt stjórnarskrár-
brot í sósíölsku þjóðfélagi. Hins
vegar verða þeir, sem telja sér slíkt
eignaöryggi ófullnægjandi, að Iúta
hinu kristilega boði: sá sem ekki
nennir að vinna á ekki heldur mat
að fá.
Andstæðingar sósíalismans koma
einatt með þá viðbáru, að með af-
námi hinnar „frjálsu samkeppni"
drepi sósíalisminn sjálfsbjargarvið-
leitni og vinnugleði einstaklinganna
í dróma. Athyglisvert er, að þeir
hinir sömu herrar tala tíðum með
lítilsvirðingu um vircnukeppni, svo
sem Stachanovhreyfinguna. Þannig
koma þeir upp um sig. Með „frjálsri
samkeppni" eiga þeir ekki við
keppni frjáls einstaklings viS ann-
an frjálsan einstakling um það, hvor
þeirra geti skilaS árangursríkara
starfi meS höndum sínum og heila,
heldur keppni atvinnurekenda um
þaS, hver þeirra geti gert flesta
menn að þjónum sínum, hver þeirra
geti hagnazt mest á annarra vinnu.
En hvernig getur atvinnulífiS
blómgazt, þegar „hinir framtaks-
sömu," eins og vinnuveitendur kalla
hverjir aðra, fá ekki að eiga nein
atvinnutæki og eru þannig sviptir
öllum möguleikum á að „veita fólk-
inu vinnu"? Þar kemur þjóðnýting-
in til sögunnar. Uggi.
LANDNEMINN 5