Landneminn - 01.07.1955, Blaðsíða 5
sfuff v a
um
Sósíalistar berjast fyrir afnámi
einkaeignarréttar á atvinnutækj um
og jarðeignum. Þetta má einnig orða
þannig: sósíalisminn ajnemur rétt
eins til aS liagnast á vinrui annars
éSa annarra.
Hugsum okkur að ég eigi fisk-
iðjuver sem vinni árlega úr fiskaf-
urðum fyrir 10 milljónir króna að
söluverðmæti. Ég greiði 8 milljónir
króna fyrir hráefni, í vinnulaun til
starfsfólks fyrirtækisins og annan
kostnað. Þá eru eftir tvær milljón-
ir króna. Og hvað verður um þær?
Þær renna í vasa minn. Hvers
vegna? Vegna þess að á einhverjum
pappírum, sem einhvers staðar eru
geymdir, stendur að ég sé réttur eig-
andi fiskiðjuversins að lögum. Þess-
um hagnaði get ég variö að vild:
Ég get notað liann til að stofnsetja
ný fyrirtæki, sem veiti mér enn
meiri hagnað, rekið okurlánastarf-
semi eða spákaupmennsku. Það sem
úrslitum ræður um ákvörðun mína
er gróðamöguleikinn, ekki almenn-
ingsheill.
Hverjir liafa nú skapað ágóðann
af fyrirtæki mínu? Hann er arður
af vinnu sjómannanna, sem sóttu
fiskinn á miðin, og verkafólksins,
sem vann úr honum verðmætari
vöru. Sjálfur á ég ekki siðferðileg-
an rétt til annars meira en sann-
gjarnra launa fyrir vinnu mína, hafi
ég þá leyst nokkurt starf af höndum.
Hinn merki franski menningar-
frömuður Rousseau segir á einum
stað: „Ávextir jarðarinnar eru al-
menningseign, en jörðina sjálfa á
enginn.“ Við Islendingar skiljum
kannski réttmæti þessarar setningar
enn betur, ef við snúum henni upp á
b b
eignarréííinn
sjóinn og spyrjum: Hver á sjóinn?
Við myndum áreiðanlega öll svara:
Enginn einstakur. En hver á dýr
sjávarins? Þau eru almenningseign.
Það sem við á um sjóinn á einnig
við um þurrlendið. Hvort tveggja er
hluti af jörðunni. Eini munurinn er
sá, að sakir ölduróts, dýpis, illviðra
og annarra örðugleika hafa menn
ekki treyst sér til að reka staura nið-
ur í sjóinn, strengja á þá vír og
segja: Þetta er eign mín. Ef þeir
gætu það, væru þeir örugglega bún-
ir að því. Það sjáum við bezt, ef við
athugum, hvemig farið hefur um
veiðiár og vötn, sem hægt er að
verja: Menn hafa slegið eign sinni
á þau eins og þurílendið.
Nú liggur nærri að spyrja: Telur
nokkur maður heimilt að selja ein-
hverjum auðjötni Selvogsbanka, öðr-
um Halamiðin, þeim þriðja síldar-
miðin fyrir Norðurlandi? Áreiðan-
lega myndu allir svara slíkri spurn-
ingu neitandi. En þá hafa þeir jafn-
framt látið í ljós það álit, að eng-
um sé heimilt að selja stóra hluta
lands vors, hvað þá landið allt, í
hendur einstaklingum, vegna þess
að það eigi að vera sameign ís-
lenzku þjóðarinnar. — Þetta hefur
hins vegar verið gert: verulegum
hluta landsins hefur verið skipt í
skákir, sem ganga kaupum og söl-
um; segja má að þetta sé lítt sak-
næmt, meðan meginhluti hins byggða
lands er í eigu bænda sem nýta það
til að framfleyta sér og skylduliði
sínu. En alltaf vofir sú hætta yfir,
að gróðakarlar sölsi undir sig land-
ið, ef þeir telja sér það hagkvæmt.
Það sjáum við bezt af því, að allar
verðmætustu lóðir í þéttbýlinu liafa
þeir klófest. Og úrx því að réttarvit-
und okkar segir, að þurrlendið eigi
að vera almenningseign eins og sjór-
inn, ber að afnema einkaeignarrétt á
jarðeignum, lendum og lóðum. .
Margur hefur spurt: Hvaða
ánægju getur maðurinn haft af að
vinna, ef hann má ekki eignast neitt?
Þá erum við komin að eignarréttin-
um í ríki sósíalismans. Sósíalisminn
segir: Hver maður á óskoraðan eign-
arrélt á vinnuafli sínu og því, sem
hann aflar sér með heiðarlegri
vinnu. Og þessi eignarréttur er ekki
aðeins viðurkenndur, heldur lög-
festur í sjálfri stjórnarskránni. At-
vinnuleysi er sem sagt stjórnarskrár-
brot í sósíölsku þjóðfélagi. Hins
vegar verða þeir, sem telja sér slíkt
eignaöryggi ófullnægjandi, að lúta
hinu kristilega boði: sá sem ekki
nennir að vinna á ekki heldur mat
að fá.
Andstæðingar sósíalismans koma
einatt með þá viðbáru, að með af-
námi hinnar „frjálsu samkeppni“
drepi sósíalisminn sjálfsbjargarvið-
leitni og vinnugleði einstaklinganna
í dróma. Athyglisvert er, að þeir
hinir sömu herrar tala tíðum með
lítilsvirðingu um rinnnkeppni, svo
sem Stachanovhreyfinguna. Þannig
koma þeir upp um sig. Með „frjálsri
samkeppni“ eiga þeir ekki við
keppni frjáls einstaklings við ann-
an frjálsan einstakling um það, livor
þeirra geti skilað árangursríkara
starfi með höndum sínum og heila,
heldur keppni atvinnurekenda um
það, hver þeirra igeti gert flesta
menn að þjónum sínum, hver þeirra
geti hagnazt mest á annarra vinnu.
En hvernig getur atvinnulífið
blómgazt, þegar „hinir framtaks-
sömu,“ eins og vinnuveitendur kalla
hverjir aðra, fá ekki að eiga nein
atvinnutæki og eru þannig sviptir
öllum möguleikum á að „veita fólk-
inu vinnu“? Þar kemur þjóðnýting-
in til sögunnar. í/ggi.
LAWDNEMINN 5