Landneminn - 01.07.1955, Page 7

Eina leiðin.
félagshvatir, sem að upplagi eru
veikgerðari, dofna smám saman.
Orsök ógœfunnar.
Allir menn, hvaða þjóðfélags-
stöðu sem þeir hafa, verða fyrir
barðinu á þessari hægfara upplausn
hinnar félagslegu samheldni. Án
'þess þeir viti verða þeir fangar eig-
ingirni sinnar. Þeim finnst tilveran
öryggslaus og þeir sjálfir einmana:
að þeim sé meinað að njóta þeirrar
einföldu gleði sem lífið getur veilt.
Maðurinn gelur ekki fuiidið hinu
stutta og áhættusama lífi sínu til-
gang með öðru móti en vinna að
heill samfélagsins.
Hið efnahagslega öngþveiti sem
allsráðandi er í auðvalds])jóðfélagi
nútímans er að minni hyggju undir-
rót hölsins. Við okkur blasir vold-
ugt samfélag starfandi manna, þar
sem allir eru önnum kafnir við að
ræna hver frá öðrum ávöxtum hins
sameiginlega starfs — ekki með of-
beldi, heldur með lögvernduðum
leikreglum. Framleiðslutækin eru að
mestu einkaeign einstaklinganna.
Auðæfin safnast á fáar hendur,
og hinir fáu ríku öðlast óheyrilegt
þjóðfélagsvald með fulltingi auðs-
ins, vald sem óntögulegt er að hafa
hemil á, jafnvel í þjóðfélagi þar
sem pólitískt lýðræði rikir.
Framleiðslan miðast við gróða-
ntöguleika, ekki þarfir neytenda.
Það er ekki séð fyrir því, að allir
vinnufærir menn geti fengið vinnu.
Alltaf að heita má er til „her at-
vinnuleysingja".
Gróðafíkn og samkeppni auð-
manna eiga sök á, að auðæfin mynd-
ast og nýtast svo gálauslega, að hver
kreppan rekur aðra. Takmarkalaus
sam'keppni leiðir til óhóflegrar só-
unar á vinnuafli og veitir félagsvit-
und einstaklingana þær undir, sem
ég hef áður á vikið.
Ég álít þennan kyrking mannsins
versta böl auðskipulagsins. Allt
upeldisstarf okkar fer í handaskol-
um af þessum sökum. Börn og ungl-
ingar eru alin upp í trú á dýrð óhóf-
legrar samkeppni, þeim er kennt að
þroska fjáröflunarhæfileika sína
öllu öðru fremur.
Ég er sannfærður um, að þetta
geigvænlega böl verður ekki upp-
rætt nema með einu móti: að koma
á sósíölskum framleiðsluháttum og
setja jafnframt uppeldinu þjóðfé-
lagslegt markmið.
Verkefni áœtlunarbúskapar.
í slíku efnahagskerfi á þjóðfélag-
ið framleiðslutækin og nýtir þau
samkvæmt áætlun. Áætlunarbúskap-
ur er miðar framleiðsluna við þarf-
ir þjóðfélagsþegnanna, skiptir störf-
unum sem vinna þarf milli allra
vinnufærra manna og ábyrgist
hverjum manni, karli, konu og
barni sómasamleg lífskjör.
Við megum samt aldrei gleyma,
að áætlunarbúskapur er ekki sama
og sósíalismi. Áætlunarbúskapur
getur samræmzt algerri undirokun
einstaklingsins. Framkvæmd sósíal-
ismans krefst lausnar á mjög erfið-
um þjóðfélagsvandamálum: hvernig
er mögulegt að komast hjá of miklu
skriffinnskuvaldi, þegar stjórn fjár-
mála og þjóðfélags safnast að veru-
legu leyti á fáar hendur? Hvemig
er hægt að vernda réttindi einstakl-
ingsins og tryggja lýðræðislegt mót-
vægi gegn skriffinnskunni?
(Þjv. 24. 3. ’50).
LANDNEMINN 7