Unga Ísland - 01.03.1944, Blaðsíða 13
og einn sið. IJað mun verða satt er vér slít-
unr í sundur lögin, að vér munum slíta og
friðinn.
Síðan gaf hann þann úrskurð, að allir •
menn skyldu kristni taka, en hvorir tveggja
fengu þó nokkuð af því, sem þeir vildu.
Stjórnarskipuninni var haldið óbreyttri og
goðarnir höfðu sömu aðstöðu gagnvart
stjórn landsins og áður var. Þannig sigr-
aðist samheldnin á sundrungaröflunum og
hinu unga íslenzka þjóðfélagi var borgið.
Þetta dæmi er tckið hér sem sýnishorn.
I þroskuðum þjóðfélögum eru vandamálin
leyst á þennan hátt. Arið 1000 sýndu ís-
lendingar, að þeir voru menn til að hlíta
því ráði, sem skynsamlegast var. Hinn nýi
siður hlaut að koma, þó að það væri meiri
hluta þjóðarinnar ógeðfellt. í fyrstu, og
þá var betra að opna honum leiðina en
að láta hann ryðja sér braut og ef til vill
slíta þá þætti. sem héldu þjóðfélaginu sam-
an og stofna því í hætt'u.
3.
Enn líða árin og aldirnar. Nýir tímar
renna upp og nýfr menn koma til sögunn-
ar. Islenzka þjóðin eignast smám saman
merkilega sögu, og merkilegar bókmenntir
verða til. Enn í dag leggur ljómann af því
starfi, sem þjóðin hafði með höndum þetta
tímabil. Hún lifði óháð og sjálfstæð, og bjó
enn að því skipulagi, sem grunvallað hafði
verið með stofnun Alþingis 930.
En þó að þetta stjórnarform væri gott í
augum landnámsmannanna og afkomenda
þeirra. þá fólust þó í því veilur, sem átku
eftir að koma í ljós. Og síðasta tímabil
þjóðveldisins, Sturlungaöldina, riðaði og
skalf þjóðfélagsbyggingin frá grunni. þang-
að til hún féll og nýtt skipulag gekk i gildi.
Þetta nýja skipulag var grundvallað með
nýrri stjórnarskrá, sem venjulega er nefnd
„Gamli sáttmáli", og „Gamli sáttmáli" var
samningur, sem íslendingar gerðu við kon-
unginn í Noregi.
Samkvæmt Gamla sáttmála voru íslend-
ingar ekki undirokuð J^jóð. íslenzk lög áttu
að gilda eftir sem áður, engin ný lög mátti
setja, nema méð samþykki Alþingis. Em-
bættismenn áttu að vera íslenzkir. Ekk
mátti stefna íslendingum utan, hvorki tií
herþjónustu, né til að dæma í málum
þeirra. íslenzkir dómstólar áttu að dæma í
málum íslendinga eins og áður. Bryti kon-
ungur samninginn, átti hann að falla úr gildi
og íslendingar að verða lausir allra mála.
Eigi að síður leyndist þyngsta ógæfan,
sem dunið hefur yfir þjóð vora, í þessum
samningi. Þjóðin var orðin skattskyld er-
lendum konungi, æðsta stjórn hennar var
ekki framar innlend, hún laut erlendu vaidi,
frækorni þrældómsins var sáð í hann.
Eftir þetta hefst tímabil minnkandi sjálf-
stæðis og þverrandi frelsis. Hið erlenda
vald með konunginn í broddi fylkingar
sækir stöðugt á hendur Islendinga með
nýjar kröfur um aukinn i'étt til íhlutunar
um málefni íslands. Islenzka þjóðin þrjózk-
ast við. en er þó stöðugt á undanhaldi öld-
um saman. Einstöku sinnum vinnur hún
smá varnarsigra á undanhaldinu, sem
höfðu ómetanlega þýðingu, en gátu þó eigi
bægt alls konar böli og hörmungum frá
henni. Prækorn þrældómsins bar fljótt
ríkulega áyexti.
4.
Fyrsta mikla ólánið birtist í gerfi nýrra
lögbóka. Með samþykkt þeirra var grund-
velli stjórnarfyrirkomulagsins gjörbreytt
og hið 'rlenda vald fékk stórum aukin á-
hrif. Islen lingar voru tregir til að samþykkja
þær. en létu þó tilleiðast. Þjóðin hafði beyg
af konungsvaldinu og leit til þess með lotn-
ingarblöndnum ótta, enda vantaði það ekki
málpípur til að beita fyrir sig. þegar það
þurfti þess við. En nú vantaði þjóðina
UNGA ÍSLAND
35