Uppeldi og menntun - 01.01.2012, Qupperneq 99

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(1) 2012 99
guðrún v. StefánSdóttir
MenntavíSindaSviði HáSKóla íSlandS
Uppeldi og menntun
21. árgangur 1. hefti 2012
Þroskaþjálfanám og starf á tímamótum?
Inngangur
Breyttar áherslur í málaflokkum fatlaðs fólks kalla á ígrundun og umræðu um nám
og störf þroskaþjálfa. Það sem hefur verið efst á baugi á allra síðustu árum er einkum
þrennt. Í fyrsta lagi má nefna að 1. janúar árið 2011 fluttist þjónusta við fatlað fólk
alfarið frá ríki til sveitarfélaga (Lög um málefni fatlaðs fólks nr. 59/1992 með áorðnum
breytingum). Við það breyttist starfssvið margra þroskaþjálfa frá því að vinna í sér-
tæku kerfi fyrir fatlað fólk, t.d. á sambýlum á vegum Svæðisskrifstofa, yfir í það að
vinna í almennri félagsþjónustu, t.d. á almennum þjónustumiðstöðvum sem nú sjá
um framkvæmd og skipulagningu á þjónustu við fatlað fólk.
Í öðru lagi skrifuðu Íslendingar undir Samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs
fólks árið 2007. Þó að samningurinn hafi ekki verið lögfestur hér á landi þurfa fagstéttir
á borð við þroskaþjálfa að endurmeta störf sín út frá samningnum og þroskaþjálfa-
menntunin þarfnast ekki síður umræðu og aðlögunar. Í samningnum er byggt á
mannréttindaskilningi á fötlun en í því felst viðurkenning á að líta beri á fatlað fólk
sem þátt í fjölbreytileika hvers samfélags og hugtök á borð við jafnrétti, virðingu og
mannréttindi eru miðlæg. Samkvæmt samningnum er t.d. meginmarkmið félags-
legs stuðnings að stuðla að fullri þátttöku fatlaðs fólk á öllum sviðum samfélagsins
(Velferðarráðuneytið, e.d.).
Í þriðja lagi má nefna að með breytingum á lögum um málefni fatlaðs fólks í lok
árs 2010 er gert ráð fyrir að eigi síðar en í árslok 2014 verði lögfest að notendastýrð
persónuleg aðstoð (NPA) verði eitt meginform þjónustu við fatlað fólk. Töluverð um-
ræða hefur verið á undanförnum árum um þetta þjónustuform en sú hugmyndafræði
sem þar liggur að baki, þ.e. sjálfstætt líf (e. independent living), hefur haft mikil áhrif
í mannrétttindabaráttu fatlaðs fólks víða um heim á síðustu áratugum. Kjarni hug-
myndafræðinnar um sjálfstætt líf er krafa um fulla samfélagsþátttöku og að fatlað fólk
geti sjálft stjórnað lífi sínu og stýrt þeirri þjónustu sem það fær (Vilborg Jóhannsdóttir og
Freyja Haraldsdóttir, 2010). Í stuttu máli gengur NPA út á að færa valdið frá þjónustu-
kerfinu, sem nú er að mestu í höndum sveitarfélaga hér á landi, og í hendur fatlaðs
fólks og fjölskyldna þeirra sé um börn að ræða (Hallgrímur Guðmundsson, 2011).