Neytendablaðið - 01.02.1971, Blaðsíða 5

Það, sem verðkarmað var, - 03
það sem elcki var verðkarmað»
Flutningskostnaður veldur
fyrst og fremst verðmismun á
almennri neyzluvöru í Eeykjavílc
og á landsbyggðinni. Stór hluti
af neyzluvöru landsmanna er óháð-
ur flutningskostnaði innanlands
og má þar sem dæmi nefna fisk og
fiskafurðir og þær landbúnaðar-
vörur, sem eru háðar verðlags-
grundvelli (fyrst og fremst
kindakjöt og mjólk og mjólkur-
afurðir). Á sérstökum stað hér
í blaðinu er sýnd sundurliðun
á framfærsluvísitölunni, þ■e.
-■vernig neyzla Reykvíkinga
skiptist á tímabilinu 1964-1966
samkvæmt útreikningum Hagstof-
unnar.
Verðlag á fiski er svipað um
allt land. beir tímar eru nú að
mestu leyti liðnir að auðveidara
sé fyrir íbúa kauptúna og kaup-
staða landsbyggðarinnar að fá
fisk keyptan en íbúa Reykjavík-
ursvæðisins. I sumum landshlutum
er miklu erfiðara að fá keyptan
fisk en á Reykjavíkursvæðinu
(þótt mörgum íbúum þar finnist
það orðið nógu erfitt). Ef fiskur
er sjaldan á boðstólum þurfa neyt-
endur að kaupa meira kjötmeti, þ.
e. þurfa að kaupa dýrari vöru. I
sveitum er víðast hvar erfitt að
fá keyptan fisk og sama gildir um
suma þéttbýliskjarna eins og
Akureyri.
Verð á flestum íslenzkum land-
búnaðarvörum er sama um allt land;
þar sem landbúnaðarvörur eru háð-
ar verðlagsgrundvelli er um jafn-
aðarverð að ræða.
Verðmismunur vegna flutnings-
kostnaðar hér á Islandi gildir þvi
fyrst og fremst um innflutta mat-
vöru (mjölmat og aðra nýlenduvöru)
og hreinlætisvörur, bæði innflutta
og innlenda framleiðslu.Einnig er
verðmismunur vegna flutningskostn-
aðar á byggingarvöru, vélum, raf-
tækjum, vefnaðarvöru og yfirleitt
allri innfluttri vöru nema benzin
og olíu (þar sem er jafnaðarverð).
Verðmismunur vegna flutningskostn-
aðar innanlands er raunar á enn
fieiri tegundum af vörum en hér
hefur verið minnzt á, en langt
mál væri að reyna að telja þær
allar upp.
Sú verðkönnun, sem Neytendasam-
tökin framkvæmdu síðastliðið sumar,
var eingöngu á vörum í almennum
matvöruverzlunum, sem ekki eru á
jafnaðarverði. Var það allur hugs-
anlegur mjölmatur, sykur, baunir,
kakó, súpur, ávextir, rúsínur og
hreinlætisvörur. Verð á bökuðu
brauði var ekki athugað, en það
verð endurspeglar verð á annarri
vöru, sem verðkönnuð var. Láta mun
nærri að verðathugun Neytendasam-
takanna hafi náð til um 10% af
þeirri neyzlu, sem talin er í fram-
færsluvísitölunni. Stórir hlutar
af neyzlu landsmanna, sem háðir
eru flutningskostnaði innanlands,
standa þannig utan við þessa at-
hugun.
Reykjavík - vörudreifingarstöð
íslands
Nær öll þýðingarmdkil heild-
verzlun á Islandi er staðsett í
Reykjavík; þar er innfluttu vör-
unni skipað upp, hún er sett í
vörugeymslur og fyrst þegar heild-
sali hefur selt vöruna til smásala
er hún flutt úr vörugeymslu hans
til verzlunarinnar. Reykjavík er
vörudreifingarstöð Islands. Að
vísu þekkist það að vara sé
flutt beint inn frá útlöndum til
staða á landsbyggðinni og má þar
fyrst nefna Akureyri. Sá innflutn-
ingur virðist þó þjóna nær eingöngu
markaðnum á Akureyri; t.d. þurfa
Austlendingar yfirleitt að flytja
vöruna frá Reykjavík, - Einnig er
talsverður efna og matvælaiðnaöur
á Akurevri, sem íbúarnir þar njóta
góðs af, þ.e. fiutningskostnaður
slíkrar vö.ru fyrir Akureyrarmarkað-
inn feliur niður. Hreinlætisvörur
eru hér gott dæmi. Akureyringar
fá auðvitað vörur frá Efnaverk-
smiðjunni Sjöfri án þess að flutn-
ingskostnaður iinanlands sé í
verðinu, - og þetta þýðir að
framleiðendur hreirilætisvöru í
Reykjavík fella niður flutnings-
kostnað á vöru sína til Akureyrar
til að standast samkeppnina við
Sjöfn. En á sama hátt selur Efna-
verksmið.ian S.iöfn vörur sínar í
Reyk.iavík án þess að reikna með
fiutningskostnaði f rá Akureyri
i verðinu, — að sjá.l.i sögðu
einnig vegna samk.ei'pninnar.
Flutningskostnaður er hirs vegar
reikriaður rækilega með 5 verði
þessara sömu vörutegunda, þegar
þær eru seldar í verzlunum á
Austurlandi (sem flestar eru sam-
vinnufyrirtæki).
Þegar vara er flutt jheð bílum
fer flutningskostnaðurinn eftir
vegalengdinni sem ekin er. Þegar
vara er flutt með skipi er flutn-
ingskostnaðurinn sá sami án til-
lits til þess hver vegalengdin er
Vara flutt með skipi
Samkvæmt gjaldskrá Skipaút-
gerðar ríkisins, sem gilt hefur
frá l.ágúst 1970, og gildir,
þegar þetta er skrifað jan. 1971,
kostað flutningur á hverju tonrii
af vöru frá kr. 800 - 1600 kr.
tonnið, og fer verðið eftir teg-
und vörunnar. Farmgjald allrar
venjulegrar pakkavöru er kr. 1300
tonnið. Til viðbótar farmgjöldum
felast í flutningskostnaði með
skipi uppskipunar og útskipunar-
gjöld (uppskipun kostar kr. 400 -
450 tonnið í Reykjavíkurhöfn og
útskipun ’costar hið sama) hafnar-
giöld (sem eru mismunandi eftir
stööum) og tryogingargjöld. Alls
mun láta nærri að það kosti um
kr.2800 - kr. 3000 að flytja tonn
af pakkavöru frá Reykjavík með
skipi til staða á landsbyggðinni,
eða kr. 2.80 - kr. 3.00 á hvert
kíló. Eins og áður hefur verið
getið er flutningskostnaðurinn
sá sami hver sem vegalengdin til
hafna innanlands er.
>ar sem bílaflutningakostnað-
urinn er meiri en kr. 2.80 - 3.00
fyrir kílóið er hagkvæmara að
flytja vöruna með skipi. Það er
því ódýrara að flvtja vöru með
skipi en bíl til Vestfjarða og
Austurlands. (Þegar um Vestmanna-
eyjar er að ræða kemur flutning-
ur með skipi auðvitað aðeins til
greina.)
Ef varan er flutt til landsins
beint á sölustað án viðkomu í
Reykjavík sparast flutningskostn-
aður innanlands að sjálfsögðu.
Hér áður fyrr tíðkaðist mikið
að varan væri sett í "framhalds-
fragt", þ.e. varan var ekki skip-
uð upp í Reykjavík heldur sigldi
skipið með vöruna áfram til væntan-
legra sölustaða á landsbyggðinni.
"Framhaldsfragt" er nú að mestu
leyti úr sögunni, - Reykjavík er
svo rækilega orðin vörudreifinga-
stöð landsins. (Aður hefur verið
minnzt á helztu undantekninguna,-
Akureyri.)
5