Neytendablaðið - 01.02.1971, Blaðsíða 17

kveðnir hafa verið upp, við þau
siðalögmál sem seljendur sjálfir
hafa gert fyrir starfsemi sína.
Það er sem sagt túlkunaratriði
hvað er "ótilhlýðilegt".
Önnur spurning vaknar: Hver á
að kveða upp úrskurð um hvað sé
ótilhlýðilegt? Svíar hafa valið
þá leið að láta neytendalögsögu-
manninn og markaðsráðið hafa hér
aðalúrskurðarvaldið. Þessir aðilar
eiga í mati sínu að byggja aðallega
á þeim reglum sem hingað til hafa
verið settar og verið túlkaðar af
ýmsum stofnunum og vinna síðan úr
þessum reglum.
Jafnframt er ætlunin að láta
embætti lögsögumanns atvinnu-
frelsis haldast ("lögsögumaður
atvinnufrelsisins" hefur starf-
svið sem einna helzt líkist starf^
verðgæzlustjóra - aths. þýð.).
Lögsögumaður atvinnufrelsis á að
sjá um að framfylgt sé reglugerðum
og lögum um verðgæzlu og samkeppn-
ishömlur. Ákveðið er að náin sam-
vinna verði milli hans og neyt -
endalögsögumannsins. Neytenda-
lögsögumaðurinn á einnig að hafa
nána samvinnu við aðrar stofnanir
ríkisins, sem vinna að neytendamál-
um, og við þau frjálsu samtök
neytenda, sem í landinu eru.
Neytendalögsögumaðurinn
I upphafi munu um 21 maður
starfa við embætti neytendalög-
sögumannsins. 1 stuttu máli á
starf hans að felast í því að
stuðla að heilbrigðum verzlunar-
háttum á öllum sviðum:, þó er
verðgæzla og eftirlit með sam-
keppnishömlum utan verkasviðs
hans. Ráðleggingar eiga að vera
mikill hluti starfs hans. Ef til
dæmis framleiðandi vill ráðfæra
sig við neytendalögsögumanninn
um fyrirhugaða auglýsingaher-
ferð, á skrifstofa lögsögumanns-
ins að gefa framleiðandanum ráð-
leggingar eins vel og rækilega
og hugsanlegt er. Auk þess á neyt-
endalögsögumaðurinn að reka upp-
lýsingarstarfsemi bæði fyrir neyt-
endur og framleiðendur um þá verzl-
unarhætti sem taldir eru tilhlýði-
legir hverju sinni.
En sá hluti starfseminnar, sem
mikilvægastur er talinn í dag, er
sjalft eftirlitið, - starfsemi sem
fyrst og fremst miðast við að vernda
neytendur gagnvart villandi og óheið-
arlegum auglýsingum. Athuga á allar
auglýsingar, sem birtast, og auk
þess a að taka til meðferðar allar
kvartanir um ótilhlýðilega verzl-
unarhætti, sem berast.
Sérstök ákvæði í sænsku lögunum
gefa lögsögumanninum vald til að
grípa í taumana þegar um er að
ræða auglýsinga- og söluaðferð.
sem samrýmist ekki lögum um "ótil-
hlýðilega verzlunarhætti". Neyt-
endalögsögumaðurinn á að reyna
að leysa sem flest mál með samn-
ingum við viðkomandi aðila.
Takizt það ekki getur hann sent
málið til markaðsráðsins. I ein-
stökum tilfellum og með vissum
skilmálum getur lögsögumaðurinn
sjálfur lagt bann við verzlunar-
háttum, sem hann álítur að séu
ótilhlýðilegir.
Markaðsráðið
I markaðsráðinu munu sitja
menn, sem geta talizt fulltrúar
fyrir hina ýmsu hagsmunahópa, -
framleiðendur, neytendur, laun-
þegasamtök. Alls munu um 9 menn
sitja í ráðinu.
Hlutverk markaðsráðsins er
tvennskonar: Að dæma um brot á
lögum um ótilhlýðilega verzl-
unarhætti og að dæma um brot
á lögum um verðgæzlu og samkeppn-
ishömlur. Lagabrot af þessum
tegimdum má þó einnig fjalla um
fyrir almenntim dómstólum. En ef
mál, sem markaðsráðið hefur
fjallað um, kemur einnig fyrir
dómstól, getur sá dómstóll ekki
ógilt úrskurð markaðsráðsins um
hvað sé tilhlýðilegur verzlunar-
máti.
Miög strangar kröfur og sér-
stök bönn
Mjög strangar kröfur eru
gerðar til söluaðferða a vöru
eða þjónustu, sem neytendur
hafa ekki áður haft tækifæri til
að öðlast þekkingu á. Bannaðar
verða sérstaklega auglýsingar,
sem skírskota einkum til barna og
sjúklinga. Auk þess eru villandi
auglýsingar bannaðar og bannað
verður að selja vöru með hjálp
"viðbótarverðmæta" í formi annar-
ar vöru. (dæmi um "viðbótarverð—
mæti" við sölu á vöru á íslandi
er flautan, sem fylgir "flautu-
buxunum" svonefndu. Auglýsingin
um "flautubuxurnar" skírskotar
auk þess nær eingöngu til barna,
- aths. þýð.).
Villandi framsetning efnis í
auglýsingum er einnig bönnuð.
Flestir lesa auglýsingar hratt
yfir. Við mat á auglýsingtun
verður að taka tillit til þessa.
Auglýsing getur við nákvæman
lestur reynzt gefa alveg réttar
upplýsingar, en getur samt
talizt villandi ef almenn áhrif
hennar við skjótan lestur gefa
ranga mynd af því sem auglýst er
(Dæmi um slíka auglýsingu er
þegar myndin kemur textanvun
ekkert við, myndin dregur alla
athygli lesandans, en ekki text-
inn, sem e.t.v. er sannur að öllu
leyti, - aths. þýð.).
Er túlkunarfrelsið í hættu?
I sænsku lögunum er þessu
atriði gefinn sérstakur gaumur.
Þar sem mikilvægasti þáttur lag-
anna er eftirlit með auglýsingum,
verður vissulega að gæta þess að
lögin setji prentfrelsið hvergi
í hættu. Sérstök áherzla er lögð
á það í lögunum að þau verði að
túlka á slíkan hátt að hvergi
verði vegið að prentfrelsinu.
Eru þessi lög til fyrirmyndar
i öðrum lögun?
I lok greinarinnar í norska
blaðinu er spurt að því hvort
svipaða löggjöf og þá sænsku
ætti að setja í Noregi. Bent er
á að reynt hafi verið að samræma
sem bezt lög á Norðurlöndum er
varða verðgæzlu og samkepphis-
hömlur og hafi Svíþjóð ávallt
verið hin mikla fyrirmynd hinna
Norðurlandanna, þegar slík lög
hafi verið sett. Hins vegar hafi
þess ekki verið gætt í Noregi
eins vel að hafa Svíþjóð sem
fyrirmynd þegar löggjöf um neyt-
endavernd hafi verið ákveðin, og
Noregur standi í þessum efnum
langt að baki Svíþjóð. Blaðið
kvartar undan því að túlkun
framleiðenda og seljenda hafi
til þessa verið allt of mikið
ráðandi í Noregi þegar úrskurða
á hvað séu tilhlýðilegir verzl-
unarhættir og hvetur til þess að
í Noregi verði sem fyrst sett
löggjöf til verndar neytendum,
sem verði svipuð þeirri sænsku.
Þessu til stuðnings er bent á
að á Norðurlöndunum riki almennt
svipaðar siðferðiskröfur til aug-
lýsinga og annarra verzlunar-
hátta, þótt löggjöfin sé mismun-
andi.
17