Neytendablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 25

Neytendasamtökin 30 ára
Fulltrúar á fundi norrœnu neytendanefndarinnar sem haldinn var sumarið 1972. Á myndinni
má m.a. sjá Björgvin Guðmundsson, Sigríði Haraldsdóttir og Gísla Gunnarsson.
segja að Neytendablaðið undir minni
stjórn hafi mótast mjög af þessum fjórum
atriðum hér og það sem þar var fjallað um
hafi verið það sem mestu máli skipti hjá
okkur í starfi Neytendasamtakanna á
þeim tíma.
Áður en ég hverf frá auglýsingunum vil
ég nefna eitt sem ég tel neytendum afar
mikilvægt, en það er að leggja af sjón-
varpsauglýsingar. Tillaga um þetta efni
var felld með naumum meirihluta 1969 á
fjölmennasta aðalfundi Neytendasamtak-
anna sem nokkru sinni hefur verið
haldinn. Sjónvarpsauglýsingar eru mjög
óhagstæðar nýjum innlendum framleið-
endum sem framleiða góða vöru en hafa
ekki fjármagn til að fara út í dýrar auglýs-
ingaherferðir. Þær mismuna einnig gróf-
lega innlendum framleiðendum á kostnað
innflytjenda eins og ég raunar nefndi fyrr
í þessu spjalli og leiðir til óheiðarlegrar
samkeppni.
Flokkapólitíkin var
aldrei til trafala
- Þvældist ekki flokkapólitíkin eitt-
hvað fyrir ykkur í „þjóðstjórninni“, gátuð
þið í raun tekið afstöðu til mála sem máli
skiptu?
- Það ber á það að líta að þetta var
pólitísk samstjórn á þessum tíma og við
reyndum að forðast pólitísk deilumál.
Meðal þeirra mála sem voru viðkvæm
pólitískt séð var sölufyrirkomulag land-
búnaðarvara. Á þessum árum var við-
reisnarstjórnin búin að sitja lengi við völd
og landbúnaðarráðherra í þeirri stjórn
var úr Sjálfstæðisflokki og þessvegna litu
viðkvæmu málin svolítið öðru vísi út frá
sjónarmiði stjórnmálaflokkana heldur en
nú er. Raunar gengum við svo langt að
við töldum ekki rétt að mótmæla þegar til
vísitölufölsunar var eitt sinn gripið og sett
hámarksverð á fisk. Þó svo að við vissum
að slík ráðstöfun leiddi aðeins til þess að
verri fiskur væri á boðstólum. Þótt ég hafi
verið hlynntur því í þessu tilfelli að mót-
mæla, þá var ekki samstaða um slíkt enda
hefðu sumir skoðað það sem ádeilu á þá-
verandi ríkisstjórn. En þótt eflaust væri
gengið of langt í þessu máli, þá voru samt
það mörg mál sem vörðuðu neytendur og
sem ekki gátu á neinn hátt talist flokks-
pólitísk, að það var af nógu að taka þótt
ekki væri verið að velta fyrir sér viðkvæm-
ustu málunum.
- Mjólkurmál voru mikiö til umræðu í
stjórn Neytcndasamtakanna á þeim árum
sem þú starfar þar. Um hvað snerist
málið?
- Upphaf þessa var það að vegna of
lítillar mjólkurframleiðslu hér á suð-vest-
ur horni landsins, var útlit fyrir að það
þyrfti að blanda mjólk sem upphaflega
var framleidd á Norðurlandi. Blandað
yrði saman undanrennudufti, mjólkur-
fitu (smjöri) og vatni við nýmjólk í
ákveðnum hlutföllum. í framhaldi af
þessu fjölluðum við svo nánar um mjólk-
ina. Á þessum tíma var allt vitlaust vegna
þeirra mjólkurumbúða sem þá voru not-
aðar eða tetrapak hyrnurnar. Það má
segja að í þessu máli vorum við að reyna
að halda uppi gagnrýni á skynsamlegum
grundvelli. í stuttu máli þá vorum við að
reyna að hamla gegn því að gert yrði
alltof mikið veður úr einhverjum smámál-
um neytenda.
Látum ekki smámálin
skyggja á þau stóru.
- Mörgum hcfur þótt slælega ganga að
fá setta hér á landi neytendalöggjöf svip-
aða og í nágrannalöndunum. Þú hefur
einmitt verið búsettur um árabil í
Svíþjóð, en almennt er talið að það land
sé komið hvað lcngst á þessu sviði. En er
staða neytandans á íslandi svo miklu lak-
ari eftir allt saman?
- í fyrsta lagi er íslenski neytandinn
mjög ruglaður vegna verðbólgunnar og
við getum ekki gert ráð fyrir góðu verð-
skyni fyrr en verðlag veröur nokkuð
stöðugt. Meðan ég var í Svíþjóð og raun-
ar einnig áður en ég fór þangað, var ég
vanur að fylgjast með verðlagi og vissi
alltaf hvað helstu nauðsynjar kostuðu.
Mér tókst að halda þessu áfram í hálft ár
eftir að ég kom aftur heim, en þá gafst ég
upp. Nefna má fleiri atriði, t.d. eitt sem
við deildum hart á í Neytendablaðinu á
sínum tíma. Flutt var hingað til lands
matvara sérstaklega frá Danmörku sem
ekki var hægt að selja þar vegna þess að
hún var orðin of gömul. Um þetta fund-
um við mörg dæmi. Þegar ég svo flutti
heim á árinu 1981, hélt ég að þetta hefði
skánað. Það var þó ekki, heldur hafði
þetta versnað, það var gert meira af því
að flytja inn alltof gamla vöru. Oft sér
maður t.d. í verslunum innfluttar vörur
sem erlendis eru með upplýsingum um
síðasta söludag, en hins vegar ekki með
slíkum upplýsingum þegar þær eru seldar
hér á landi, þá er búið að fjarlægja þenn-
an miða. Að þetta skuli vera hægt í landi
sem á að teljast siðmenntað, að framleið-
andi eða innflytjandi fjarlægi slíkar upp-
lýsingar þegar varan er seid íslendingum,
er það forkastanlegasta af öllu varðandi
neytendamál. Ég spyr því, er engin lög-
gjöf sem getur hindrað svona lagað. Hér
þarf greinilega að koma til sameiginlegt
átak heilbrigðisyfirvalda og verðlagsyfir-
valda.
Annað mál sem ég mundi vilja beita
mér fyrir ef ég einhvern tíma aftur hæfi
afskipti af neytendamálum, eru um-
hverfismál. Tökum sem dæmi loftmengun
í Reykjavík. Enn er því haldið fram að
við séum með reyklausustu borg í heimi.
Það þarf ekki að ganga lengi um t.d. í ná-
munda við umferðagötur til að finna hve
loftmengunin er mikil. ísland er til að
mynda eina landið í hinum svonefnda
vestræna heimi sem ekki hefur sett lög um
það hve mikið blý megi vera í bensíni og
það eru heldur engin lög til um loftmeng-
un almennt. Ég vil fullyrða að loftmengun
er víða mikil hér í Reykjavík, sérstaklega
þegar veður er stillt.
Almennt í sambandi við umferðamál
þá erum við íslendingar einnig þar langt
á eftir öðrum þjóðum og öryggi barna
okkar því minna. Þetta eru neytendamál
sem skipta mjög miklu máli. Það eru til
samtök bifreiðaeigenda, en það eru ekki
til nein samtök hjólreiðamanna, allavega
heyrist ekkert til þeirra. Ekki eru heldur
til samtök þeirra fótgangandi. Neytenda-
samtökin ættu að taka mál þessara hópa
upp á sína arma. Frekar en að eyða mikl-
um tíma í kartöflumál, ættu samtökin að
taka t.d. fyrir mál barnanna sem sum hver
eru í lífshættu flesta daga vegna umferð-
arinnar.
23