Neytendablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 27

Neytendasamtökin 30 ára
Stjóm Neytendasamtakanna 1979-80. Talið frá vinstri: Bergur Oliversson lögfrœðingur NS} Jóhannes Gunnarsson, Dröfn Farestveit, Sigríður Frið-
riksdóttir gjaldkeri, Jónas Bjarnason varaformaður, Reynir Armannsson formaður, Rafn Jónsson ritari, Steinunn Jónsdóttir, Sigrún Gunnlaugsdótt-
ir og Gunnlaugur Pálsson. A myndina vantar Arna B. Eiríksson, Iðunni Gísladóttir, Jón Magnússon og Sigurð P. Kristjánsson.
er hún hinsvegar skyldufag. Neytenda-
fræðsla í skólum er verðugasta verkefnið
sem Neytendasamtökin geta og ættu að
vinna að í framtíðinni. Við höfum rætt
við aðila í menntakerfinu og ráðuneytinu,
en gengið illa að þoka því áleiðis. Þetta er
það mál sem ég helst hefði viljað vinna
að, en tókst ekki að ljúka.
En það má nefna fleiri mál. Það skiptir
miklu fyrir samtök eins og Neytendasam-
tökin að geta verið í fjölmiðlum sem
oftast, og þannig auglýst tilveru sína og
gildi. í því sambandi má nefna nokkur
mál á undanförnum árum. Fyrst eru það
verðkannanir sem komu til sögunnar, en
Borgarfjarðardeild NS birti sína fyrstu
verðkönnun í apríl 1978. Síðar á því ári
gerir Verkalýðs- og sjómannafélag Kefla-
víkur verðkönnun og einnig neytenda-
félagið á Akranesi. Neytendasamtökin
komu einnig við sögu með verðkönnun í
nokkrum stórmörkuðum í Reykjavík og
nágrenni. Þetta allt vakti mikla athygli,
bæði hjá fjölmiðlum og almenningi,
Verðlagsstofnun hefur svo nú á síðustu
árum gert verulegt átak í þessum efnum
með fjölmörgum verðkönnunum. Það fer
ekki á milli mála og raunar hafa kaup-
menn sagt mer það, að þetta hefur haft
mikil áhrif á verðlag almennt og sam-
keppni hefur aukist.
Að lokum má svo nefna þrjú mál sem
vöktu þjóðarathygli á sínum tíma og voru
mikið í fjölmiðlum. Fyrst er þar að nefna
„tómatamálið“, en í júní 1978 hafði Dag-
blaðið samband við mig og sagði mér frá
því að miklu magni af tómötum hafi verið
hent á haugana. Strax um kvöldið héldum
við fund í stjórn samtakanna og mótmælt-
um. Þetta varð langt stríð og harðar deil-
ur við framleiðendur, en lyktaði með
samkomulagi sem m.a. varð til þess að
tómatar stórlækkuðu í verði og offram-
leiðslan seldist upp. Næst kom svo „lag-
metismálið“ sem byrjaði á kvörtun frá
neytanda á árinu 1979 vegna gallaðs
sjólax. Við nánari athugun kom í ljós að
það var mikið um gallað lagmeti á mark-
aði hérlendis og sem engan veginn fékk
staðist gæðaprófanir. Þetta vakti athygli;
heilbrigðisyfirvöld tóku málið upp og
þarna tel ég að við höfum haft nokkurn
árangur af erfiði. Að lokum má svo nefna
„mjólkurmálið“ sem kom upp nokkuð
reglulega, en þó aldrei sem jafn mikið
vandamál og sumarið 1981. Þá leyfði
Mjólkursamsalan sér að keyra með bilað
gerilsneyðingartæki mánuðum saman,
sem m.a. þýddi það að mjólkin hafði
sama og ckkert geymsluþol. Auk þess var
mjólkurgæðunum mjög áfátt að mörgu
öðru leiti og fólk kvartaði í stórum stíl.
Þessu lyktaði með að þáverandi heilbrigð-
isráðherra Svavar Gestsson skipaði nefnd
sem kom með ýmsar tillögur til úrbóta,
þannig að ekki hefur mjólkin síðar orðið
að slíku hitamáli. Þess má geta að Mjólk-
urfræðingafélag íslands studdi okkur vel
í þessu á allan hátt og gáfu út yfirlýsingar
um þetta.
Tilvera neytendafélaga
hefur áhrif á
viðskiptahætti.
- A þeim tíma sem þú varst formaður
voru stofnuð neytendafélög víðsvegar um
landið. Hvernig byrjaði þetta?
- Upphafið var það að skömmu fyrir
jól 1977 barst mér bréf frá sjö konum í
Borgarnesi, þar sem þær óskuðu eftir því
að Neytendasamtökin beittu sér meira
þar á staðnum. í janúarmánuði var hald-
inn kynningarfundur og þarna hafði ég
verið svo heppinn að finna mann sem
mest stóð í að stofna fyrsta neytendafé-
lagið eða deildina. Félagið varð fljótt
öflugt og vakti almenna athygli með starfi
sínu. Síðar komu fleiri félög, á Akranesi
í nóvember 1978 og á Akureyri í mars
1979.
í septembermánuði 1979 var svo farið
af stað með röð kynningarfunda sem
leiddu til félagsstofnunar á Húsavík,
Egilsstöðum, Seyðisfirði, Neskaupsstað,
Eskifirði, Reyðarfirði, Fáskrúðsfirði og
Höfn í Hornafirði. í febrúar 1980 voru
stofnuð neytendafélög á Blönduósi og
Sauðárkróki og á árinu 1982 komu til
sögunnar félög á ísafirði í febrúar og á
höfuðborgarsvæðinu í maí. Öll þessi félög
mynda svo landssamtök neytenda, Neyt-
endasamtökin. Þessar félagastofnanir
höfðu mikið að segja fyrir málstað sam-
25