Neytendablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 52

Kartöflur
eru
kælivara
Það eru nokkrir hinna stærri
kartöfluframleiðenda er stjórna því
hvaða kartöflur eru á markaði
hverju sinni og dœmi eru til að þeir
hafi fengið gœðamati breytt að eigin
geðþótta, segir Eðvald B. Malmquist,
yfirmatsmaður garðávaxta.
Kartöflur eru á borðum flestra nærri daglega og fátt ergir
meira en að flysja hálf ónýtar kartöflur. Og því miður hafa
ófá tækifæri fengist á undanförnum árum til að ergja sig
einmitt út af þessu. En hvað veldur þessum rýru gæðum?
Eðvald Malmquist hefur starfað sem yfirmatsmaður garð-
ávaxta undanfarin 21 ár, en það embætti heyrir undir land-
búnaðarráðherra. Eðvald veit því manna best hvar skórinn
helst kreppir og tók því vingjarnlega að svara nokkrum
spurningum fyrir lesendur Neytendablaðsins. En hver er
þá ástæða þessara slöku gæða að mati hans?
„Þetta er mjög eðlileg
spurning af hálfu neytenda og
því miður verður það að játast
að valkostir á hinum almenna
markaði hafa aldrei verið jafn
þröngir og frá síðustu ára-
mótum. Grænmetisverslun
landbúnaðarins hafði svo til
eingöngu til pökkunar í neyt-
endaumbúðir frá áramótum og
fram eftir sumri rauðar ís-
lenskar kartöflur af stærðinni
33 mm og upp úr. Hins vegar
fengust ekki gullauga, bintjé
eða önnur afbrigði. Ástæða
þessa er fyrst og fremst sú að á
aðalræktunarsvæðinu, í lág-
sveitum sunnanlands eru mest-
megnis ræktaðar rauðar kart-
öflur. Svo virðist einnig að
stjórn Grænmetisverslunar
landbúnaðarins og forstjóri
hennar hafi ekki stjórnunar-
vald á því að fá þær kartöflur
sem markaðurinn vill hverju
sinni. Það er einmitt tekið
fram í reglum sem gefnar eru
út af landbúnaðarráðuneytinu,
að ætíð skuli betri vara ganga
fyrir lélegri vöru á markaðn-
um. En þetta atriði hefur því
miður ekki reynst fram-
kvæmanlegt í reynd svo ekki
sé dýpra tekið í árina. Því er
það svo að settar eru á mar-
kaðinn kartöflur sem bændur
þurfa að losna við, en hitt látið
lönd og leið hvað neytendur
óska að fá til neyslu. Nú er alk-
unnugt að neysluvenjur hafa
breyst ákaflega mikið hin síð-
ari ár og þar með að sjálfsögðu
eftirspurnin. Þess vegna þarf
að gera miklu meira af því að-
rækta ýmis fleiri afbrigði og
það hefur sýnt sig að hin síðari
ár hefur verið vaxandi eftir-
spurn á t.d. hvítum afbrigðum.
Rauðar íslenskar hafa hins
vegar ekki verið eins vinsælar
nú á síðustu árum og þær voru
fyrir 15-20 árum síðan. Kröfur
og óskir neytenda eru ætíð
breytingum háð.“
Pökkunarstöð
heima í héraði
Nú hefur verið töluvert
fjallað um það í fjölmiðlum að
sú véltækni sem rutt hefur sér
til rúms í landbúnaði og þá
einnig hjá kartöfluframleið-
endum, sé að stórum hluta að
kenna minnkandi geymsluþol
kartaflna. Er eitthvað hæft í
þessu?
”Það er örugglega mikið hæft
í þessu, en við skulum ekki
metast um það hvar kart-
öflurnar verða fyrir mesta
hnjaskinu. En samkvæmt til-
raunum erlendis frá og þeirri
reynslu sem þar er komin, þá
eigum við í hliðstæðum vanda
hvað þetta snertir. Hérlendis
er þó vandinn enn meiri þar
sem um hálfþroskaða upp-
skeru er yfirleitt að ræða, en í
nágrannalöndunum hins vegar
fullþroskuð uppskera. Þar með
er hýðið sterkara en á á kart-
öflum ræktuðum hérlendis og
er mikill munur þar á. En ef
við förum fljótt yfir sögu í
sambandi við upptökuna og
annað, þá er einnig stór munur
á því hvort kartöflurnar séu
ræktaðar í sandjarðvegi eða
moldbornum jarðvegi.
Það er miklu erfiðara að
komast hjá hýðisskemmdum
eða hýðisflögnun þegar um
sandjarðveg er að ræða og
verður þá geymsluþol og útlit,
í lakara lagi á kartöflum rækt-
uðum við slík skilyrði. Einnig
má benda á að það er ekki
bara æskilegt heldur einnig
nauðsynlegt að uppskerustörf-
in séu unnin í þurru veðri en
ekki vætu eða rigningartíð.
Þetta gildir ekki síst við um
sandborin jarðveg, en í rign-
ingartíð loðir harður sandur-
inn við gljúpt hýðið og þrýstist
inn í kartöfluna og er hýðið
þar með búið að fá sitt fyrsta
50