Neytendablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 58

RÉTTARREGLUR
TIL VERNDAR
NEYTENDUM
í almennum hegningarlögum hafa lengi verið ákvæði,
sem leggja refsingu við því að hafa eitraðar vörur á boð-
stólum. Segja má, að í þessum ákvæðum felist allra frum-
stæðasta réttarvernd neytenda. Reynt er að koma í veg
fyrir, að menn týni lífinu í neytendastellingum. í ársbyrjun
1979 tóku gildi í Svíþjóð opinberar leiðbeiningarreglur um
verslun með bleiur, þar sem svo var kveðið á um, að
landslýður þar skyldi um það upplýstur á umbúðum bleia
í sérstökum aðvörunartexta, að óráðlegt væri að láta börn
liggja lengi bleiublaut. Þótt mikið djúp virðist staðfest
milli þessara ákvæða, þá er með þeim það ættarmót, að
þau varða bæði hag neytenda með nokkrum hætti.
Neytendaréttur.
Hagsmunamál neytenda eru
margvísleg. Kappsmál neyt-
enda hlýtur fyrst og fremst að
vera það, að ávallt sé nægilegt
framboð af góðum vörum og
þjónustu við sem hagstæðustu
verði. Engu að síður hlýtur
neytendum að varða miklu,
hversu löggjöf er háttað varð-
andi réttindi þeirra og vernd,
enda geta lagareglur að
Enda þótt skiptar skoðanir
séu um það, hversu langt eigi
að ganga í neytendavernd,
munu trúlega fáir telja fyrr-
nefnd hegningarlagaákvæði
nægilega réttarvernd fyrir
neytendur nú á dögum, en
margir munu eflaust álíta
bleiubálkinn kynjamynd öfg-
anna á þessu sviði. En hvernig
er réttarstöðu neytenda háttað
samkvæmt lögum hér á landi
og hvernig er hún í saman-
burði við rétt neytenda í lög-
gjöf nágrannaþjóðanna? í
þessu greinarkorni er ætlunin
að gera örfáum höfuðatriðum
þessa efnis nokkur skil. Um-
fang viðfangsefnisins leyfir
ekki ítarlega umfjöllun. Við
samanburð verður litið til
Norðurlanda, enda hefur
einkum verið horft til þeirra á
þessu sviði og almennt mun álit
ið, að þau standi fremst í þess-
um efnum. í öðrum ríkjum en
Norðurlöndum mun ekki vera
fyrir hendi jafn víðtæk og sam-
stæð löggjöf, sem gagngert
tekur mið af hagsmunum neyt-
enda.
Mál fyrir dómstólum hérlendis getur tekið mörg ár. Það er þvt ekki vœn-
legt fyrir hinn almenna neytanda, nema því aðeins að um þess hœrri
upphœð er að rœða.
56
nokkru leyti stuðlað að fyrr-
nefndum hagsmunum.
Líklegt er, að löggjafarvald
hafi fyrrum litið á seljendur og
kaupendur sem jafnoka á
markaðnum og talið þá hafa
haft jafnmikil tök á því að
semja um viðskipti og skilmála
þeirra. Þróun viðskiptalífs og
vöruframboðs hefur hins vegar
leitt til þess, að tekið hefur að
halla á kaupendur smám
saman. Þeir hafa misst fótfestu
og tapað allri yfirsýn í stór-
auknu vöruframboði, tækni-
nýjungum og auglýsinga-
skrumi. Þá hefur verið sótt að
þeim með sífellt meiri þunga
með einhliða samningsskilmál-
um seljenda, einkum við kaup
á svo nefndum „varanlegum
neysluvörum“. Því hefur al-
mannavaldið orðið að bregðast
við með sérstakri stefnu til
þess að vernda neytendur.
Framkvæmd slíkrar stefnu
hefur síðan leitt til þess, að sett
hafa verið ýmiss lög gagngert
til þess að styrkja stöðu neyt-
enda. Þessi þróun er tiltölulega
ný af nálinni. Á Norður-
löndum hafa margvísleg laga-
ákvæði verið sett, sem sérstak-
lega stefna að því að tryggja
hagsmuni neytenda. Eru þau
af ýmsu tagi og yrði skipað í
ólíka flokka í svonefndu fræði-
kerfi lögfræðinnar. Sú nýlunda
hefur verið tekin upp að skipa
þessum ákvæðum til hægðar-
auka í einn flokk, svokallaðan
neytendarétt (konsumentret),
vegna fyrrnefnds, sameiginlegs
einkennis þeirra, þótt óskyldar
séu að öðru leyti. Ekki geta