Neytendablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 66
Þjóðarframleiðslan
Jón Ásgeir
Sigurðsson
skrifar:
Þjóðarframleidslan er fundin
með því að telja saman einka-
neyslu, samneyslu, fjárfestingu
og bústofnsbreytingar. Enn-
fremur dregst mismunur á
verðmæti útflutnings og inn-
flutnings frá eða leggst við eftir
atvikum . Útkoman úr þessum
reikningi nefnist verg (bruttó)
þjóðarframleiðsla.
A undanförnum áratugum
hefur þjóðarframleiðsla ís-
lands svo til stöðugt aukist.
Árið 1976 var hún til dæmis á
verðlagi ársins 1969 allt 496
milljónir króna, en hafði á við-
miðunarárinu (1969) verið 342
milljónir króna. Bein aukning
þjóðarframleiðslu á þessum
sjö árum var því 45 prósent.
Tölur um þjóðarframleiösl-
una hafa síðan 1977 verið mið-
aðar við verðlagið árið 1980 en
þá var hún 13.430 milljónir
króna. Hún jókst lítillega árið
1981, en árið 1982 dróst þjóð-
arframleiðslan saman í annað
skipti frá því 1969. Samdrátt-
urinn nam um það bil 2
prósentum, en jafn mikill sam-
dráttur varð árið 1975.
Ástæðurnar fyrir nokkuð ár-
vissum vexti þjóðarframleiðslu
voru einkum afkastameiri
vélar, betri framleiðsluaðferðir
og betri nýting á vinnuafli. Þá
hefur vinna á heimilunum farið
minnkandi og í raun hefur tals-
verður hluti heimilisstarfa
færst yfir til iðnaðarins. Af-
leiðingin hefur verið aukning
á mældri þjóðarframleiðslu,
vegna þess að heimilisstörf eru
ekki talin með þegar reiknuð
er þjóðarframleiðsla.
Hugi maður að breytingum
á undanförnum árum, kemur í
Ijós að samneyslan hefur auk-
ist en einkaneyslan hefur dreg-
ist saman. Sé reiknað í
prósentum, kemur í Ijós að
einkaneysla nam 65 prósentum
af verðmætaráðstöfun árið
1969, en var komin niður í 61
prósent árið 1982. Á sama
tíma hefur samneyslan aukist
úr 9.8 prósentum í 11.8
prósent af verðmætaráðstöfun.
Þróun þessi er dæmigerð fyrir
velferðarríkin, þar sem sífcllt
stærri hluti heildarneyslu flyst
yfir á þjónustu á vegum ríkis
og sveitarfélaga, til dæmis heil-
brigðisþjónustu og menntun.
Stjórnmálaákvarðanir hafa
valdið þessum breytingum, en
í því skyni að færa peninga frá
þeim sem „hafa það betra“ til
þcirra sem eru „ver settir“,
hafa stjórnvöld hækkað óbeina
skatta.
Þjóðarframleiðsla á mann er
oft notuð sem mælikvarði til
að sýna lífsafkomu miðað við
önnur lönd. Þessi samanburð-
ur er síður en svo einhlítur, þar
eð einungis er miðað við fram-
leiðslu á vörum og þjónustu. I
þessháttar útreikningum er
ekki tekið tillit til umhverfis-
spjalla og rýrnunar náttúru-
auðlinda, sem iðvæðingin og
framleiðsla orsaka. Margir
telja einnig að hafa ætti hlið-
sjón af því hvað er framleitt og
hvernig afurðunum er skipt
milli íbúanna. Minnst hefur
verið á annan galla í útreikn-
ingum á þjóðarframleiðslu,
sem sagt að heimilisstörf koma
ekki fram í þessum tölum.
Ennfremur villa þessar tölur
fyrir - þótt engin breyting
verði á lifnaðarháttum, kemur
tilfærsla þjónustu frá heimilum
til iðnaðar fram sem aukning
þjóðarframleiðslu. Tökum
sem dæmi heimili sem hættir
að kaupa hveiti og baka brauð
til eigin neyslu. Engin breyting
verður á brauðneyslunni, en
vegna þess að nú er keypt
brauð hjá bakara, kemur fram
aukning þjóðarframleiðslunn-
ar. Svo tekið sé annarsháttar
dæmi, má benda á að þjóðar-
framleiðsla eykst í hlutfalli við
fjölgun umferðarslysa. Þau
valda þó ekki bættri lífsaf-
komu - öllu heldur versnandi
ástandi.
Einkaneyslan
Vinnutekjum og öðrum
tekjum ráðstafa heimilin til
kaupa á verðmætum, það er að
segja vörum og þjónustu, sem
þau nota til neyslu. Hlutdeild
heimilanna í þjóðarframleiðsl-
unni eða með öðrum orðum
verðmætaráðstöfun heimil-
anna, nefnist einkaneysla. Á
síðustu árum hefur einkaneysl-
an numið um 8300 miiljónum
króna á verðlagi ársins 1980 og
jafngildir það að jafnaði ná-
lægt 60 prósentum af allri
verðmætaráðstöfun í landinu.
Miðað við upplýsingar í
Norrænni tölfræöihandbók um
árið 1975, hafa íslendingar
vcrið með hæsta hlutfall einka-
neyslu, lægsta hlutfall sam-
neyslu og með einna mesta
fjármunamyndun. Ef verð-
mætaráðstöfun er sett á 100,
Þjóðarframleiðsla í milljónum króna
á verðlagi hvers árs:
Árið 1969 1980 1982
Einkaneysla 218 8380 20790
Samneysla 33 1622 3985
Fjárfestingar, ofl. 87 3741 9398
Þjóðarframleiðslan: 342 13430 31063
64