Bændablaðið - 18.03.1997, Síða 5

Þriðjudagur 18. mars 1997
Bœndablaðið
5
Anders Hansen á Árbakka
umræðuum
hrossarækt
Töluverðar umræður hafa undanfarið
verið um hrossarækt í Qölmiðlum, bæði
þeim er fyrst og ffemst fjalla um hesta og
hestamennsku, en einnig í dagblöðum. Oft
eru umræður þessar bæði gagnlegar og fróð-
legar, en oftar en ekki eru þær of neikvæðar
og uppfullar af sleggjudómum og persónu-
legum ávirðingum í garð þeirra aðila sem
standa að leiðbeiningaþjónustu og hafa þann
vanþakkláta starfa að dæma og meta kyn-
bótahross. Nú er það svo að umræða um
kynbótahross hefur löngum verið hörð og
óvægin á íslandi og það er ekki ný bóla að
gusti um hrossaræktarráðunauta. Ég hygg þó
að það sé nokkur nýlunda að sjá megi merki
skipulegrar aðfarar að landsráðunauti í
hrossarækt eins og mátt hefur greina undan-
fama mánuði.
Höggva þeir er hlífa skyldu
Sem fyrr segir hafa störf hrossaræktar-
ráðunauta löngum verið umdeild og mörg
dæmi eru þess að eigendum kynbótahrossa
hafi hitnað mjög í hamsi er dómsniðurstöður
hafa verið birtar. Þessu hafa þeir allir þurft
að mæta; Gunnar Bjamason, Þorkell Bjama-
son og Kristinn Hugason. Allt orkar tví-
mælis þá gert er og vafalaust hefur gagnrýni
á störf hrossaræktarráðunauta stundum verið
á rökum reist, annað hvort væri nú, ekki em
þeir eða störf þeirra fúllkomin fremur en
annarra. Það er hins vegar mikill munur á
hvort menn em ósammála einum og einum
dómi, eða hvort þeir telja að skipulega sé
unnið að ranglátum dómum, þá hefur verið
sett fram kenning um samsæri, sem er vitan-
lega mun alvarlegra brot en meintar villur
eða afglöp af og til, væri slíku til að dreifa.
En samsæri er einmitt það sem Kristni
Hugasyni hrossaræktarráðunaut hefúr verið
borið á brýn af fjölskyldu forvera hans í
starfi, þar sem hann er meðal annars sakaður
um að gefa afkvæmum eins af hestum þeirra
skipulega lægri einkunnir en þau verðskuldi.
Engin rök hafa þó verið sett fram þessum
fullyrðingum til stuðnings og ekkert hefúr
komið fram sem bendir til að einkunnagjöf
Kristins Hugasonar hafi verið með öðrum
hætti en annarra dómara. Það er einnig
athyglisvert að gagnrýni þessi órökstudd er
sett fram á sama tíma og Kristinn Hugason
og samverkamenn hans hafa dæmt hvert
kynbótahrossið á fætur öðru úr ræktun fjöl-
skyldu Þorkels Bjamasonar í efstu sæti. Þeir
dómar urðu til dæmis til þess að umrædd
fjölskylda var útnefnd til æðstu viður-
kenningar fyrir hrossarækt árið 1996. Um-
mæli þau sem til dæmis hafa fallið opin-
berlega hjá Bjama Þorkelssyni um störf
Kristins Hugasonar hljóta því að eiga sér
einhverjar aðrar skýringar, hverjar svo sem
þær kunna að vera. Það verður hins vegar að
gera þær kröfur til Bjama að hann rökstyðji
mál sitt betur ef taka á mark á honum, bæði
vegna þess að hann er hrossaræktandi í
fremstu röð, en einnig vegna þess að hann er
sonur Þorkels Bjamasonar sem var hrossa-
ræktarráðunautur lengur en nokkur annar
maður. Þar á bæ vita menn nákvæmlega
hvemig staðið er að hrossadómum og störf-
um í dómnefndum. Þegar gagnrýni úr
þessari átt er skoðuð verður manni ósjálfrátt
hugsað: Höggva þeir er hlífa skyldu.
Sögufölsun
Bjami Þorkelsson og fleiri hafa haldið
því fram að það sé einhver nýlunda að deilt
sé á störf hrossaræktarráðunautar og að nú sé
uppi eitthvert nýtt og áður óþekkt ástand í
þeim efnum. Slíkt er hins vegar víðs fjarri
sannleikanum og ekkert annað en sögu-
folsun. Mörg dæmi eru um gagnrýni sem
Gunnar Bjamason varð fyrir og hann hefur
sjálfur lýst á myndrænan hátt, allt frá því að
reiður hestseigandi hugðist slá hann með
svipu til þess er framámenn í bændastétt
kölluðu hann landráðamann vegna útflutn-
ings kynbótahrossa. Mörg dæmi um harða
gagnrýni á ferli Þorkels Bjamasonar mætti
einnig nefna. Ekki skal hér lagður efnislegur
dómur á þá gagnrýni, en þó má minna á að í
minnsta kosti eitt skipti átti hún rétt á sér, en
það var þegar Þorkell og samdómnefndar-
menn hans hagræddu einkunnum stóðhesta á
íjórðungsmóti á Vesturlandi með það mark-
mið að þrír stóðhestar fengju sömu einkunn.
Tölffæðilega er slík „tilviljun“ nær óhugs-
andi. Þá em hestamenn að sjálfsögðu einnig
vel minnugir þess að áratugum saman barð-
ist Þorkell gegn útflutningi kynbótahrossa
og átti vegna þess í langvinnum deilum við
hrossabændur. Þá átti hann oft í hörðum
deilum við kunnustu hrossaræktendur lands-
ins, svo sem þá Sigurð Haraldsson í Kirkju-
bæ og Svein Guðmundsson á Sauðárkróki.
Hér skal ekki hirt um að nefha fleiri dæmi
frá ferli Þorkels, en af nógu er að taka ef um
það verður beðið. Störf ráðunauta eru ekki
og eiga ekki að vera hafm yfir gagnrýni. Það
veltur hins vegar á framsetningu gagnrýn-
innar hvort hún verður tekin alvarlega eða
ekki, hvort hún er svara verð eða hvort hún
fellur dauð og ómerk eins og gagnrýni
Bjama Þorkelssonar. Eða hvemig á að vera
unnt að ræða eða svara „gagnrýni" eins og
þessari, sem Bjami lét falla í Eiðfaxa:
„Ráðunauturinn fær munnherkjur í hvert
sinn sem hann neyðist til að nefna Anga frá
Laugarvatni“.
Þá hafa einnig vakið nokkra athygli og
fúrðu ummæli, sem höfð em eftir Bjama í
bókinni Hestar og menn 1996, en öll hníga
þau í þá átt að núverandi kynbótadómarar
séu ýmist hlutdrægir eða ekki starfi sínu
vaxnir og sönnun þess er að Laugarvatns-
hrossin hafi verið dæmd of hart fyrir geðs-
lag! Það dugði ekki að Laugarvatnshrossin
Angi, Frami, Hamur og Glíma væm efst í
sínum flokkum á árinu 1996 og önnur ffam-
arlega á sýningum, samt var beitt fanta-
brögðum gegn þessum hrossum að mati
Bjama Þorkelssonar!
Bókin er raunar sérstakur kapítuli útaf
fyrir sig og verðskuldar að mínu mati alls
ekki að geta kallast „árbók hestamanna“ eins
og efnistök hafa verið. Bókin er einhvers
konar hraðsuða á efni sem betur ætti heima í
tímaritum, væri betur til þess vandað. Rit-
stjórar virðast ekki leggja metnað í að bókin
birti tæmandi skrá yfir met, einkunnir og
dóma hvers árs. Þá orka ummæli manna í
bókinni oft tvímælis svo ekki sé meira sagt,
og höfúndar ættu að gera sér betur grein fyrir
þeirri ábyrgð sem fylgir ritun bókar. Um-
mæli á bók koma til með að standa um aldur
og ævi, án þess að leiðréttingum eða athuga-
semdum megi koma að. Því væri kostur að
höfundar og viðmælendur í bókum gættu
meira hófs og sanngimi í dómum um sam-
ferðamenn heldur en gert er í blöðum og
tímaritum, þar sem umræða getur farið fram
og skiptast má á skoðunum. Á það skortir
verulega í þessari bók.
Gerum umræðuna gagnlega
Verst er hve umræða af því tagi sem hér
hefur verið gerð að umtalsefni er gagns-
og tilgangslaus. Ekkert jákvætt er lagt til
umræðunnar, ekkert stendur eftir sem
máli skiptir, enga lærdóma má draga af
umræðunni. Nýtt dæmi þar um er undar-
leg grein sem nýlega birtist frá stjórn Fé-
lags tamningamanna. Hin neikvæða um-
ræða um hesta og menn, sem lengi hefur
tíðkast meðal hestamanna, má raunar
teljast stéttarósómi og væri vel ef menn
tækju sig til og breyttu því.
Nóg er af mikilvægum málefnum sem
þarfnast umræðu og mörgu mætti þoka
áleiðis og til framfara, legðu hestamenn
orku sína í slíkt. Væri til dæmis ekki full
þörf á að fjalla meira um útbreiðslu hesta
og hestamennsku hér heima og erlendis?
Það þarf að fara fram frjó umræða um
breytingar á fyrirkomulagi hestamóta.
Kynbótamálin hljóta alltaf að vera til
umræðu: Hvað um sköpulagsdóma, má
ekki festa einkunnir meira en nú er? Þarf
að koma upp einhverju æðra dómstigi í
kynbótadómum, hver á staða hrossa-
ræktarráðunauta að verða í framtíðinni?
Hvað er hægt að gera til að samræma
dóma á íslenskum hrossum hér heima og
erlendis? - Af nógu er að taka og æskilegt
er að stöðug umræða og gerjun fari fram
sem víðast. En því aðeins verður umræðan
gagnleg að hún fari fram af sanngirni og
velvilja í garð málefnisins. Markist um-
ræðan af sleggjudómum, níði eða nei-
kvæðum athugasemdum eingöngu er hún
skaðleg eða í besta falli gagnslaus.
mmsmn nmmmi
VELAVERf
Lágmúla 7, 108 Reykjavík
Simi: 588 2600, fax: 588 2601
Silotite hvítt plast
500 mm x 1 SOO m kr. 3.670
án vsk hver rúlla
Sílotite hvítt plast
750 mm x i 500 m kr. 4.600
án vsk hver rúlla
Þessi verð gilda aðeins
fyrir pantanir sem
gerðar eru fyrir 1 O
apríl nk.
Vegna hagstæðra
samninga við Bonar
Polythene Films, einn
stærsta og þekktasta
framleiðanda á
rúllubaggaplasti, getum
við boðið eftirfarandi:
Verð á rúlluplasti frá
okkur hefur aldrei verið
hagstæðara en einmitt
um þessar mundir.
Gerið hagkvæm
innkaup og hafið
samband við okkur eða
umboðsmenn okkar um
land allt.
HIIER TJEKIFM Tll SH SEM MBST/EB IHmilPI