Bændablaðið - 18.01.2000, Blaðsíða 8

8
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 18. janúar 2000
Styggar kýr mjólka minna!
eftir. Rasmus Lang-Ree
Rannsóknir sýna fram á augljóst samhengi milli óvingjamlegrar
meðhöndlunar grísa og minni vaxtar. Þrátt fyrir að þetta sé ekki mikið
rannsakað varðandi nautgripi, þá er það augljóst að ef dýr eru
meðhöndluð þannig að þau hræðist, mjólka þau minna.
Hafa kýrnar það gott?
I nýrri bandarískri rannsókn var hópur kúa mjólkaður til skiptis af
hirði, sem umgekkst þær af nærgætni, og af öðrum sem var harðhentur.
Kýmar seldu illa hjá þeim harðhenta og mjólkurleifar í júgmm jukust um
70%. Það sýndi sig einnig að þær þekktu óvingjamlega hirðinn og héldu
sig lengra frá honum en öðrum þegar þær höfðu val. Hirðarnir notuðu
mismunandi lit á fatnaði og er það mikilvægt til aðgreiningar fyrir margar
kýr, því þegar hirðirinn fór í föt með öðmm lit, gerðu kýmar ekki lengur
greinarmun á þeim. Kýr hafa mismunandi hæfileika til að þekkja fólk.
Það eru einmitt bestu mannþekkjararnir í hópi kúnna, sem verða fyrir
hvað mestum áhrifum af mismunandi umgengni. Einnig er almennt álitið
að kálfar, sem fá slæma meðhöndlun, verði ávallt styggari gagnvart fólki.
Minni nyt
Aðrar athuganir hafa sýnt að séu kýr slegnar og í þær sparkað,
minnkar nyt um 10% og þær verða erfiðari í umgengni. Þær verða
órólegri og fá örari hjartslátt á mjaltatíma en ella. Hvort kýr standa kyrrar
eða stikla, þegar maðurinn er nærri þeim við mjaltir, er góður mælikvarði
á hve mikilli hræðslu, snerting mannsins veldur. Ganga má út frá því að
allar kýr séu hræddar við menn, því eðlið segir þeim að upplifa okkur
sem ógn. Góð umgengni við skepnur, venur þær við manninn, og fær þær
til að treysta honum. Sérstaklega eru tvö tímabil í uppvexti kálfsins
mjög mikilvæg. Það er þegar nýfæddur kálfurinn er tekinn frá
móðurinni og þegar kvígan er mjólkuð í fyrsta sinn. Með því að gefa
sér tíma, klappa kálfinum og sýna honum umhyggju á þessum tímabilum
er hægt að hafa áhrif á mótun hans og stuðla að því að hann verði þæg og
góð mjólkurkýr.
Flóttafjarlœgð
Með því að bera saman bú með háa og lága meðalnyt hefur komið í
Ijós að kýr á afurðahæstu búunum eru ekki eiris hræddar við menn og
styggjast síður við mjaltir. I ástralskri athugun var kannað hve nálægt
kúm ókunn manneskja mátti koma (flóttaljarlægð), án þess að kýrnar
sýndu hræðslu og hvernig kúnum leið við mjaltir (rólegar/órólegar).
Niðurstaðan var að þessir tveir mismunandi þættir skýrðu 30 %
breytileikans í nyt á milli búa. Þetta er sama niðurstaða og fengist hefur í
enskum rannsóknum, sem einnig sýndu að í fjósum þar sem kýr mjólka
mikið, snertir fjósamaðurinn þær oftar og talar meira til þeirra á meðan á
mjöltum stendur (sjá töflu).
Harmony TopFlow
MJALTAKROSSINN
...toppurinn f mjaltatækni
Harmony Top Flow er ótrúlega léttur mjaltakross með
nýrri gerð spenagúmmía sem eru með þynnri veggi og
meira flæðirými en nokkru sinni fyrr.
Minna burðarálag á spena.
Minni hætta á loftleka milli spena og spenagúmmís.
Fljótvirkur flutningur á mjólkinni yfir í lögnina kemur í
veg fyrir flökt á sogi.

C L O B U 5
VELAVER
H
Lágmúla 7, 108 Reykjavík, sími 588 2600
Dalsbraut 1,603 Akureyri, sími 461 4007
Samanburður á framgöngu fjósamanna á búum
með háa nyt annars vegar og lága nyt hins vegar.
(Seabrook 1994)
Bú með Bú með
miklar afurðir litlar afurðir
solu
Vingjarnleg snerting við mjaltir (fjöldi snertinga á mín). 2.1 0.5
Talað við kýrnar (orð á mín). 12.4 0
Frjáls snerting á milli kýr og mjaltamanns (fjöldi snertinga á mín). 10.2 3
Flóttafjarlægð (metrar) 0.5 2.5
í lausagöngu eða á beit er flóttafjarlægð góður mælikvarði á hversu
vel uppeldið hefur tekist varðandi það að vinna traust kýrinnar á
manninum. Með orðinu flóttaljarlægð er átt við hversu nærri kúnni hægt
er að komast án þess að hún hörfi. Þessi fjarlægð er oft á bilinu 0 til 6
metrar hjá mjólkurkúm.
Hrœðsla veldur spennu
Skýringin á sambandinu milli hræðslu og minni nytar getur verið sú
að hræðslan valdi spennuviðbrögðum. Vakar (hormónar), sem þá koma
til, draga úr magni oxytosins. Eðlileg framleiðsla oxytosins er algjör
forsenda þess að kýrin selji og júgrið tæmist vel. Spenna í langan tíma
hefur einnig neikvæð áhrif á ónæmiskerfið og veikir mótstöðu
skepnunnar gegn sjúkdómum. Með því að eyða þeim þáttum sem valda
hræðslu við fólk, bætum við heilsu og líðan kúnna.
Hugsum vel um kýrnar
Rannsóknin sýnir hve mikilvægt er að fara vel að kúnum. Sá
mjaltamaður, sem gengur hægt um, klappar kúnum og talar við þær á
meðan á mjöltum stendur eignast þægari kýr, fær meiri nyt úr þeim og
hærra kaup fyrir sína vinnu. En eins og við uppeldi bamanna, er fyrsta
tímabilið mikilvægast og nýtist það ekki sem skyldi verður sá skaði
trauðla unninn upp, því lengi býr að fyrstu gerð.
Þýtt og staðfœrt úr Buskap nr.5 -1999.
Sigtryggur Jón Björnsson og Sverrir Heiðar Júlíusson
Landbúnaðarháskólanum á Hvanneyri
Massey Ferguson 23
kornþreskivél - árg. ‘96
Upplýsingar í síma 525 8070
kornvalsar)
C AFRÚLLARI)
kr.189.000,-
STURTUVAGNAR
mgf
Cflaghefill)
(hjólakvísl)
kr.29.500
C RÚLLUGREIPAR)
FLUTNINGSKASSAR)
Breidd
2 metrar
/» ____A
BUVELAR
G.SKAPTASON & CO.
TUNGUHALS 5 • REYKJAVIK
SÍMI577 2770