Bændablaðið - 18.01.2000, Blaðsíða 19

Þriðjudagur 18. jartúar 2000
BÆNDABLAÐIÐ
19
landsins mesta úrval
forvamabúnadar
1001^
' mus
Pöstverslun • 588 5551
10-22 alla daga
Hjarðstíur
Vélaval - Varmahlíð HF
Sími: 453 8888 Fax: 453 8828
NÁMSKEIÐ - NÁMSKEIÐ - NÁMSKEIÐ
Námskeiðsbæklingur
með dagskrá
vorannar 2000 er
væntanlegur síðast í
janúar. Nánari
upplýsingar í síma
437 0000 eða í
tölvupósti
helgibj@hvanneyri.is
Fleiri námskeið verða
kynnt síðar!
Endurmenntunarstjóri
LANDBÚNAÐARHÁSKÓLINN Á HVANNEYRI
ENDURMENNTUN sími 437 0000 - fax 437 0048
Sýnishorn úr dagskrá námskeiða 2000
Járningar og hófhirða
Hvanneyri, 28.-29. janúar
2 dagar, 18 kennslustundir
Leiðbeinandi:
Sigurður Oddur Ragnarsson
oámskeið
Frumtamning "samspil manns og hests"
Gauksmýri, V.-Hún., 4.-6. febrúar
3 dagar, 30 kennslustundir
Leiðbeinendur:
Magnús Lárusson
Svanhildur Hall
Jll
námskeið
Fóðrun og uppeldi kvíga
Selfossi, 15.-16. febrúar
2 dagar, 18 kennslustundir
Leiðbeinendur:
Auður Lilja Arnþórsdóttir
Gunnar Guðmundsson
Louise Molbak
Ræktun Castor Rex feldkanína
Hvanneyri, 17.-18. febrúar
2 dagar, 18 kennslustundir
Leiðbeinendur:
Sverrir Heiðar Júlíusson
Sigurjón Bláfeld
Brýtur sauðQárræktin
af sér hlekkina?
INNGANGUR
Til þess að geta lifað og dafnað um ókomna tíð þarf sauðfjár-
ræktin að brjóta af sér nokkra hlekki. Greinin hefur í langan tíma
ekki náð að þróast og eflast á eigin forsendum. Opinber afskipti hafa
of oft gefið skilaboð sem hafa verið villandi eða óheppileg fyrir þróun
greinarinnar. Fyrst óraunhæfur framleiðsluhvati á formi út-
flutningsbóta, síðan úthlutun kvóta og flatur niðurskurður. í dag eru
röngu skilaboðin þau að hlutfall ríkisstuðnings af framleiðslu-
verðmætum er orðið mjög breytilegt milli framleiðenda, vegna af-
náms framleiðslutengingar á beingreiðslum og s.k. 0,7 - reglu.
NYR SAMNINGUR
Tvö af meginmarkmiðum við
gerð nýs búvörusamnings í sauð-
fjárrækt hljóta að vera:
a) að stuðningur ríkisins sé
réttlœtanlegur út frá þjóðarliag.
b) að greinin eflist á eigin
forsendum.
Ríkisstuðningur sem er meira
eða minna ótengdur framleiðslu
getur tæpast verið í samræmi við
þessi markmið. Ut frá þjóðarhag er
það mun réttlátara og rökréttara að
stuðningurinn sé í hlutfalli við það
sem einstök bú skila til baka í
ríkiskassann, í formi virðisauka-
skatts og annarra gjalda. Með
öðrum orðum að um sé að ræða
niðurgreiðslur, sem koma neytend-
um til góða, ekki síður en
bændum. Jafnframt ætti fram-
leiðslutenging að leiða til þess að
búin geti byggt sig upp í samræmi
við sína framleiðslu.
Margir hafa áhyggjur af því að
framleiðslutenging ríkisstuðnings
leiði til offramleiðslu. Sá ótti er
skiljanlegur í ljósi fortíðarinnar.
En margt hefur breyst. A tímum
óheftra útflutningsbóta var eðlilegt
að framleiðslan færi sífellt vax-
andi, ekki síst þegar við bættust
framkvæmdastyrkir og lán sem
brunnu upp í verðbólgubáli. Á
sfðari niðurskurðartímum hafa
búin meira og minna verið að
ganga á þann höfuðstól sem
framleiðslan eykst, minnkar
stuðningurinn á framleitt kg, og
öfugt. Þetta þýðir að vísu að hluti
af þeirri framleiðslu sem
verið er að
styðja er
flutt
út.
Til að sanngimi sé gætt verður
að fyma núverandi beingreiðslu-
rétt eins og hverja aðra eign.
Niðurstaða mín er því sú að
beingreiðslur út á kjöt í nýjum
sauðfjársamningi ættu að greiðast
með eftirfarandi hætti:
1. Greitt væri skv. eldri samn-
ingi t.d. 80% af heildarfjárhæðinni
árið 2001, 60% árið 2002, 40%
árið 2003, 20% árið 2004 og 0%
frá og með árinu 2005. Einnig
kæmi til greina að láta þessa
breytingu gerast á lengri tíma, t.d.
7 ámm.
2. Sá hluti heildarupphæðar-
innar sem ekki væri greiddur skv.
eldri samningi (20% árið 2001,
40% árið 2002, o.s.frv.) væri
greiddur skv.
byggðist upp á þessu falska
„blómaskeiði „ í íslenskri sauðfjár-
rækt. Vannýttar fjárfestingar hafa
verið teknar undir aðra starfsemi
eða gengið úr sér.
Hræðsla við „framleiðslu-
sprengingu „ er að mínu mati óþörf
Sauöfjárrækt
Jóhannes Sveinbjörnsson,
sauðfjárbóndi á Heiðarbæ 1,
Þingvallasveit
í ljósi þessa. Þó er rétt að hafa ein-
hveijar bremsur í kerfmu sem
koma í veg fyrir að framleiðslan
aukist um of með tímanum og/eða
þjappist saman á lítil svæði. í
samningnum þurfa því að vera vel
útfærð skilyrði um að beitarálag sé
í samræmi við framleiðslugetu
landsins. I öðm lagi verður niður-
greiðslukerfið að tengjast mark-
aðnum, án þess þó að grípa of
mikið inn í. Af .þeim leiðum sem
hafa verið nefndar virðist mér sú
skynsamlegust að hafa heildar-
upphæð ríkisstuðnings sem greidd-
ur er út á kindakjöt fasta frá ári til
árs (þó uppreiknaða út frá verð-
lagsþróun), og deila þeirri summu
út á þá framleiðslu sem á sér stað
ár hvert (eða næsta ár á undan). Ef
Það magn er
þó ekki meira
en svo
stuðning við það
megi réttlæta með ti
til matvælaöryggissjóna-
miða. Kom sem flutt er
hingað inn og notað í fóð
ur er meira og minna
niðurgreitt. Enda er þar
um að ræða framleiðslu
annarra þjóða umfram
sínar eigin þarfir, rökstutt út
frá matvælaöryggi.
Greiðslumark og verslun«
með það á á ekki heima í þessum
hugmyndum. Sala á greiðslumarki
án þess að því fylgi
framleiðsluréttur er ekkert annað
en verslun með peningagreiðslur
og mun nær að stunda slíkt á
verðbréfamarkaði eins og bent
hefur verið á. í mjólkur-
framleiðslunni fer fram verslun
með framleiðslurétt, sem fylgja
ákveðnar framleiðslutengdar
greiðslur. Það kerfi bindur mikið
fjármagn. Hluti þess fjármagns fer
út úr greininni þegar starfandi
bændur kaupa greiðslumark af
öðrum sem eru að bregða búi. Af
þessu ættum við sauðfjárbændur
að læra. Við losuðum okkur við
kvótann 1995 og ættum ekki að
taka hann upp aftur.
fyrirkomulagi. Það byggðist á því
að heildarupphæðinni væri deilt út
á allt framleitt kjöt, sem uppfyllti
kröfur vel skilgreinds
gæðastýringarkerfis, er tæki m.a. á
landnýtingu, lyfjagjöf,
upprunaskráningu o.fl. Þessar
niðurgreiðslur væru mismunandi
eftir verðflokkum kindakjöts (þ.e. í
sömu hlutföllum og
afurðastöðvaverð), og næðu ekki
einungis til dilkakjöts heldur líka
kjöts af fullorðnu.
Þessar tillögur eru að einhverju
leyti í samræmi við það sem rætt
hefur verið um í samningavið-
ræðum ríkis og bænda. Það sem
hér er einkum meiningin að undir-
strika er mikilvægi þess að losa
greinina á nægilega ákveðinn hátt
frá því órökrétta stuðningskerfi
sem nú er í gildi.
LÍTUM í EIGIN BARM
Við bændur eigum líka okkar
sök á því hvemig staðan er í sauð-
fjárræktinni í dag Kannski er
stærsta vandamálið hvað við skipt-
um okkur lítið af eigin málum.
Þetta birtist ekki bara í sam-
skiptum okkar við ríkið, heldur
líka við afurðastöðvar og fyrirtæki
sem selja okkur ýmsar vörur og
þjónustu. Mig langar að taka eitt
dæmi:
Nú er áburðarsalan
Isafold komin í
bullandi
samkeppni við
Áburð-
arverksmiðjuna.
Þá sendir
Áburð-
\ arverksmiðjan
okkur bændum
auglýsingar þar sem
það er gefið í skyn að
erlendur áburður hljóti að
vera meira og minna vafasam-
ur. Um þetta hefur þó ekkert
vísindalegt komið fram annað
en það (sem er mjög gott) að
bæði áburður
Áburðarverksmiðjunnar og
ísafoldar er langt undir við-
miðunarmörkum varðandi
kadmíum, og eru mörkin þó
lr strangari hér en í flestum öðrum
löndum. Áburðarverksmiðjan læt-
ur sig líka hafa það núna að flytja
inn tilbúinn áburð frá Norsk
Hydro, sem þrátt fyrir að vera
útlendur mun vera afar vistvænn
rétt eins og ísafoldaráburðurinn.
Þetta dæmi er ekki tekið til að
kasta neinn rýrð á Áburðarverk-
smiðjuna, sem er bara að reyna að
selja sína vöru. En það hversu lé-
lega röksemdafærslu bændum er
boðið upp á í þessu efni og
fleirum, ber vott um það að menn
vita að bændur eru ekki mikið fyrir
að rengja það sem þeim er sagt.
Enda upp til hópa vammlaust fólk
sem gerir ráð fyrir að aðrir segi
sannleikann rétt eins og það sjálft.
Vammlaus skulum við áfram
reyna að vera, en samt hæfilega
gagnrýnin á sjálf okkur og aðra.
Án þess að vera neikvæð.