Bændablaðið - 01.02.2000, Blaðsíða 2

2
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 1. febrúar 2000
MED 5EINNI BOLLANUM
Að segja
satt á \>o rra
Þorrinn er hafinn og meö
honum þorrablót, siður sem upp
var tekinn á þessari öld og hefur
breytt yfirbragði þessa gamla
mánaðarheitis í tíma þjóðlegs
skemmtanahalds þar sem fornar
matarvenjur eru í heiðri hafðar.
Þorrablót eru haldin um land
allt, en þó er munur á þeim milli
þéttbýlis og dreifbýlis. Líkamlega
fóðrið er líkt en hið andlega oft
ólíkt. Það liggur í því að í þétt-
býlinu eru það gjarnan atvinnu-
skemmtikraftar sem sjá um dag-
skrána, en í dreifbýlinu sjá
heimamenn um hana. Innihald
dagskráratriða er líka ólíkt; í
þéttbýli eru þau almenns eðlis og
ópersónuleg en í dreifbýli
sannast í orðsins fyllstu merk-
ingu að maður er manns gaman.
Rík hefð er fyrir því í dreifbýli
að ortir eru söngvar, samdir
leikþættir og skrifaðir annálar til
flutnings á þorrablótum þar sem
fjallað er um fólk og atburði á
heimaslóðum á beinskeyttan hátt
sem ekki gengi í þéttbýli. Þetta
gengur ekki aðeins í dreifbýli,
heldur er enginn maður með
mönnum sem fær ekki sitt skeyti.
Við fyrstu sýn geta skeytin virst
óvægin en í raun eru þau viður-
kenning samfélagsins. Það sem
samfélagið viðurkennir hins
vegar ekki né sættir sig við er
heldur ekki umræðuhæft á þorra-
blóti.
Samfélag í dreifbýli er mun
opnara og gegnsærra en í þétt-
býli og því fylgja kostir og gallar.
Samhjálp er meiri en ágreiningur
einnig naprari.
Okkur er ekki kunnugt um
hvort þessi beinskeytta umfjöllun
um náungann tíðkist í öðrum
löndum, en víða erlendis er hefð
fyrir að menn geri sér dagamun
í upphafi lönguföstu; bolludag,
sprengidag og öskudag.
Útlendingar sem umgengist hafa
íslendinga, t.d. námsmenn, tala
um að þar sem tveir eða fleiri
komi saman þar fari íslendingar
að segja sögur, þegar
útlendingar einir saman færu að
rökræða. E.t.v. er hér íslenskt
þjóðareinkenni á ferð, sem fær
að njóta sín á þorrablótum, þar
sem listrænar þarfir sögunnar
eru ekki látnar líða fyrir þurrar
staðreyndir.
Grímur
Skýrslur nautgriparæktarfélaganna
árið 1999
Meiri aukning
meöaiaiurða en
nokkru sinni áður
Breytingar í mjólkurframleiðsl- ári bætast við fleiri nýir
unni eru nú miklu hraðari en skýrsluhaldarar, en þeir sem hætta
j áður eru dæmi um. Þetta blasir skýrsluhaldi en eru þó áfram í
>, skýrt við þegar niðurstöðutölur mjólkurframleiðslu. Þetta kemur
úr skýrsluhaldi nautgripa- fram í því að kýr sem koma á
ræktarfélaganna fyrir árið 1999 skýrslu eru fleiri en nokkru sinni
eru skoðaðar. áður eða samtals 29592, þrátl fyrir
Hin mikla fækkun mjólkur- fækkun mjólkurkúa. Hins vegar
framleiðenda fer að sjálfsögðu fækkar árskúm lítillega sem endur-
ekki hjá garði í skýrsluhaldinu þar speglar hina öru endumýjun í
sem bú sent voru með í uppgjöri stofninum og meiri tililutning
fyrir árið 1999 eru 853 eða 23 gripa á milli búa ?n áður hefur
færri en árið áður. Fækklininá má þekkst. Búin stækkaíþvf að meðal-
alla rekja til þessmaikla fjölda bú .tali.
sem hætt hafa mjólkurframleiðslu Aukning afurða á milli ára er
á síðuustu tveim árum. Á hverju feikiíaga ntikil ög meiri en nokkur

dæmi eru um áður á einu ári hér á
landi, árið 1998 var raunar metár
áður í þeim samanburði þannig að
á síðustu tveimum árunt hafa í
þessum efnum orðið ótrúlega
miklar breytingar.
Árið 1999 reiknast meðalaf-
urðir eftir hverja árskú á skýrslu
4579 kg. af mjólk. Þetta er aukning
frá fyrra ári um 4,25%, sem hlýtur
að teljast feikilega mikil aukning í
hvaða samhengi sem það er
skoðað. Kjarnfóðurgjöf eykst all-
nokkuð eða um 49 kg. á hverja kú
að jafnaði. Rétt er samt um leið að
vekja á því athygli að kjarnfóður-
gjöf er enn talsvert minni á hvern
grip en var fyrir tveimum ára-
tugum, þó að meðalafurðir hafi
aukist um talsvert yfir 20% á sama
tímabili. Ekkert vafamál er að
þetta er árangur bættrar fóðurverk-
unar gróffóðurs hér á landi og þess
að í framleiðslunni í dag eru gripir
með allt aðra og meiri hæfileika til
framleiðslu en þeir sem stóðu á
básum í íslenskum fjósum fyrir
tveim áratugum.
Jákvætt er að sjá nú einnig í
fyrsta sinn um nokkurt árabil að
efnahlutföll mjólkurinnar taka
jákvæðum breytingum milli ára.
Hækkun próteinprósentu er að vísu
lítil en breyting á réttan veg og
fituprósenta hækkar nokkuð. Þegar
afurðaaukning á milli ára er metin
í magni verðefna mjólkurinnar,
sem líklega er betri samanburð-
argrunnur en magn mjólkur er
aukningin því tæp 5%.
Afurðaaukningingin er talsvert
breytileg eftir landshlutum. Mest
er hún á Austurlandi og Austur-
Skaftafellssýsla er það hérað sem
að þessu sinni hefur mestar meðal-
afurðir eða 4819 kg. af mjólk að
meðaltali eftir árskú. Skagfirðingar
fylgja þar fast á eftir með 4781 kg.
að meðaltali og þá Snæfellingar
(4741 kg.) og Suður-Þingeyingar
(4706 kg.). Stóru framleiðslu-
héruðin Suðurland og Eyjarfjörður
eru bæði lítillega yfír landsmeðal-
tali, en með nánast sömu meðalaf-
urðir, sem eru miklar breytingar
frá því sem menn þekktu fyrir ein-
um eða tveimum áralugum./JVJ.

Bœndablaðsmynd: Guðmundur Steindórsson.
Hér sjáum við hóp íslendinga sem fór á Agromek landbúnaðarsýninguna í Danmörku á dögunum. Eins og venjulega var þar margt um manninn og
ýmislegt athyglisvert að sjá.
Þegar fjallað er um hreinleika matvæla
er vísað til þess að mengandi efni séu í
lágmarki. Meðal þessara efna eru
þungmálmarnir kadmín, kvikasilfur og
blý. Þungmálmar hafa alltaf verið til
staðar í náttúrunni en á síðustu ára-
tugum hefur mengun matar af þung-
málmum færst í vöxt, einkum á þéttbýl-
um iðnvæddum svæðum. Á íslandi nýtur
lambakjötsframleiðslan þess hve landið
er strjálbýlt og beitilöndin byggjast á
villtum gróðri sem ekki fær tilbúinn
áburð.
Mælingar á þungmálmum í íslensku
lambakjöti leiða í ljós svo lág gildi að ekki
hefur verið hægt að ákvarða þau með nægi-
legri vissu. Það sama gildir um afurðir úr
lambakjöti, engin þungmálmamengun hef-
ur greinst í afurðum svo sem hangikjöti.
Þungmálmar safnast einkum fyrir í lifur og
nýru sláturdýra en að mjög óverulegu leyti
í kjötið. Það hefur því skapast hefð fyrir því
að nota niðurstöður fyrir þungmálma í lifur
og nýrum sem vísbendingu um hreinleika
kjösins. I lifur og nýrum íslenskra lamba
mælist mjög lítið af þungmálmum. Aðeins
kadmín er mælanlegt í öllum tilfellum,
meðaltal 96 mælinga á lambalifur reyndist
vera 0,05 mg kadmín /kg eða 0,05 hlutar í
milljón (lægst 0,01 mg/kg og hæst 0,23
mg/kg). Fyrir nýru var meðaltalið 0,06 mg
kadmín /kg (lægst 0,01 mg/kg og hæst 0,25
mg/kg).
I reglugerð um aðskotaefni í matvælum
eru sett hámarksgildi fyrir magn kadmíns
og blýs í lifur og nýrum sláturdýra.
Hámarksgildi fyrir kadmín er 0,5 mg/kg
eða tíu sinnum hærra en meðaltalið fyrir
lambalifur hér að framan. Hæsta gildi fyrir
kadmín í lambalifur er 46% af hámarks-
gildinu. Samkvæmt reglugerð er hámarks-
gildi fyrir blý í innmat sláturdýra 0,2
mg/kg. I rannsókn 1991-92 var meðaltal
fyrir blý í lambalifur og lambanýrum um
ljórðungur af hámarksgildinu. Kvikasilfur í
kjöti, lifur og nýrum íslenskra lamba hefur
reynst ákaflega lítið og minna en í afurðum
svína, alifugla og nautgripa. Það er því eng-
in ástæða til að takmarka neyslu á lamba-
innmat vegna þungmálma.
Þungmálmar í lifur og nýrum íslenskra
lamba er með því lægsta sem þekkist og
mun lægra en gefið er upp í ýmsum lönd-
um. Niðurstöður fyrir kadmín frá Evrópu,
Bandaríkjunum og Ástralíu liggja á bilinu
0,01 til 0,85 mg/kg fyrir lambalifur og 0,02
til 1,7 mg/kg fyrir lambanýru. Kadmín
getur helst borist í lambakjöt úr tilbúnum
áburði, jarðvegi og fóðri. I nýfæddum
lömbum er mjög lítið af kadmíni og það
sem smám saman safnast í lifur og nýru
berst því úr umhverfinu. Engin vísbending
kom fram um þungmálmamengun í lifur og
nýrum íslenskra lamba sem voru á beit á
svæðum þar sem aska féll í Heklugosinu
1991. Lítið kadmín í lifur og nýrum slátur-
lamba styrkir því hreinleikaímynd lamba-
kjötsafurða.
Ólafur Reykdal,
Matvœlaraniisóknum Keldnaholti