Bændablaðið - 15.02.2000, Blaðsíða 21

Þriðjudagur 15. febrúar 2000
BÆNDABLAÐIÐ
21
Brautarholtsfeðgar reka stærsta svínabú landsins:
„Við erum bjartsýnir
á framh'O landbúnaOar
á IQalarnesi"
Svínabúið í Brautarholti hefur verið rekið í
rúm 40 ár en jörðin Brautarholt á Kjalamesi
er landnámsjörð og hefur frá öndverðu verið
stundaður öflugur landbúnaður þar.. Það er
Jón Ólafsson sem rekur búið ásamt fjórum
sonum sínum, Ólafi, Kristni Gylfa, Bimi og
Jón Bjama. Jón Ólafsson á að auki
helminginn í Graskögglaverksmiðjunni í
Brautarholti og þeir feðgar eiga Nesbúið á
Vatnsleysuströnd sem er næststærsta eggja-
bú landsins. Þá eiga Bjöm, Kristinn Gylfi
og faðir þeirra helminginn af fuglabúinu á
Móum Kjalamesi á móti Ólafi Guðjónssyni
og hans fjölskyldu. Auk þess eiga feðgamir
helmings hlut í kjötvinnslunni Esju ehf. í
Reykjavík, sem áður hét Kjötvinnsla
Sigurðar Ólafssonar.
Aður en svínabúskapurinn hófst fyrir
alvöm í Brautarholti rak Jón kúabú þar
ásamt bróður sínum og vom þeir einnig með
nokkrar gyltur. Síðan dró smám saman úr
mjólkurframleiðslu á búunum þar til 1967
þegar kúabúskap var alveg hætt í
Brautarholti. Fjósunum var þá breytt þannig
að þau gætu hýst svín og gylturnar, sem
voru þá um 25-30, voru fluttar þangað.
Arið 1982 hóf Jón síðan byggingu nýs
svínabús og byrjaði þá með um 70 gyltur.
„Þá stóðum við á ákveðnum tímamótum.
Gamla fjósið var orðið lélegt fyrir svín og
við stóðum frammi fyrir því að byggja nýtt
svínahús eða hætta í svínabúskap. Eg ákvað
þá að byggja þetta bú upp,“ segir Jón.
Þessi bústofn hefur stækkað jafnt og þétt
síðan. 1986 var byggð ný eining við húsið
fyrir 120 gyltur og eldra húsið var síðan
lengt 1991. Þá voru 260-270 gyltur komnar
í húsið. A þessum ámm komu synir Jóns inn
í reksturinn einn af öðmm. Fyrir þremur
árum var svo ákveðið að tvöfalda stærð bús-
ins og hófst þá bygging á nýju unggrísahúsi
og eldishúsi og fóðurstöð. Nýbygging svína-
hússins var lokið sl. sumar en nú er verið að
leggja lokahönd á breytingar á eldra húsinu.
I eldri húsunum verða eingöngu geltir og
gyltur með grísi á mjólkurskeiði. Nú em um
560 gyltur á búinu.
Bjöm segir miklar breytingar hafa átt sér
stað frá því fyrsta svínahúsið var byggt upp,
t.d. í innréttingum. „Þar að auki hafa nýir
stofnar verið fluttir inn sem gera það að
verkum að við emm að slátra stærri og
þyngri svínum en áður. Fallþungi hefur
aukist um 40-45% frá því við vorum með ís-
lensku svínin fyrir 7-8 ámm. Þetta krefst að
sjálfsögðu stærra húsnæðis."
Fóðrið fyrir svínin er framleitt í
Brautarholti og Bjöm segir þá framleiðslu
hafa borið mikinn árangur. „Við hófum
heimablöndun á fóðri í gamla búinu 1994
og teljum okkur hafa sparað umtalsverða
fjármuni með því að kaupa fóðurhráefni
beint og mala það svo sjálfir.“ Ólafur bætir
því síðan við að þar sem fóðrið sé alltaf
ferskt sé það fyrir bragðið lystugra fyrir
svínin.
Auk byggs er notuð dýrafita úr Borg-
arfirði og í haust hófu feðgamir að nota
brauð sem fellur til frá bakaríum. Brauðið
er sett í vél sem sogar plastið af og malar
brauðið síðan í smátt. Þeim feðgum telst til
að um 25-30% af fóðrinu sé brauð og að
með notkun þess lækki fóðurkostnaðurinn
enn meira. A nýja búinu er fóðurstöð með
14 sílóum sem geyma fóðurhráefni og
fullunnið fóður. I þeim er hægt að geyma
um 200 tonn af fóðri. A milli húsa er síðan
fóðurstrengur og um hann er fóðrinu dælt til
gyltnanna á eldra búinu.
í Brautarholti er viðhaft svokallað „allt
út - allt inn kerfi“ sem er nýtt af nálinni hér
á landi en hefur verið í þróun og notkun í
nágrannalöndunum. Kerfið byggist á því að
grísimir eru fluttir fjögurra vikna gamlir frá
gamla búinu yfir í tómt unggrísahús sem er
hitað í 28-29 gráður. Yfirleitt em um 240-
260 grísir fluttir á milli á þennan hátt
vikulega. Grísimir em síðan látnir halda
hópinn þær átta vikur sem þeir em í þessu
húsi. Að þeim tíma loknum eru þeir fluttir í
eldishúsið sem er einnig tómt og þrifið og
þegar þeir hafa náð sláturþyngd er þeim
slátrað öllum í einu. Öðmm grísum er aldrei
blandað í þennan hóp. „Þetta kerfi hefur
komið mjög vel út meðan það hefur verið í
notkun. Með þessu teljum við okkur ná
mjög góðum árangri í að koma í veg fyrir
sjúkdómasmit o.þ.h.,“ segir Bjöm.
Á búinu eru gyltur einnig sæddar. Ólafur
lærði sæðingar á svínabúi í Danmörku 1995
en þær hófust þó ekki í Brautarholti fyrr en
1997. Ólafur segir að þær hafi gengið vel.
„Mörg dönsk bú keyra bæði á sæðingum og
ásetningi. Við höfum hins vegar sætt allar
gyltumar með mjög góðum árangri.“ Oft
hefur verið blandað saman sæði úr 2-3
göltum þannig að grísir úr sama goti geta
jafnvel átt þrjá feður. Þeir hafa þó eingöngu
notað sæði úr hreinræktuðum Landrace og
Yorkshire göltum. Góð aðstaða er til að
skoða sæðið og á búið bæði smásjá og
skanna auk ómsjár, en með henni geta þeir
séð fyrirfram hvaða gyltur eru með fangi og
hve mörg fóstur þær ganga með.
Framleiðslan er sífellt að aukast í
Brautarholti eins og á svo mörgum öðrum
svínabúum. Yfir 600 tonn af svínakjöti voru
framleidd þar á síðasta ári, reiknað er með
900 tonna framleiðslu á þessu ári og svo yfir
1000 tonnum á því næsta. „Salan hefur
gengið mjög vel og framleiðnin er alltaf að
aukast,“ segir Bjöm.
Umhverfismál svínabúa hafa verið í
brennidepli undanfarið, sérstaklega í kjölfar
þess að svínabúið í Brautarholti fékk
áminningu frá Heilbrigðiseftirliti
Reykjavíkur fyrir að losa svínaskít út í sjó.
„Við byggðum þró fyrir 5-6 ámm og getum
geymt 2.600 tonn af skít í henni. Það nægði
fyrir 6 mánaða birgðir af skít frá eldra
húsinu. Nú höfum við hins vegar verið í
framkvæmdum í tæp tvö ár en höfum ekki
ennþá náð að byggja nægilegt geymslurými
fyrir skítinn. Við munum hins vegar leysa
þessi mál með vorinu.“
Þeir feðgar hafa hins vegar kannað
hvaða möguleikar em á að nýta skítinn og
hafa þá leitað í smiðju Dana. „Þar eru menn
byrjaðir að skilja allan vökva frá skítnum en
70-80% af skítnum er vökvi. Við sáum
menn gera það í Danmörku og vökvinn sem
kom úr þessu var svo tandurhreinn að það lá
við að hann væri drykkjarhæfur. Við höfum
borið svínaskítinn á tún okkar í Brautarholti
og munum gera það áfram. Þá erum við
með stórbaggavél ásamt tilheyrandi hey-
vinnslutækjum og munum leggja áherslu á
heysölu í framtíðinni. Þá höfuð við hafið
endurrækt á túnum okkar með t.d. sérstaka
áherslu á túnþökuframleiðslu þar sem við
erum vel staðsettir gagnvart markaðnum."
Feðgarnir hafa engar áhyggjur af
Kjalamesinu sem landbúnaðarhéraði og
telja að landbúnaðurinn þar geti lifað í sátt
við umhverfið þó að byggðin sé sífellt að
nálgast. „Fallega slegin tún eru miklu fall-
egri en bitnir hrossahagar. Ég tel okkur vera
að bæta landið fyrir þá sem vilja byggja það
seinna meir,“ segir Jón.
Björn telur framtíð búsins vera bjarta.
„Við bræðumir erum á góðum aldri og
trúum því að þær greinar sem við erum í
eigi eftir að efiast enn meira. Við teljum að
rými sé fyrir aukna neyslu á svínakjöti en
hver neyslan verður í framtíðinni verður
bara að koma í ljós. Samkeppnisstaða okkar
við innfluttar afurðir er einnig alltaf að
verða betri og betri með tilkomu nýrra
stofna og lækkun ýmissa skatta sem voru á
greininni. Þetta og hagræðing á búunum
hefur leitt af sér verðlækkun á svínakjöti.
Við erum ekki sestir í helgan stein og ætlum
að halda ótrauðir áfram,“ segir hann að
lokum.
einkum verið seldar í veitingahús
en á næstu missemm stendur til að
koma með þær á smásölumarkað
og þá verður t.d. hægt að kaupa
ferskar andabringur.
Stjörnugrís
Upphaf svínabúsins má rekja til
föður Geirs Gunnars eldri, sem hét
Geir Gunnar Gunnlaugsson. Hann
var með um 70 gyltur í Lundi í
Kópavogi. Sá búskapur hefur verið
rekinn að Vallá síðan 1994 og em
þar nú um 220 gyltur. Konráð
Konráðsson og Geir Gunnar
Geirsson yngri reka nú fyrirtækið
saman.
Konráð segir að til standi að
stækka búið upp í 560 gyltur á
næstu ámm. „Spenagrísimir verða
þá hér að Vallá en þegar þeir hafa
aldur til verða þeir færðir frá
gyltunum og fluttir að Melum í
Melasveit.“
Þar verður brátt tekið í notkur.
svínahús og verður notað þar kerfi
sem hefur ekki verið notað hér á
landi áður, sk. FRATS-kerfi. Það
byggist á því að grísinn er alltaf í
sömu stíunni frá því að hann
kemur inn í húsið. Kerfið hefur
verið notað í Bandaríkjunum um
nokkurt skeið og Danir em nú að
gera athuganir á því. „Þetta kerfi á
að gera það að verkum að grísinn
verði hagkvæmari í framleiðslu,
þ.e. hann á að vaxa hraðar, nýta
fóðrið betur og notkun hreinsiefna
minnkar stórlega sem er til bóta
fyrir umhverfið,“ segir Konráð.
Þegar..s.vínin eaL.síðan onðin nógu
stór eru þau flutt í sláturhús fyrir-
tækisins í Saltvík þar sem þeim er
slátrað.
Konráð segir meginástæðuna
fyrir því að grísaeldið sé flutt að
Melum, að menn sáu fram á að
erfitt yrði að vera með svínin í
Vallá vegna þeirrar byggðar sem
nú er að nálgast staðinn. „Nú er
byggðin alltaf að færast nær og
nær landbúnaðinum hér sem
verður þá að hörfa undan og sú
byggð eykst enn frekar þegar
Sundabrautin kemur. Fyrir nokkr-
um ámm var þetta landbúnaðar-
svæði og þá hvarflaði varla að
nokkmm manni að það yrði ein-
hvem tímann hluti af Reykjavík.“
Lítil framleiðsluaukning hér
Svínaræktin hefur verið í töluverð-
um vexti undanfarin ár og hefur
sala á svínakjöti aukist talsvert. En
þessarar aukningar hefur ekki
orðið vart hjá Stjömugrís að sögn
Konráðs. Reyndar hefur fram-
leiðslan ekkert aukist hjá fyrir-
tækinu síðan árið 1994 þegar
gyltunum var fjölgað í 220.
Konráð segir þróunina í svína-
rækt vera alls staðar í þá átt að
búunum fækkar og þau stækka, þó
að sú þróun sé lengur að eiga sér
stað hér á landi. Hann bendir hins
vegar á að framleiðslan hér á landi
sé ekki mikil miðað við nágranna-
löndin. „Hér á landi em framleidd-
ir um 50-60 þúsund grísir á meðan
Danir framleiða 22 milljónir eldis-
grísa. Framleiðslan hér á landi á
hins vegar eftir að aukast samfara
aukinni neyslu á hvítu kjöti. Það
má nefna sem dæmi að hér á Iandi
er neysla á svínakjöti 14-15 kíló á
mann á ári meðan samsvarandi
tölur í Danmörku em 80-90 kfló.“
Konráð hrósar mjög starfi
Svínaræktarfélags íslands og segir
félagið hafa unnið ötullega að
framþróun í greininni. „Félagið
hefur verið mjög öflugt og gott og
hefur náð miklum árangri í svína-
rækt á íslandi, t.d. með innflutn-
ingi á erlendum stofnum sem em
hagkvæmari í framleiðslu. Þetta er
meðal annars ástæðan fyrir því að
verð á svínakjöti til neytenda hefur
lækkað.“
Umhverfismat
Fyrirtækið varð nýlega fyrir því,
að krafist var að bygging svína-
hússins á Melum færi í umhverfis-
mat, þeim félögum til mikillar
undranar. „Það markar nýja stefnu
í sögu landbúnaðar á Islandi þegar
bændur þurfa að fara í
umhverfismat ef þeir ætla að hefja
framkvæmdir. Að okkar mati er
það mjög einkennilegt að steinn sé
lagður í götu manns þegar á að
hefja slíkar framkvæmdir úti á
landi. Landrými er yfirdrifið nóg
fyrir þann áburð sem til fellur og
framkvæmdin hefur í för með sér
uppbyggingu í sveitinni þar sem
viðkomandi bú er. Það er mjög
einkennilegt að ekki sé hægt að
notfæra sér þetta. Landgræðslan
sjálf hefur meira að segja fagnað
því að fá þennan áburð til að nýta í
þessum tilgangi."
Geir Gunnar bætir því við að
algengt sé að ekki sé litið á þá sem
bændur heldur menn sem standi í
fjöldaframleiðslu eða verksmiðju-
búskap. „Maður veltir oft fyrir sér
hvað sé öðmvísi við þennan bú-
skap. Teljumst við ekki bændur af
því að við framleiðum mikið eða
af því að við höfum dýr í stíu? Þó
að landbúnaðurinn hafi breyst og
búin séu stærri núna þá lítum við á
okkur sem bændur.“ Konráð bætir
því við að verksmiðjubúskapur sé
ekki skilgreindur í smáatriðum en
hann er þó viss um að slíkan bú-
skap er ekki að finna á Islandi þar
sem miklu meiri framleiðsla er á
sumum búum erlendis.
Geir segir að fyrirtækið eigi
framtíðina fyrir sér. „Við emm
ungir menn með ungt fyrirtæki og
emm með öflugt staifslið. Við
emm hins vegar ekki með stórar
áætlanir um að auka framleiðsluna
heldur er takmarkið hjá okkur fyrst
og fremst að gera reksturinn hag-
kvæmari. Við ætlum okkur að gera
góða hluti í framtíðinni, standa
fagmannlega að hlutunum og gera
þá vel,“ segir hann að lokum.