Bændablaðið - 14.03.2000, Blaðsíða 4

4
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 14. mars 2000
Útgefandi:
Bændasamtök
íslands
Bændahöll við Hagatorg,
127 Reykjavík
Sími:
563 0300
Fax á aðalskrifstofu BÍ:
562 3058
Fax hjá Bændablaðinu:
552 3855
Kennitala:
631294-2279
Ritstjóri:
Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra:
563 0375
GSM sími: 893 6741
Heimasími ritstjóra:
564 1717
Netfang:
bbl @ bondi.is
Auglýsingastjóri:
Eiríkur Helgason
Beinn sími auglýsingastjóra:
563 0303
Blaðamaður:
Hallgrímur Indriðason.
Blaðstjórn:
Sigurgeir Þorgeirsson,
Hörður Harðarson,
Þórólfur Sveinsson.
Bændablaðið kemur út
hálfsmánaðarlega. Því er dreift til
allra bænda landsins og
fjölmargra annarra er tengjast
landbúnaði. Alls fóru 6.519 eintök
í dreifingu hjá íslandspósti hinn
15. febrúar sl. Bændablaðinu er
dreift frítt til þeirra er stunda
búskap en þéttbýlisbúar geta
gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 3.450 en
sjötugir og eldri greiða kr. 1.600.
Prentun: ísafoldarprentsmiðja
Nr. 109
ISSN 1025-5621
■% _| ■ ■
Ssænitgblcióið
Að loknu Búnaðarþingi
Athyglisverðu Búnaðarþingi lauk um
helgina. Eitt umfangsmesta þingmálið
var um skipulag og uppbyggingu
samtakanna en eins og komið hefur
fram í blaðinu hefur skipuriti þeirra verið
breytt og er markmiðið að auka á
skilvirkni samtakanna. Þingfulltrúar
ræddu um hálendismálin og er vægt til
orða tekið að þeir hafi verið ósáttir við
málsmeðferð hins opinbera. Gæða-
stýring í landbúnaði kom sömuleiðis til
umræðu og er Ijóst að margir vænta sín
mikils af aukinni áherslu á þann þátt.
Síðst en ekki síst urðu miklar umræður
um nýjan sauðfjársamning sem brátt fer
út í almenna atkvæðagreiðslu.
En hvert stefnir? Ari Teitsson,
formaður Bændasamtaka íslands, kom
meðal annars að því við setningu
þingsins - og má segja að sú hugsun
hafi um margt einkennt þinghaldið - að
framtíðin réðist ef til vill af því hvort
atvinnugreinin kæmi til með að starfa í
sátt við umhverfi sitt. Ari nefndi að
vandamál samfara mengun,
jarðvegseyðingu og hormónanotkunar
gætu, ef ekki yrði rétt brugðist við, valdið
slíkum skaða á umhverfi landbúnaðar
og rýrt svo traust almennings á honum
að ekki yrði úr því bætt. „Margt bendir
þó til að augu neytenda jafnt sem
þjóðarleiðtoga séu að opnast fyrir því
hvert stefnir. Það gæti skapað
íslenskum landbúnaði ný tækifæri.
Styrkur okkar er sá að við bjóðum fram
fjölbreyttar og hollar vörur, við eigum
hreint og fagurt land með fjölbreytta
nýtingarmöguleika og við eigum þá
hugsjón að varðveita dreifða byggð með
fjölbreytta ásýnd og umhverfi.“
Ari sagði réttilega að þótt fækkun
búa og jafnframt stækkun eininga hafi
verið hraðfara í íslenskum landbúnaði
hafi sú þróun verið enn hraðari víða í
nágrannalöndunum. „Sú þróun, studd
hörðum kröfum um lægra matarverð,
hefur neytt bændur víða um lönd til
ódýrra framleiðsluaðferða. Dæmi um
afleiðingar þess eru kúariða í Bretlandi,
díoxínmengun í belgískum matvælum
og notkun skólps við búvöruframleiðslu í
Frakklandi. Þær þjóðir sem vilja tryggja
gott heilsufar og langlífi þegna sinna
verða að horfast í augu við að ætíð
verður samhengi milli verðs og gæða
búvöru, eins gildir um aðrar vörur, og
óraunhæfar kröfur um lágt búvöruverð
hljóta að koma niður á gæðum
vörunnar. Góðu heilli eru augu þjóða að
opnast fyrir þessari einföldu staðreynd
og gleggsta staðfesting þess er ný
hvítbók Evrópusambandsins þar sem
boðað er að á næstu árum þurfi bændur
að einstaklingsmerkja búfénað og skrá
framleiðsluferil búvörunnar. Þótt gæði
íslenskrar búvöru séu viðurkennd og
traust neytenda á þeim mikið hljóta
framleiðendur að fylgja þessari þróun.
Bændur hér munu
því á komandi
árum, með sama
hætti og nágrannar
okkar, skrá
framleiðsluferil
búvaranna," sagði
Ari.
Á Búnaðarþingi
komu fram
áhyggjur manna af
fækkun í sveitum
og áhrif hennar.
Alltof lágar tekjur
íslenskra bænda -
ekki síst sauðfjárbænda - voru hvað eftir
annað nefndar í máli þingfulltrúa. Án efa
geta margir bændur enn hagrætt í
rekstri sínum en það breytir ekki þeirri
staðreynd að stjórnvöld geta lagt meira
af mörkum. Þannig nefndi Ari Teitsson í
ræðu sinni hátt raforkuverð og ónóg
gæði orkunnar. Hann talaði einnig um
ósanngjörn fasteignagjöld, ónóga
flutningsgetu dreifikerfis Landssímans
og mikil útgjöld vegna skólagöngu
ungmenna.
Um leið og samfélagið gerir kröfu til
bænda um að hagræða og lækka enn
vöruverð - væri ekki úr vegi að þeir sem
völdin hafa horfðu til ofannefndra atriða.
Margt er unnt að laga án mikilla
tilfæringa eða málskrúðs.
Askell Þórisson,
riístjóri
Bamdablaðsins.
Guðni Agústsson, landbúnaðarráðherra,
við setningu Búnaðarþings
LandbnnaOuriNn verður
að svara kalll tfmans
Guðni Ágústsson, landbúnaðar-
ráðherra, ávarpaði búnaðar-
þingsfulltrúa og gesti við upphaf
þinghalds og sagði m.a. að land-
búnaðurinn yrði að svara „kalli
tímans og bjóða fram vörur sem
neytandinn óskar eftir á verði
sem er sem næst því verði sem
þekkist í öðrum löndum. Úrvalið
má ekki vera minna og gleymum
ekki að ánægður neytandi er
besti lagsmaður landbúnaðarins.
Neysluvenjur eru að breytast og
þróun í framboði matvæla líka.
Þar hefur misvel tekist til.
Mjólkuriðnaðurinn, garðyrkjan
og svínabændur hafa unnið
mjög vel að sínu. Þeir fara fyrir
og eru til eftirbreytni. Verr
gengur hjá öðrum og stöðugur
samdráttur í neyslu lambakjöts
er að mörgu leyti áhyggjuefni.
Hvernig má það vera að stærsta
kjötgreinin skilur ekki betur en
raun ber vitni kall tímans?
Hvers vegna gerist þetta á sama
tíma og heildarkjötneysla eykst?
Hvenær mun „þiðna klak-
aspöng“ sauðfjárræktarinnar,“
spurði landbúnaðarráðherra og
sagði að í harðnandi baráttu um
markað ætti íslenskur
landbúnaður aðeins eitt lausnar-
orð, gæði. „Hvar sem minnst er
á íslenskan landbúnað og hvar
sem afurðir hans eru boðnar
verður að vera tryggt að þar fari
gæðavara. Við íslendingar
byggjum hreint land, eigum
gnægð vatns, hreint loft og
ómengaða jörð. Þessi gæði not-
um við til að framleiða
úrvalsvöru. Vöru sem neytend-
ur, hvarvetna í heiminum geta
treyst.“
Hreinleikaímyndin beið hnekki
Guðni sagðist ekki geta leynt þeirri
skoðun sinni að sér finndist „hrein-
leikaímynd íslensks landbúnaðar
hafa beðið hnekki síðustu mánuði.
Við höfum allt frá upphafi skipu-
legs eftirlits í landbúnaði lagt sóma
okkar í að útrýma sjúkdómum,
gæta að dýravelferð og bjóða
heilnæma gæðavöru. Það hefur
fallið móða á þessa mynd. Hver
uppákoman eltir aðra og
landbúnaðurinn er kominn í vörn.
Hvers vegna er þetta að gerast?
Ég kann ekki að skýra þetta
ástand en ég hef fullan hug á að
það verði gert. Ég hef skipað
starfshópa undir forystu færustu
vísindamanna til að greina vand-
amálið. Ég er þess fullviss að það
liggur í umhverfinu. Mengun af
mannavöldum, ágangur vargs, of
mikill þéttleiki í búskap, búskap-
arhættimir sjálfir, óhóflegt
vinnuálag, draugur úr fortíðinni
eða í sumum tilfellum menn sem
skortir þekkingu á meðferð dýra
og móður jörð.
Ég hef þá trú að þetta séu ný
vandamál og við verðum að greina
þau og gera viðeigandi ráðstafanir.
Ef við emm farin að ofbjóða
náttúrunni eða framleiðsluferlinu
þá skal því linna. Neytendur
íslenskra afurða skulu hér eftir sem
hingað til geta notið þeirra,
óhræddir við afleiðingar þess.
Annað er óþolandi“.
Kerfið brást
Þá sagði ráðherra að þessi atvik
hafi vakið umræðu um eftirlits-
kerfi með landbúnaði og afurðum
hans. „I ljós hefur komið að það er
ekki nógu skilvirkt. Jafnvel höfum
við orðið vitni að hinum ótrúleg-
ustu atvikum þar sem eftilitsaðilar
bera hvem annan sökum í
fjölmiðlum. Þessar deilur sýndu
betur en margt annað að kerfið
brást. Það brást bændum og það
brást neytendum. Það má ekki
koma fyrir aftur.
Ég hef fært fyrir því rök að eft-
irlitið þurfi að vera á einni hendi,
undir einni stjóm, allt frá „haga að
maga“. Danir ákváðu fyrir 5 árum
að breyta öllu sínu kerfi. Það lýtur
nú stjórn eins ráðuneytis. Eftirlit
sveitarfélaganna var fært frá þeim
og nú er öll ábyrgðin á sömu
hendi. Þar verður ekki öðrum um
kennt ef illa fer. Þessi kerfisbreyt-
ing var ekki sársaukalaus en hún
virkar.
Nú er unnið að því á vegum
ríkisstjómarinnar að skilgreina eft-
irlit með matvælum og matvæla-
framleiðslu. I framhaldi af þeirri
vinnu verður ákveðið hvemig
þessu verður fyrirkomið hér á
landi. I landbúnaðarráðuneytinu er
nú unnið að því samhliða vinnu
ríkisstjórnarinnar, að skipuleggja
eftirlit ráðuneytisins upp á nýtt“.
Gœðastýring er heillaspor
Guðni ræddi umtalsvert um nýjan
sauðfjársamning og hann sagðist
vilja gera að umtalsefni „þá fram-
tíðarsýn sem hann gefur vegna
ákvæða um gæðastýringu. Þar hafa
sauðfjárbændur haft frumkvæði að
því að gera auknar kröfur til sjálfra
sín m.a. með tilliti til landnota,
beitar."
Ég er ekki viss um að allir geri
sér grein fyrir því hvílíkt heillaspor
hér er stigið. Sauðkindin hefur til
langs tíma verið gerð að blóra-
böggli gagnvart því vandamáli
sem mannvist hefur haft á ásýnd
landsins. Nú er mál að linni. Sauð-
fjárbændur ganga nú móts við nýja
tíma. Þeir óska samstarfs við yf-
irvöld, stofnanir, samtök og ein-
staklinga sem vilja vinna með
þeim að því að bæta landið. Héðan
í frá verður engum vært að liggja á
liði sínu. Nú tökum við á. Tilbúin
er viljayfirlýsing þeirra er mesta
ábyrgð bera og verður hún undir-
rituð fljótlega. En þessi sátt tekur
tíma, landið verður ekki grænt á
einni nóttu og hluti þess verður
aldrei grænn. En sóknarfærin eru
mörg og að því verður unnið.“
Landbúnaðarráðherra sagði að hver
uppákoman hefði rekið aðra og hrein-
leikaímynd landbúnaðarins hefði beðið
hnekíá. Þessi atvik hefðu vakið upp
umrœðu um eftirlitskerfi með landbúnaði
og afurðum hans: „I Ijós hefur komið að
það er ekki nógu skilvirkt. Jafnvel höfum
við orðið vitni að hinum ótrúlegustu atvik-
um þar sem eftilitsaðilar bera hvern annan
sökum ífjölmiðlum. Þessar deilur sýndu
betur en margt annað að kerfið brást. Það
brást bœndum og það brást neytendum.
Það má ekki komafyrir aftur."