Bændablaðið - 28.03.2000, Blaðsíða 6

6
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 28. mars 2000
Landbúnaðarlíf
íaur erfðatilrauna
...aran
Dýralæknirinn svarar
spumingum lesenda
Nokkrir dýralæknar hafa fallist á að svara spurningum bænda um ýmislegt
er varðar heilbrigði búsmala. Þeir bændur sem vilja koma spurningum á
framfæri eru beðnir um að hafa samband við blaðið en einnig geta þeir sent
fax eða tölvupóst. Faxnúmer og netfang er að finna á bls. 4. Að þessu sinni
erþað Grétar Hrafn Harðarson, tilraunastjóri á Stóra Ármóti sem svarar
spurningu skagfirsks bónda.
Klaufsperra er að verða áberandi ífjósinu hjá mér.
Hver er orsökin og hvernig er hœgt að koma í veg
fyrirþennan sjúkdóm?
Það er rétt að klaufsperra eða kvikubólga í kúm
er nokkuð algeng. Einkum sést þetta í fyrsta kálfs
kvígum fyrir eða fljótlega eftir burð. Helstu ein-
kenni eru þau að kýrin er greinilega sárfætt, hún
liggur mikið og veigrar sér við að standa upp. Þegar
upp er komið tvístígur hún, skáleggur fætur eða
reynir að teygja framfætuma fram þannig að þung-
inn komi sem mest á hælana. Kýrin leggur fljótt af
og mjólkar lítið. Þegar sjúkdómurinn er vægari em
einkennin óljósari.
Klaufsperra er oftast afleiðing af bólgum í vinst-
ur. Líkja má þessum sjúkdómi við magasár eða
magabólgur hjá nútímamanninum. Þetta er nokkurs
konar stress sjúkdómur, þar sem margir utanaðkom-
andi þættir valda áreiti. í fyrsta lagi veldur burðurinn
miklu líkamlegu álagi bæði tengdu burðinum
sjálfum og einnig vegna þeirra miklu breytinga sem
verða á efnaskiptum likamans þegar mjólkurmynd-
um hefst. í öðru lagi er mikil breyting á fóðrun á
þessu tímabili þegar við eldisfóðrun bætist aukin
fóðrun til að mæta þörfum mjólkurmyndunar. Og í
þriðja lagi er oft um umhverfisbreytingar að ræða
hjá kvígum þegar þær koma inní kúahópinn.
Fyrirbyggjandi aðgerðir miðast að því að draga
úr þessu áreiti. Kvígumar þurfa að venjast kúnum í
hópnum og nýju umhverfi. Það er eðlilegt að
kvígumar fái að vera með kúnum síðastu mánuðina
áður en þær bera og að bóndinn leggi sig fram við að
spekja og venja kvígumar við það sem koma skal.
Það er einnig mjög mikilvægt að venja kvígur við
kjamfóður síðasta mánuðinn fyrir burð. Varast skal
þó að auka hlut kjamfóðurs mjög skart eftir burð og
aldrei skal hlutur kjamfóðurs fara yfir 60% af heild-
arfóðri.
Ef kvíga eða kýr veikist af kiaufsperm þarf að
bregðast fljótt við. Oft er gott að snyrta klaufir þann-
ig að stuðningur náist undir klaufbotnana og þar
með tábeinin. Með sama markmið í huga er
nauðsynlegt að undirlagið sé mjúkt. Bólgueyðandi
lyf hjálpa einnig mjög mikið, ef þeim er beitt um
leið og einkennin birtast. Ef sjúkdómurinn er látinn
afskiptalaus losnar um tábeinin og afleiðingin
verður langvarandi eymsli í fótum, vanþrif og litlar
afurðir.
Villtar kanínur -
Upplýsinga úskað
Á vegum Náttúrufræðistofnunar
íslands er reynt að afla upplýsinga
um kanínur úti í náttúmnni, hvort
sem er í þéttbýli eða strjálbýli.
Einkum er leitað eftir upplýsingum
um (1) hvar á landinu kanínur
hafa sést, (2) hvenœr þœr sáust,
(3) hvort þœr sjáist enn á
staðnum eða (4) hve lengi þcer
héldust við. Einnig vœri gott að
vita (5) hvernig kanfnurnar kom-
ust út í náttúruna og (6) hvað
varð til þess að þœr hurfu.
Kanínur hafa verið lengi hér í
landinu sem gæludýr, og þær hafa
oft verið fluttar inn til
loðdýraræktar eða kjötframleiðslu.
Fyrir 1940 var kanínum til dæmis
sleppt út í náttúruna lil þess að ná
þeim síðar og nýta skinnið og
kjötið af þeim. Þá er gæludýrum
hleypt út eða þau sleppa úr haldi.
Kanínur hafa sést víða um land
úti í náttúmnni síðustu hundrað
árin. Þeirra hefur til dæmis orðið
vart í Svarfaðardal, við Ólafs-
fjarðarmúla, inn í Eyjafirði, í Aðal-
dalshrauni, Hengli, Hafnarfjarðar-
hraunum og Miðfirði, á Snæfells-
nesi og ýmsum stöðum í nágrenni
Reykjavíkur. Kanínur virðast lifa
góðu Iífi í Öskjuhlíð í Reykjavík
og Kjamaskógi við Akureyri.
Fyrmm voru kanínur í Breiðafj-
arðareyjum og Vestmannaeyjum.
Vonast er til að þeir sem hafa
séð viiltar kanínur eða heyrt af
þeim láti undirritaðan vita, ásamt
Bamdablaðsmynd: Trausti Tryggvason.
tilheyrandi upplýsingum, hvort
sem er símleiðis, bréfleiðis, með
tölvupósti eða á faxi.
Ævar Petersen
Náttúrufrœðistofnun Islands,
Hlemmur 3, 125 Reykjavík
Sítni: 5629822; fax: 5620815;
tölvupóstur: aevar@ni.is.
Er Guðjón starfsheiti?
Páll Lýðsson, sagnfræðingur og
bóndi í Litlu-Sandvík fiutti
ræðu í hófi sem efnt var til
vegna afmælis Mjólkurbús
Flóamanna, en MBF var stofnað
28. febrúar 1929. Ræðan erbirt
í tímaritinu Mjólkurmál.
JsTi
Ur
„ ymsum
1 áttum
Ein saga sem þar er sögð
hljóðar svo: „Guðjón
(Sveinbjömsson, bóndi í
Uppsölum innsk. Bbl.) sagði
mér að þeir Uppsalamenn hefðu
við upphaf Mjólkurbúsins farið
að flytja mjólkina á hestum.
Menn vom þá svo fátækir að
þeir gátu fyrst ekki eignast
brúsa til skiptanna. Því þótti
betra að fara með mjólkina beint
í búið, hvolfa úr brúsunum í
vigtina og taka svo tæmdu
brúsana heim til að nota þá
næsta kvöld og morgun.
Þessir flutningar voru frá
öllum nágrannabæjum við
Mjólkurbúið. Guðjón sagði mér
að það hefði komið fyrir að þeir
fimm nafnamir hefðu komið
með mjólk til búsins, auk hans
þeir Guðjón á Reykjavöllum,
Guðjón vinnumaður í
Laugardælum (síðar bóndi á
Bollastöðum), Guðjón í
Þorleifskoti Vigfússon (síðar
sérleyfishafi og byggingamaður
í Reykjavík) og stundum
Guðjón gamli Tómasson á
Dísarstöðum. Þegar þeir vom
spurðir að nafni kváðust þeir
allir heita Guðjón. Sumir
Dananna sem störfuðu í
mjólkurbúinu kváðu þá ljúga
þessu, en aðrir héldu bara að
þetta væri starfsheiti
mjólkurpóstanna.“
Bóndi heimsækir vélasala og spyr hvenrig gangi. „Ekki of vel,“ segir
vélasalinn. „Ég hef ekki selt einn einasta traktor í tvær vikur. Hvenrig
gengur hjá þér?“
„Sko,“ segir bóndinn, „í morgun var ég að mjólka kúna mína, Huppu, en
hún var alltaf að slá í hausinn á mér með halanum. Svo að ég náði í
spotta og batt halann við þverbita á básnum. Ég hélt áfram að mjólka og
þá fór hún að sparka í mig með annarri afturlöppinni. Ég tók því spott-
ann og batt löppina viö hlið bássins. Ég reyndi að halda áfram að mjólka
hana en þá fór hún að sparka í mig með hinni löppinni svo að ég batt
hana við hina hlið bássins."
„Og hvað svo?“ spyr vélasalinn.
„Ég skal semja við þig,“ sagði bóndinn. „Ef þú getur sannfært konuna
mína um að ég hafi í raun og veru verið að reyna aö mjólka kúna, skal
ég kaupa af þér traktor!"
Að tala með
líkkistu að vopni
Hvernig ber að koma sér og sfnum málum á framfæri? Grímur hefur
lengi velt því fyrir sér. Hann fór á sínum tíma á námskeið í framsögn
en hafði fátt upp úr því annað en vonbrigði. Kennarinn vildi að
Grímur veifaði handleggjunum eins og trjágreinum í tólf vindstigum -
milli þess sem hann lækkaði og hækkaði tóninn. Þetta var erfitt en
nú vildi Grímur ekki vera án þessarar lífsreynslu. Hann brúkar að
vísu ekki tæknina sem honum var kennd og er enn vonlaus
ræðumaður. Það má meðal annars merkja af því að fólk verður svo
einkennilega fjarrænt á svipinn
þegar Grímur hefur upp raust sína.
Sumir telja flugur en öðrum virðist
líða í brjóst.
Nokkuð er sem sagt liðið frá því að
Grímur uppgötvaði að námskeiðið á
sínum tíma var óttalega innantómt,
gagnslítið. Leiðbeinandinn var
sennilega ekki nógu
hugmyndaríkur en vonandi les
hann Austra, sem er prýðilegt blað;
gefið út á Egilsstöðum. Jón
Kristjánsson, alþingismaður, ritar í
síðasta blað pistil sem ber heitið „í
dagsins önn.“ Jón var með
uppskrift að athygli í pistli sínum.
Nú eiga ræðumenn ekki að baða út
öllum öngum eða leika á
raddböndin eins og óperusöngvari. Nei og aftur nei. Ræðumenn eiga
að leggja áherslu á dramatíska myndtúlkun og hafa dauðann sem
endapunkt. Þetta hljómar hroðalega en er alveg satt.
MEP SEINNI
30LLANUM
Jón segir í pistli sínum: „Það var ráðstefna í Háskóla íslands um
landgræðslu og landnýtingu og fræðimaður á þessu sviði flutti erindi
um nýtingu hálendisins og beit á afréttum. Taldi hann að þessi mál
mundu ekki komast í gott lag fyrr en núverandi kynslóð
stjórnmálamanna væri komin undir græna torfu og síðasta
myndefnið sem sýnt var með erindinu var af líkkistu sem verið var
að bera í kirkjugarð.“ Fræðimaðurinn sem Jón talar um heitir annars
Ólafur Arnalds og starfar hjá RALA.
Jón var eitthvað að hnýta í Ólaf fyrir aö vera fordómafullur og kunna
ekki að bera mál sitt á borð á kurteisan hátt, en þar fer Jón villur
vegar. Ólafur kann þá list - veit hvernig menn eiga að búa mál sitt í
þannig búning að eftir er tekið. Hver nennir að telja flugur þegar það
er boðað að núverandi alþingismenn þurfi að hafa fengið himnavist
áður en landgræðslumál komast í gott lag?
Grímur veit að það mátti heyra mófugl hnerra þegar Ólafur kom með
líkkistuna á tjaldið. Það er nefnilega ekki á hverjum degi sem það er
boðað að heil stétt manna, 63 í þessu tilviki, þurfi að fara yfir
móðuna miklu svo tiltekið mál komist í gott lag. Ætli Davíð viti af
þessu merka innleggi í þjóðmálaumræðuna?