Bændablaðið - 11.04.2000, Blaðsíða 18

18
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 11. apríl 2000
fyrirtæki á næsta leiti
Aaðalfundi Kaupfélags Eyfirðinga í lok
þessarar viku munu fulltrúar taka afstöðu
til samnings sem gerður var milli KEA og
samninganefndar mjólkurframleiðenda í
Eyjafirði og Suður-Þingeyjarsýslu. Ef
fundurinn staðfestir samninginn verður
hann lagður í atkvæðagreiðslu meðal mjólkurfram-
leiðenda. Samningurinn gerir ráð fyrir að framleiðenda-
samvinnufélag mjólkurframleiðenda í Eyjafirði og S-Þin-
geyjarsýslu eignist allt að 34% í félagi sem yfirtekur
eignir og rekstur samlaganna á Akureyri og Húsavík -
gegn því að nýja fyrirtækið fái nánast alla þá mjólk sem
framleidd er á svæðinu - um 26 milljón lítra - til vinnslu.
Yfirlýstur tilgangur með stofnun félagsins er að tryggja
mjólkurvinnslu í breyttu rekstrarumhverfi og að leitast
við að skapa sátt um eignaraðild bænda á mjólkurvinnsl-
unni. Þá er þarna af hálfu KEA verið að uppfylla forsend-
ur í samningi um kaup á Mjólkursamlagi KÞ, en þegar
KEA keypti félagið var því lýst yfir að KEA mundi
tryggja þingeyskum bændum sambærileg réttindi og
starfsbræðrum þeirra í Eyjafirði. Fullyrða má að þama sé
verið að reyna leið sem ekki hefur þekkst áður - að fram-
leiðendasamvinnufélag eigi afurðastöð í hlutafélagsformi
á móti fjármagnseiganda - sem í þessu tilviki er
Kaupfélag Eyfirðinga. En hvers vegna framleiðendasam-
vinnufélag? Viðmælendur blaðsins sögðu að þessi tegund
rekstrarforms hefði reynst afar vel í nágrannalöndum
okkar í afurðarsölu bænda.
Skiptar skoöanir
Haukur Halldórsson, Þórsmörk
á Svalbarðsströnd, var einn þeirra
sem sat í samninganefnd fram-
leiðenda. Hann leggur áherslu á að
hér sé verið að tryggja aðkomu
mjólkurframleiðenda að mjólkur-
félagi við fyrirtækjavæðingu KEA.
Ef áætlanir ganga eftir verður hið
nýja félag til fyrir júnflok með
uppgjörsdegi 1. janúar á þessu ári.
Þá munu MS KEA efh. og MS KÞ
efh. og Granir ehf sameinast.
Framleiðendafélagið, í gegnum
eign sína í Grönum, mun gera við-
skiptasamninga við mjólkurfram-
leiðendur um að leggja inn mjólk
hjá hinu nýja félagi, en verðgildi
hlutafélagins Grana felst í við-
skiptasamningum við mjólkur-
framleiðendur. Bændur á núver-
andi svæði KEA yrðu með um 20
milljónir lítra mjólkur en Þingey-
ingar um 6 milljónir. Til saman-
burðar má geta að Mjólkurbú
Flóamanna (MBF) er með 38
milljónir lítra.
Auðvitað eru skiptar skoðanir
meðal bænda um þau skref sem
þama er verið að taka og hið sama
má segja um starfsmenn samlag-
anna tveggja. Starfsmennirnir hafa
bent á að stundum vilji það gleym-
ast að þekking þeirra á vinnslu
mjólkur sé bændum dýrmæt.
„Þetta er rétt skref,“ sagði einn
viðmælenda blaðsins í bændastétt,
„því enn er ekki tímabært að koma
mjólkuriðnaði landsins í eitt félag.
Það mun hins vegar gerast áður en
mjög langt líður en nú þurfum við,
bændur í Eyjafirði og í Þingeyj-
arsýslu að standa saman um þenn-
an samning. Sundraðir náum við
engum árangri. Ef við vinnum
saman þá er það forsenda þess að
Skagfirðingar komi seinna með.
Eins og staðan er núna er út í hött
að horfa suður yfir heiðar í von um
samvinnu. Við yrðum þiggjendur."
Annar úr röðum bænda bar saman
eiginfjárhag MS KEA og MBF og
sagði ljóst að sunnlenska félagið
væri mun betur á sig komið.
„Reksturinn á nýja, norðlenska
félaginu verður að vera mjög
góður ef það á að ná árangri. Hjá
okkur fara tvær til þrjár krónur á
líter í fjármagnskostnað á meðan
Sunnlendingarnir hafa nálægt
þremur krónum í fjármagnstekjur á
líter - og geta greitt þær út.
Auðvitað getum við náð árangri en
það gerist ekki í hvelli. En við er-
um að súpa seyðið af því að hafa
ekki haft okkar mál í sérstökum
félögum. Bæði í Þingeyjarsýslu og
í Eyjafjarðarsýslu var þetta í
blönduðum félögum og í Eyjafirði
var Mjólkursamlag KEA rekið
sem deild í Kaupfélaginu. Sunn-
lenskir bændur voru gæfusamari.
Þetta er staðreynd og út frá henni
ber að vinna. Allt annað eru
draumórar.“
Ein mjólkursamsala
fyrir allt landiö?
Hvað sem öðru líður þá vilja marg-
ir eyfirskir bændur sjá Samlagið,
húsnæði og rekstur, sem sína sér-
eign. Til eru bændur sem hafa hug-
leitt þann möguleika að fara í mál
til þess að skera úr um eignarrétt
en aðrir hafa bent á að slíkur ferill
geti tekið mörg ár og þar sem vafi
leiki á að málaferli færi mönnum
bættan hag sé erfitt að mæla með
þeirri leið. „Það ber að skoða hags-
muni mjólkurframleiðenda um allt
land í þessu sambandi," sagði
maður úr bændastétt. „Málaferli
gætu tafið fyrir því að iðnaðurinn
Haukur Halldórsson.
sameinist í einu fyrirtæki."
I samningum er tekið á
verðlagi á mjólk til framleiðenda
en þar segir að félagið skuli leitast
við að kaupa mjólk á samkeppn-
isfæru verði - þetta verði eins og
tíðkast í viðskiptum milli óskyldra
aðila.
„Hér er átt við allar greiðslur
til bænda, hvort sem þær eru
greiddar mánaðarlega eða eftir á í
formi verðuppbótar og gildir þá
einu hvort þær verða til vegna
reksturs eða af fjármagnstekjum.
Og hafi það markmið forgang fram
fyrir greiðslu arðs af hlutafé.
Hér er gerð tilraun til að halda í
heiðri því markmiði að skila sem
bestu verði til framleiðenda. Haft
hefur verið í huga það verð sem
meirihluti bænda á öðrum svæðum
fá í sinn hlut. Ef vel gengur gæti
arðgreiðsla komið til en þá gæti
framleiðendafélagið vænst þess að
fá um þriðjung í sinn hlut - og deilt
honum út til framleiðenda sem yf-
irverð í réttu hlutfalli við innlögn
þeirra, greitt hann í stofnsjóð eða
notað arðinn til þess að kaupa sér
aukinn hlut.
„Með þessum samningi er
verið að reyna að setja niður
ágreiningsmál sem hefur lengi
verið um eignarhald og stjómun á
Samlaginu. Framan af var gott
samkomulag um málefni Samlags-
ins en á seinni árum hefur þetta
verið sem fleinn í samstarfi bænda
og KEA,“ sagði Haukur. „Þess
vegna fjallar þessi samningur um
eignarhald, stjórnunarfyrirkomu-
lag og markmið.“
Skipting eignarhluta
Hér má minnast orða Benedikts
Hjaltasonar, sem allt þar til fyrir
skömmu var stærsti mjólkurfram-
leiðendi landsins. Benedikt er þekkt-
ur fyrir allt annað en að liggja á
skoðunum sínum og hann sagði um
samninginn í Degi fyrir skömmu:
„Eg er sáttur við þetta í heild sinni en
það eru ýmis smáatriði, sem gætu
staðið eitthvað í manni, eins og t.d.
hvemig verðið er fundið og hvemig
við bændur megum kaupa restina.
Það er söluskylda hjá Kaupfélaginu
ef við viljum kaupa meirihlutann í
fyrirtækinu en ég hef ekki séð
útfærsluna á því hvemig á að meta
fyrirtækið ef til kaupa kemur. Það er
miklu sterkara bæði fyrir okkur
bændur og eins fyrirtækið að
mjólkursamlögin á Akureyri og
Húsavík skuli vera sameinuð undir
einum hatti en ég á von á að verkefni
Samlagsins á Húsavík verði mun
sérhæfðari í framtíðinni."
En um hvað er íjallað í þeim
samningi sem nú liggur fyrir? Hér að
framan er búið að stikla á nokkrum
aðalatriðum en skipting eignarhluta
skiptir sannarlega máli. Gert er ráð
fyrir að KEA eigi 66% hlutaíjár en
framleiðendafélagið með eign sinni
á Grönum efh. 34%. Þessi skipta-
hlutföll byggja á því að Granir ehf.
skili fyrir lok ágústmánaðar nk.
skuldbindandi viðskiptasamningum
við bændur yfir innlögn á mjólk til
næstu 5 ára sem nemur 99% af sam-
anlögðu greiðslumarki á sam-
lagssvæðunum.
Marteinn Sigurösson á Kvíabóli sagði
að samningurinn sem nú liggur fyrir væri
líklcga „það skársta sem hægt var að fá út
úr þeirri stöðu sem upp var komin“ og
hann bætti því við að ef bændur ætluðu að
ná einhverju fram yrðu þeir að standa
saman sem einn maður. „Ég hef ekki trú á
að aðrir hefðu náð hagkvæmari samningi.
Ég tel að það sé skárra að fá þarna 34%
hlut í stað þess að fá ekki neitt. Ef við vild-
um í framtíðinni kaupa allt - væri þá ekki
betra að vera búin að fá þessi 34%?“
Truusti Þórisson, Hofsá, sagðist eiga
erfitt með að sjá að nýtt mjólkurfyrirtæki
gæti greitt bænduin fyrir mjólkina eins og
t.d. MBF en sagði svo: „Ég er þeirrar
skoðunar að sjálfsagt sé best fyrir bændur
á svæðinu að sameinast um þetta og vona
að það gangi. Ég sé ckki að við séum þess
umkomnir að umturna öllu og standa svo
með pálmann í höndunum.“ Trausti sagði
að staðan hefði verið öðruvísi ef menn
hefðu borið gæfu til að taka á þessum
málum þegar tækifæri gafst fyrir tveimur
áratugum eða svo.
Haukur Steindórsson, Þríhyrningi,
sagðist telja snmninginn sáttaleið milli
sjónarmiða sem hafa verið uppi hjá ýmsum
bændum sem hafa talið að samlagið ætti að
vera eign þeirra og þeirra þéttbýlinga sem
hafa talið að þarna sé verið að taka hluta
úr KEA og aflienda bændum. „Miðað við
kynningu á samningum eru sterkar líkur á
að bændur hér fái svipuð kjör og bændur
annarsstaðar. Með samningum er bændum
líka tryggður aðgangur að stjórnun fyr-
irtækisins.“
Sveinbjörn Sigurðsson, Búvöllum,
minnti á að fyrir nokkrum árum hefðu
fulltrúar allra samlaga á Norðurlandi
komið saman og rætt þann mögulcika að
stofna sameiginlegt fyrirtæki sem teygði
anga sína allt austur á Egilsstaði.
„Fljótlega kom í Ijós að þetta mundi ekki
ganga upp. Þá taldi ég og tel enn að við
ættum að stofna eina mjólkursamsölu sem
næði til alls landsins. Það værí eina svarið
sem við ættum til þess að draga úr vinnslu-
kostnaði og öðru. Gagnrök voru þau að
þetta mundi ýta undir innflutning þar sem
skorti samkeppni. Bara á síðustu vikum
hefur innflutningur mjólkurvara stórau-
kist. Við stoppum ekki innflutninginn. Eina
svarið sem við eigum er ein mjólkursam-
sala fyrir allt landið“. Sveinbjörn sagðist
óttast að nýja félagið gæti ekki greitt
bændum sambærilegt verð fyrir mjólkina
og bændur sunnan heiða fá. „Ég heyri það
á æ fleirum að þeir muni ckki sætta sig við
þcnnan samning nema þeir fái það sama
(og bændur á svæði MS - innsk. Bbl.).“
Leifur Guðinundsson, Klauf, sagðist
ekki telja samninginn „mjög aðlaðandi og
þá fyrst og fremst fyrir þá sök að skuld-
setning nýs félags verður mjög mikil.“ Leif-
ur sagði einnig að hann teldi að bændur
yrðu að standa saman - annað hvort um að
hafna samkomulaginu eða samþykkja það.
En verði samningurinn samþykktur „þá fá
menn þarna nokkra hlutdeild og geta
kannski haft hönd í bagga með stjórnun
fyrirtæksins. Við höfum staðið vel og
fengið sama verð og aðrir framleiðendur á
landinu. Nú bíðum við spenntir eftir því
hvort Kaupfélag Eyfirðinga ætlar að borga
þrjár krónur eins og þeir fyrir sunnan,“
sagði Leifur og bætti því við að slík
greiðsla næstu daga gæti haft áhrif á
afstöðu margra til samningsins.
Atli Friðbjörnsson, Hóli, sagði að ef öll
mjólk á svæðinu skilaði sér í Samlagið ætti
eignarprósentan að taka mið af því - ekki
hve margir skrifuðu undir. „Mér fínnast