Bændablaðið - 16.05.2000, Blaðsíða 4
4
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 16. maí 2000
Útgefandi:
Bændasamtök
íslands
Bændahöli við Hagatorg,
127 Reykjavík
Síml:
563 0300
Fax á aðalskrifstofu BÍ:
562 3058
Fax hjá Bændablaðinu:
552 3855
Kennitala:
631294-2279
Ritstjóri:
Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra:
563 0375
GSM sími: 893 6741
Heimasími ritstjóra:
564 1717
Netfang:
bbl@bondi.is
Auglýsingastjóri:
Eiríkur Helgason
Beinn sími auglýsingastjóra:
563 0303
Blaðamaður:
Hallgrímur Indriðason.
Blaðstjórn:
Sigurgeir Þorgeirsson,
Hörður Harðarson,
Þórólfur Sveinsson.
Bændablaðið kemur út
hálfsmánaðarlega. Því er dreift til
allra bænda landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbúnaði.
Alls fóru 6.519 eintök í dreifingu
hjá íslandspósti hinn 15. febrúar sl.
Bændablaðinu er dreift frítt til
þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst
áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 3.800 en
sjötugir og eldri greiða kr. 1.800.
Umbrot: Prentsnið
Prentun: ísafoldarprentsmiðja
Nr. 113
ISSN 1025-5621
Banthhlakð
ESB aðild
Síðustu dagana hefur verið nokkur umræða
meðal ráðamanna þjóðarinnar um aðild
íslands að ESB. Tilefnið er nýútkomin
skýrsla um málið. Utanríkisráðherra sagði í
umræðum um málið á Alþingi: „Við eigum
samleið um flest sem máli skiptir".
Það er Ijóst að nokkur munur er á skoðunum
stjórnmálamanna í þessu máli. Hvað sem
líður þeim umræðum, þá er Ijóst að innan
ekki langs tíma verða íslendingar látnir taka
afstöðu í því.
Einn kafli áðurnefndar skýrslu fjallar um
íslenskan landbúnað. Það er ekki úr vegi að
huga þar að nokkrum atriðum
Við upphaf Evrópusamstarfsins, sem grund-
vallaðist á Rómarsáttmálanum, voru
landbúnaðarmálin einn af meginþáttum
þess. Landbúnaður naut þar mikils stuðnings
og meira en helmingur af útgjöldum þess var
variö til landbúnaðar. Landbúnaður hafði all-
nokkra sérstöðu gagnvart öðrum atvinnu-
greinum. Sérstaðan var og er fólgin í mikilli
vernd, þar sem stuðlað er að því að hafa
áhrif á verð og framboð með miðstýrðum
aðgerðum, ásamt takmörkunum á innflutn-
ingi og álagningu tolla.
Árið 1992 var gerð róttæk breyting á
landbúnaðarstefnu ESB og síðan aftur 1999.
Þrátt fyrir þessar breytingar eru enn miklir
styrkir og niðurgreiðslur innan ESB og
verndarstefnan er enn við lýði og birtist á
mörgum sviðum í óbeinum innflutn-
ingshömlum.
Þetta mættu þeir hafa í huga sem gagnrýna
íslensk stjórnvöld fyrir að styðja og styrkja
landbúnað hér á landi.
Það er nauðsynlegt fyrir okkur bændur að
gera okkur grein fyrir því hvaða áhrif aðild
íslands að ESB hefði á atvinnugrein okkar.
Styrkjaflóran til landbúnaðar hjá ESB er
mjög fjölbreytt og erfitt að meta að fullu
hvað okkur myndi nýtast. Hér er ekki rúm til
að fara yfir allan þann lista. Telja verður þó
líklegt að íslenskur landbúnaður mundi
heyra undir harðbýl svæði (LFA-greiðslur).
Þessir styrkir geta orðið þónokkrir, en færu
að sjálfsögðu eftir niðurstöðum samninga
okkar við ESB.
Hvernig er svo líklegt að einstakar búgreinar
standi ef ísland gengi í ESB, samkvæmt
áðurnefndri skýrslu? Sauðfjárbændur
myndu sennilega halda svipuðum opinberum
stuðningi, jafnvel heldur meiri. Nautgrip-
abændur gætu haldið svipuðum stuðningi til
mjólkurframleiðslu en talið er að tekjur af
nautakjötsframleiðslu myndu lækka veru-
lega. Svína-, kjúklinga- og eggjabændur
stæðu berskjaldaðir gagnvart samkeppni frá
ESB og líkur á að sú framleiðsla legðist að
mestu eða öllu leyti niður hér. Um bændur í
græna geiranum er nokkur óvissa, en leidd-
ar eru að því líkur að allmiklir erfiðleikar yrðu
hjá þeim.
Fyrir liggur að landbúnaður í Svíþjóð og
Finnlandi hefur átt við mikla erfiðleika að
glíma eftir inngöngu þessara landa í ESB.
Því er hæpið að telja að það yrði nokkuð
betra hér á landi.
Þó að t.d. sauðfjárrækt hér á land nyti
svipaðra styrkja og nú, kæmi til aðildar, þá er
Ijóst að samkeppni frá öðrum kjöttegundum
ykist verulega með auknum innflutningi og
sennilega með lægra verði, a.m.k. á meðan
innflutningur væri að
útrýma innlendri
framleiðslu. Nokkuð
er öruggt að innlend-
ur matvælaiðnaður
ætti undir högg að
sækja gagnvart
frjálsum innflutningi.
Þegar fjallað er um
þessi mál er einnig
rétt að hafa í huga
að með stækkun
ESB til austurs þá
koma inn mjög góð
svæði til
landbúnaðarframleiðslu, þar sem launakjör
eru lægri en í Vestur-Evrópu. Þar gæti því
orðið umtalsverð framleiðsluaukning á
næstu árum.
Flestar þjóðir vilja vera sjálfbjarga um eigin
matvælaöflun og eru ESB þjóðirnar þar eng-
in undantekning nema síður sé. Reyndar er
það nú svo að þær þjóðir, sem kynnst hafa
hörmungum stríðsátaka, vita hve matvæli
eru mikil nauðsyn, það kann að skýra að
nokkru hvað ESB hefur styrkt landbúnað
sinn mikið og hve þær þjóðir hafa haldið uppi
miklum birgðum af matvælum.
Þegar það er skoðaö sem í skýrslunni kemur
fram og nokkuð reynt að geta í eyðurnar og
jafnframt metið það sem gerst hefur m.a í
Finnlandi, þá er það niðurstaða undirritaðs
að náðarfaðmur ESB verði íslenskum
landbúnaði erfiður ef ekki dauðadómur.
íslenskur landbúnaður á því ekki samleið
með ESB eins og nú er háttað.
Landbúnaðarháskólinn á Hvanneyri
lilýr skóli á gömlum meifli
I: Ný löggjöf um búnaðarfrœðslu
Þann 1. júlí s.l. tóku gildi ný lög
um búnaðarfræðslu nr. 57/1999 og
leystu af hólmi búfræðslulögin frá
1978. Með þessum nýju lögum er
formlega stofnaður Landbúnaðar-
háskóli á Hvanneyri sem tekur við
verkefnum búvísindadeildarinnar
og skal áfram hafa á sinni hendi al-
menna búfræðimenntun fyrir
verðandi bændur. Sú ákvörðun að
stofna formlega til Landbúnaðar-
háskóla í stað þess að viðhalda
hinu fyrra skipulagi sýnir ótvírætt
þann metnað sem löggjafinn vill
marka um menntun í landbúnaði
og eflingu hans í framtíðinni.
Margir sjá landbúnað aðeins
fyrir sér sem atvinnuveg þar sem
færri og færri hendur sífellt tækni-
væddari atvinnuvegar fullnægja
þörf okkar fyrir matvæli. Frum-
framleiðsla matvæla er aðeins hluti
landbúnaðar framtíðarinnar. Land-
búnaður er miklu víðtækari starf-
semi og spannar í raun allt ferlið
frá mold til matar og í mörgu tilliti
einnig ferilinn frá mat til moldar.
Landbúnaður er hverskonar bú-
skapur þar sem landið er nýtt sem
auðlind. Landbúnaður er einnig
varðveisla og vemdun landkosta
því fagþekking á sviði landbúnað-
ar er nauðsynleg svo unnt sé að
skila landinu til komandi kynslóða
í jafn góðu eða betra ástandi en
tekið er við því.
Þessi skilningur kemur ótvírætt
í markmiðsgrein nýrra búfræðslu-
laga. Þar segir í 3. gr. lagana m.a.:
„Með búnaðarfræðslu er átt við
skipulegt nám og kennslu, rann-
sóknir, fræðslu og aðra leiðsögn er
lýtur að vörslu, meðferð, ræktun
og nytjun lands, annarra jarðar-
gæða og búfjár til framleiðslu mat-
væla og hráefna til iðnaðarfram-
leiðslu eða annarrar verðmæta-
sköpunar og markaðssetningu
þeirra afurða, svo og verndun
lands og endurheimt landkosta."
Um markmið laganna segir svo:
„Markmið búnaðarfræðslu er að
veita fræðslu, hagnýta starfs-
menntun og háskólamenntun
studda rannsóknum fyrir sam-
keppnishæfan og íjölþættan land-
búnað sem byggist á sjálfbærri
nýtingu náttúruauðlinda landsins
svo og endurmenntun á þeim svið-
um sem lögin taka til.“
II: Nýjar áherslur.
í því skyni tryggja sem skilvirkast-
an framgang þeirra markmiða sem
fram koma í nýjum lögum um
búnaðarfræðslu hefur verið
mörkuð heildarstefna um þau fag-
legu áhersluatriði sem Landbúnað-
arháskólinn á Hvanneyri vinnur
eftir á sviði kennslu og í vali rann-
sókna- og þróunarverkefna á næstu
misserum. Þau skulu vera:
1. Efling búrekstrar og stjómunar
með áherslu á auðlindahagfræði
og vistbókhald jafnhliða hefð-
bundnum búrekstrarfræðum.
2. Umsjá og ræktun landsins bæði
innan túns og utan: Ræktun til
jarðvegsvemdar og aukins fjöl-
breytileika gróðurlendis,
ræktun fóðurs og iðnhráefnis
svo og hvers konar ræktun til
þess að bæta vist þjóðarinnar í
landinu.
3. Skipuleg nýting lands til marg-
víslegra þarfa, þar sem jöfnum
höndum sé gætt gæða landsins
og menningarminja, landslags
og framtíðarhagsmuna ýmissa
landnotenda.
Með þessum megináherslum
teljum við okkur geta best tekist á
við það hlutverk okkar að vera at-
vinnuvegatengdur háskóli sem
þarf að taka mið af þeim vanda-
málum sem atvinnuvegurinn er að
glíma við hvetju sinni en jafnframt
vera virkur í því að móta hinn nýja
tíma þar sem sambýli þéttbýlis og
dreifbýlis og umhverfismálin
verða æ meira áberandi í um-
ræðunni um nýtingu landkosta.
Fagþekking á sviði landbúnaðar og
umhverfis verður nauðsynleg þeim
sem eiga að tryggja fagleg vinnu-
brögð í þessum efnum. Hér höfum
við því sérstökum skyldum að
gegna.
III: Nýtt skipulag.
Með gildistöku nýrra búfræðslu-
laga breyttist allt stjómskipulag
skólans. Háskólaráð sem skipað er
sjö fulltrúum er nú æðsti
ákvörðunaraðili innan háskólans,
markar stefnu, m.a. í kennslu og
rannsóknum, mótar skipulag hans
og samþykkir starfs- og rekstrar-
áætianir. í háskólaráði sitja full-
trúar kennara og nemenda, fulltrúi
Bændasamtaka íslands, fulltrúi
landbúnaðarráðuneytis og fulltrúi
menntamálaráðuneytis. Rektor
skólans er yfirmaður stjómsýslu
háskólans og stýrir daglegum
rekstri hans og situr jafnframt í há-
skólaráði.
í tengslum við þessa breytingu
hefur verið samþykkt nýtt skipurit
fyrir skólann og starfseminni skipt
upp í kennslu og rannsóknir
annarsvegar og rekstur stoðdeilda
hinsvegar. Rekstarstjóri stýrir í
umboði rektors stoðdeildum og
annast fjárreiður háskólans. A
sama hátt em skipaðir millistjóm-
endur yfir kennslu og rannsóknir.
Kennslustjóri fer með daglega
stjóm allrar kennslu við háskólann
bæði er tekur til bóklegrar og verk-
legrar kennslu og rannsóknarstjóri
hefur í umboði rektors umsjón
með skipulagningu rannsókna og
þróunarstarfs á vegum háskólans.
Meginhluti hins faglega starfs fer
svo fram í ljómm fagdeildum:
Jarðræktar- og landnýtingardeild,
Búfjárdeild, Bútækni- og rekstrar-
deild og Umhverfis- og skipulags-
deiid sem annast munu skipulag
rannsókna og kennslu á viðkom-
andi fagsviði.
IV: Lokaorð.
Nú á vordögum emm við að kynna
þessar nýju áherslur okkar m.a.
með nýrri kennsluskrá sem tekur
til bæði starfsmenntunar og
háskólanáms við skólann sem og
til skipulags námsins og gerir grein
fyrir einstökum námsbrautum.
Með þeirri skipan sem mörkuð
er í nýjum lögum um búnaðar-
fræðslu er það skýr vilji að mennt-
un á sviði landbúnaðar sé skip-
ulögð sem ein heild. Það á að vera
hlutverk Landbúnaðarháskólans á
Hvanneyri að vera í forystu fyrir
uppbyggingu þessarar heildar á
sviði menntunar landbúnaðarins
og efla þannig fag-og fræði-
mennsku um allt er lítur að því að
efla íslenskan landbúnað.
Magnús B. Jónsson, rektor
Landbúnaðarháskólans á
HvanneyrL
jr ann 1. júlí s.l. tóku gildi ný lög um
Ij búnaðarfrœðslu nr. 57/1999 og
A. leystu afhólmi búfrœðslulögin frá
1978. Með þessum nýju lögum erform-
lega stofnaður Landbúnaðarháskóli á
Hvanneyri sem tekur við verkefnum
búvísindadeildarinnar og skal áfram
hafa á sinni hendi almenna búfrœðim-
enntun fyrir verðandi bœndur. Sú
ákvörðun að stofna formlega til
Landbúnaðarháskóla í stað þess að
viðhalda hinu fyrra skipulagi sýnir
ótvírœtt þann metnað sem löggjafinn
vill marka um menntun í landbúnaði og
eflingu hans íframtíðinni.