Bændablaðið - 16.05.2000, Page 14

14
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 16. maí 2000
Þingsðlykhinartillaga
um SuOurnesjaskóga
Kristján Pálsson alþingismaður
mælti á dögunum fyrir
þingsályktunartillögu um Suð-
urnesjaskóga. Þar er því beint til
landbúnaðarráðherra að skipa
starfshóp til að undirbúa stofn-
un landshlutabundins verkefnis
til landgræðslu og skógræktar á
Suðurnesjum. Stefnt verði að því
að verkefnið hefjist eigi síðar er
árið 2001. Verkefni þetta yrði
svipað öðrum landshlutabundn-
um skógræktarverkefnum, svo
sem Suðurlandsskógum og
Norðurlandsskógum, með
breyttum áherslum þó.
í greinargerðinni kemur fram
að gróðureyðing á Suðumesjum
hafi verið mikil frá landnámi og
raunar séu fá láglendissvæði jafn
illa leikin og Suðumesin vegna
uppblásturs. Aðstæður til upp-
græðslu séu erfiðar á Suðumesjum
vegna sterks vinds og sjóroks. Því
kalli aðstæður á sérstakt átak.
Gert er ráð fyrir að stefnt sé að
meiri landgræðslu en í hinum
landshlutabundnu skógræktarverk-
efnum en verði svipað að öðru
leyti, þ.e. ræktun skjólbelta, kjarr-
gróðurs og nytjaskóga. I land-
græðslunni dugi melgresið t.d. vel
á foksandinn en af trjátegundum
væri helst litið til loðvíðis, alask-
avíðis, jörfavrðs, tröllavíðis og
sitkagrenis vestan megin, sem og
birkitrjáa. Austar á skaganum
myndu hins vegar stafafura,
blágreni og alaskaösp einkum
koma til greina.
Kristján Pálsson segir að fyrri
skógræktarverkefni hafi gengið
vel. „Aðstæður eru hins vegar
dálítið öðruvísi á suðvesturhorninu
því annars staðar ráða bændur
sínum jörðum og framkvæma á
þeim. Hér er þó líka stórt og mikið
land sem ekki þarf síður að hugsa
um en á öðmm svæðum landsins."
Kristján nefnir einnig að jarð-
vegurinn sé rýr og erfiður til
uppgræðslu. „Hér þyrfti því að
fara í mun meiri uppgræðslu en
annars staðai- áður en til raunveru-
legrar skógræktar kæmi. Að auki
er þetta vindasamt svæði og því
þarf að ákveða eftir aðstæðum
hvaða ræktun gæti hentað á þessu
svæði. Ég tel að það sé því töluvert
flóknara að standa að ræktun á
þessu svæði en flestum öðrum.“
Kristján bendir á að lands-
svæðið á Suðumesjum sé ekki
heppilegt til að rækta háan skóg þó
vissulega séu dæmi um slíkt þar.
„Hugmyndin er að rækta birki og
hávaxin gróður næst sjó sem gæti
hlíft dýra- og plöntulífí. Á svæðum
innar í landinu er hins vegar
auðveldlega hægt að rækta skóg að
undangenginni mikilli upp-
græðslu. Ég hef því trú á því að
auðveldlega sé hægt að rækta skóg
þegar landið er tilbúið til þess.“
Tillaga þessi er nú í umsögnum
og verður líklega tekin til
umfjöllunar í landbúnaðarnefnd í
þessari viku.
Undirbúningur Landsmóts 2000 í fullum gangi:
nmmmmmmmmmmmmmmmmmimmmmmmimmmimmmmmmimimmmmmmmmmmmmmmmimmmiimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmimmmmmmm
Gerl rðð lyrir um 3000-
4000 erMum gestum
Undirbúningur fyrir Lands-
mót hestamanna sem fram fer í
Víðidal í sumar er nú í fullum
gangi að sögn Fannars Ólafs-
sonar framkvæmdastjóra
Landsmóts.
Nýliðinn vetur hefur farið í
að undirbúa framkvæmdahlið
mótsins en þar er í mörg hom að
líta, m.a. í samstarfmu við land-
búnaðarsýninguna Bú 2000.
„Við erum t.d. að fara í gang með
kynningu hér innanlands sem
mun fara vaxandi eftir því sem
nær dregur mótinu. Það gerum
við að miklu leyti með landbún-
aðarsýningunni. Við ætlum að
samþætta nokkuð dagskrána þeg-
ar að því kemur.“ Fannar segir að
m.a. sé búið að semja við SVR
um að á mótsdögunum munu
tvær strætisvagnaleiðir sem
ganga upp í Selás hafa endastöð í
reiðhöllinni. Önnur þessara leiða
keyrir síðan framhjá Laugardals-
höllinni þannig að með því er
komin bein tenging á milli
svæðanna.
Fannar er ánægður með þetta
samstarf. „Bændur sem standa í
heyönnum um þetta leyti árs eru
líklegri til að koma á sýninguna
og landsmótið þegar þeir sjá
fram á að geta nýtt sömu ferðina
til að mæta á báða staðina.
Þannig teljum við að þetta fari
mjög vel saman.“
Fannar segir mótið hafa verið
kynnt betur erlendis en oft áður
og á von á fjölda erlendra gesta.
„Ökkar áætlanir gera ráð fyrir
um 3000 - 4000 erlendum
gestum,“ segir hann. Hann bætir
því við að síðasta hálfa
mánuðinn fyrir mótið muni Flug-
leiðir gera könnun meðal farþega
í vélum sínum þar sem m.a.
verður spurt hvort landsmótið
hafi einhver áhrif á þeirra ferðat-
ilhögun. Er ætlunin að nota
niðurstöðumar til að athuga
hvort mótið geti haft áhrif á
ferðaþjónustuna í heild.
Fannar reiknar með að hátt í
þúsund hestar komi fram í
sýningum með einum eða öðrum
hætti. Eru þá ekki taldir með þeir
sem taka þátt í hópreiðinni en þar
er stefnt á að verði 2000 hross.
Byggóasaga Skagafjaróar
Umfangsmesta
byggðasöguritun fil fiessa
Bœndablaðsmynd: Örn Þórarínsson.
Hjalti Pálsson ritstýrir byggðasögunni.
Seint á síðasta ári kom út fyrsta
bindið af Byggðasögu Skaga-
fjarðar. Þarna er um mikið rit-
verk að ræða því alls er áætlað
að verkið verði í heild sjö bindi
og a.m.k. 2.500 blaðsíður að
stærð. Það var árið 1994 sem
tekin var ákvörðun um að ráðast
í ritun Byggðasögunnar. Að
verkinu stóðu Héraðsnefnd
Skagafjarðar með 50% hlut,
Kaupfélag Skagfirðinga 25%,
Sögufélag Skagfirðinga 12.5%
og Búnaðarsamband Skagfirð-
inga 12.5%. Við sameiningu
sveitarfélaganna 1998 tóku
sveitarfélögin tvö í Skagafirði yf-
ir hlut Héraðsnefndarinnar sem
þá var lögð niður. Það er Hjalti
Pálsson fyrrverandi skjalavörð-
ur á Sauðárkróki sem ritstýrir
Byggðasögunni. Blaðamaður
Bændablaðsins tók hann tali á
dögunum.
„Það hafði nokkrum sinnum
verið talað við mig sem formann
Sögufélags Skagfirðinga um að
okkur Skagfirðinga vantaði álíka
rit og víða hafa verið gefin út og
eru stundum kölluð búkollur. Ég
hafði svarað því til að ef farið yrði
út í þetta vildi ég gera þetta
nokkuð veglega og með öðrum
hætti en gert hefur verið annars
staðar. Ég sagði jafnframt að
Sögufélagið hefði ekki bolmagn til
að ráðast í slíka úgáfu eitt og sér.
Síðar skapaðist grundvöllur fyrir
útgáfunni með samstarfi ljögurra
aðila. Forsvnrsmenn Héraðsnefnd.-.
ar Skagafjarðar þeir Jón Guð-
mundsson á Óslandi og Þorsteinn
Ásgrímsson á Varmalandi komu til
mín og ræddu þetta málefni við
mig og niðurstaðan varð sú að ég
tók að mér að ritstýra verkinu og
útgáfustjórnin féllst á mínar hug-
myndir varðandi útgáfuna."
Byggir á Jarða-og búendatali frá
1781-1958
„Þetta verk byggir á Jarða- og
búendatali Skagafjarðarsýslu sem
kom út á árunum 1949-1958. í því
var skrá yfir ábúendur allra jarða í
sýslunni allt frá 1781. Egill
Bjamason ráðunautur var svo
fenginn til að bæta við þetta bú-
'endatal þ.e.a.s. frá 1950 til dagsins
í dag. Hann gerir skrá yfir bygg-
ingar og búhætti, einnig töflur yfir
áhöfn og fólkstal á jörðunum. Tvö
fyrstu árin hjá mér fóru í að yfir-
fara allar prentaðar heimildir. Ég
ljósrita allt sem ég kemst yfir af
heimildum og set í möppur. Árið
1998 byrjaði ég svo að skrifa og
tók fyrir tvo hreppa, Skarðs- og
Skefilsstaðahrepp. Það var ljóst að
ekki væri hægt að skrifa um
jarðimar nema fara á staðinn og
skoða það sem verið er að fjalla
um og fá upplýsingar hjá kunnug-
um. Eg fór því á hverja einustu
jörð oft með einhvern kunnugan
með mér og þannig náði ég heil-
miklum upplýsingum sem annars
er hætt við að hefðu margar hverj-
ar glatast."
Hvað kemur fram í
Byggðasögunni?
Uppsetning og hönnun þessa rits
olli mér talsverðum heilabrotum í
byijun. En í stuttu máli sagt er
markmiðið að verkið sé fróðlegt og
ábyggilegt heimildarit en jafnframt
áhugavert og skemmtilegt þannig
að fólk hafi gaman af að lesa
bókina og hún er í raun uppflettirit
sem oft má grípa til. Það sem kem-
ur fram í þessu riti er í stuttu máli
eftirfarandi. Það er tekin til
umíjöllunar hver einasta jörð sem
verið hefur í ábúð síðustu 220 árin.
í fyrsta lagi er landlýsing. Þá er
kafli um byggingar og ýmislegt er
hana varðar t.d hvað jörðin er lagt
frá Sauðárkróki og hvað hún er hátt
yfir sjó og hvenær rafmagnið kom,
svo eitthvað sé nefnt. Þá er kafli um
eignarhald á viðkomandi jörð eink-
um síðust áratugi því eldri
upplýsingar eru oft af skomum
skammti a.m.k. ef viðskiptunum
var ekki þinglýst. Þá er kafli um
jarðamat og úttektir og einnig geri
ég grein fyrir margvíslegum sögul-
egum atriðum sem tengjast jörðinni
s.s. seljum, fombýlum, ömefnum
og álagablettum. Ég hef gaman af
gömlum sögum sem í dag em oft
kallaðar hindurvitni. Mér finnst
þetta hins vegar hluti af
þjóðarsögunni og vil ekki að þetta
týnist með öllu. Þannig er tal-
svarður hluti bókarinnar innskots-
efni með þjóðsögum, frásögnum og
vísum er tengjast jörðunum. Svo
endar þetta með ábúendatali sem
nær frá árinu 1781 til ársins 1999.
Þannig er skrifað um hverja einustu
jörð allt frá einni blaðsíðu upp í tíu.
Þá em ótaldar myndir sem em á
fimmmta hundrað í þessu fyrsta
bindi. Það er litmynd af hverri jörð
og ýmis ömefni sem eiga sér ein-
hveija sögu. Þá em myndir af at-
vinnuháttum. Einnig em myndir af
núverandi ábúendum. Ennfremur er
talsvert af gömlum bæjarmyndum
þegar þær vom fáanlegar.
„Til viðbótar er svo umfjöllun
um viðkomandi hreppa í þessu
verki. Við tókum þá ákvörðun að
láta gömlu hreppaskiptinguna halda
sér enda er þar um níuhundmð ára
gamalt skipulag að ræða. Það
verður birt kort af hverju sveit-
arfélagi þar sem fram kemur lega
þess og legumörk. Einnig er fjallað
um landnám þess, byggð og
búskap, sjósókn, afréttir, kirkjur,
sóknir og félagsheimili. Við leggj-
um sérstaka áherslu á að gömlu
hreppamörkin séu skýr því að þau
munu vafalítið gleymast með þess-
ari kynslóð þegar búið er að leggja
hreppana niður."
Viðtalinu við Hjalta Pálsson er
lokið. Það er ljóst að hann á mikið
verk óunnið við ritun Byggðasögu
Skagfirðinga en hann segist vonast
til að hér eftir komi út bók annað
hvert ár. Takist það mun síðasta
bindið koma út árið 2011. Það er
líka ljóst að þama verður um mun
ítarlegri- og umfangsmeiri útgáfu
að ræða en ráðist hefur verið í áður
og má segja að með þessu riti sé á
margan hátt brotið blað í Byggða-
söguritun hér á lkndi./ÖÞ.