Bændablaðið - 14.06.2000, Blaðsíða 7
Miðvikudagur 14.júní 2000
BÆNDABLAÐIÐ
7
Undanfarið hefur LK verið að kanna
hvernig draga mœtti úr hættunni á þeim
fjárhagslegu áföllum sem kúabændur geta
orðið fyrir vegna forfalla frá bústörfum,
hvort heldur sem er vegna eigin veikinda
eða veikinda barna sinna. Ekki hefur
fundist leið til að fjármagna forfallasjóð
en tryggingafélögin bjóða hins vegar
tryggingavemd sem a.m.k. að hluta til,
getur komið í stað slíks sjóðs.
Hér á eftir verður fjallað stuttlega um
þá valkosti sem í boði eru og í þessu tölu-
blaði Bændablaðsins eru auglýsingar frá
þeim þrem íslensku tryggingafélögum
sem bjóða sjúkdómatryggingar. Sérstök
athygli er vakin á því að tryggingafélögin
bjóða upp á að tryggingaráðgjafi sæki
viðkomandi heim og ræði tryggingamálin
í ró og næði.
En til hvaða þátta þarf að horfa þegar
þörfin fyrir tryggingar er metin? Líldega
má segja að það sem helst skipti máli sé:
Fjölskylduaðstæður og þá helst fjöldi
barna á heimilinu.
Fjármál bús og heimilisins og þarf
þá bæði að líta til tekjuöflunar og
greiðslubyrði. Hvað yrði um rekstur bús
og heimilis ef aðalfyrirvinnan yrði
óvinnufær? Lögð er áhersla á að ábyrgðir
fyrir aðra geta jafngilt eigin skuldum,
hvort sem um er að ræða beina ábyrgð eða
veðleyfi í fasteign.
Aðrar tryggingar. Athuga þarf hvaða
tryggingar eru til staðar og hvaða vemd
þær veita. Réttur í lífeyrissjóði skiptir
máli og einnig bætur almannatrygginga-
kerfisins.
Veikindi eða fráfall einhvers úr
fjölskyldunni er alltaf áfall. Bætur úr líf-
og sjúkdómatryggingu geta gert fjölskyld-
unni kleift að fást við það áfall og endur-
skipuleggja líf sitt án þess að þurfa að
hafa áhyggjur af framfærslu og afborgun-
um skulda meðan sú endurskipulagning
stendur yfir.
Áhœttuna má flokka þannig:
1. Fjárhagsvandi fjölskyldu vegna
skyndilegs fráfalls fyrirvinnu.
Hér getur líftrygging eða slysatrygg-
ing með dánarbótum komið til álita.
Líftrygging felur í sér að bætur em
greiddar í einni tekjuskattfrjálsri
greiðslu við fráfall þess sem er
tryggður. í slysatryggingu geta verið
dánarbætur, örorkubætur og dagpening-
ar. Skoðaðu málið.
2. Fjárhagsvandi vegna forfalla frá
vinnu vegna eigin veikinda eða vegna
veikinda barns. Forföllin geta líka
verið vegna slyss. Hér getur
sjúkdóma- og/eða slysatrygging
komið til álita. Sjúkdómatrygging felur
í sér að ef tryggingataki eða böm hans
undir 18 ára aldri greinist með einhvem
þeirra sjúkdóma eða gengst undir ein-
hvetjar þeirra aðgerða sem tryggingin
tekur til, greiðist bótafjárhæðin út í einu
lagi. Almennt gildir að heilsubrestur-
vegna slits og aðgerða vegna þess er
ekki bættur. Einnig standa til boða af-
komutryggingar sem veita hinum
tryggða rétt á bótum verði hann fyrir
slysi eða greinist með sjúkdóm sem
gerir að verkum að hann missi starfs-
orkuna. Aðeins era greiddar bætur ef
starfsorkumissirinn er 50% eða meiri.
Skoðaðu málið
Tryggingar þær sem hér um ræðir
tengjast og skarast, hugsanlega með mis-
munandi hætti hjá einstökum trygging-
afélögum. Því er rik ástæða til að hver og
einn byrji á því að gera upp við sig hvort
hann telji þörf á tryggingu og þá gegn
hvaða áhættu. Að því loknu þarf að afla
upplýsinga um þá valkosti sem standa til
boða og taka síðan ákvörðun um hvort og
þá hvaða tryggingu skuli kaupa.
Þórólfur Sveinsson, formaður LK.
Hættur leynast víða í
landbúnaði. A síðasta ári var
birt greinin Vinnuvernd í land-
búnaði í Handbók bænda þar
sem m.a. var fjallað um ýmsa
slysavalda eins og vélar og drif-
sköft, stiga og stórgripi. Hins
vegar var ekki fjallað um hættur
sem fylgja húsdýraáburði og
verður bætt úr því hér.
Lengi hafa áburðarkjallarar
tíðkast undir fjósum. Það er raunar
eldri tækni að hafa opna kjallara
undir fjárhúsum en mengunarhætta
frá þeim er hverfandi. Hættan er
mest í kúa- og svínaskít. Hætturnar
sem þessir áburðarkjallarar hafa í
för-með sér stafa einkum af Ioft-
tegundum sem myndast við
ákveðnar aðstæður. Þegar húsdýra-
áburðurinn hefur legið nokkuð
lengi getur orðið gerjun og við
hana myndast nokkrar gastegundir
eins og brennisteinsvetni, amm-
oníak, koldíoxíð og metan.
Áburðarkjallaramir eru gjam-
an tæmdir með haugsugum eða
haugdælum. Þá þarf að hræra upp í
áburðinum. Það er einmitt þá sem
þessar áðurnefndu lofttegundir
losna úr læðingi. Óþægindi og
slysahætta stafa einkum af tveimur
fyrstnefndu gastegundunum. þ.e.
brennisteinsvetni og ammoníaki.
Hvað er hœttulegt við þessar.
lofttegundir?
Brennisteinsvetni (H2S) er
litlaus lofttegund með óþægilega
lykt (minnir á skemmd egg) og
finnst hún þótt magnið sé lítið (0,1
ppm)l. Brennisteinsvetni er mjög
eitrað og það sem verra er: loftteg-
undin getur lamað þefskynið þegar
magnið verður 150-200 ppm þann-
ig að hætta er á að maður geri sér
ekki grein fyrir hættunni. Brenni-
steinsvetni getur valdið höfuðverk,
svima, ógleði, uppsölum, niður-
gangi og þegar verst lætur, meðvit-
undarleysi og lömun í öndun-
arlærum. Mengunarmörk eru 10
ppm (þ.e. 10 rúmmálseiningar af
núlljón) en með mengurtarmörkum
er átt við þann hámarksstyrk sem
ráðlagt er að mengun fari ekki yfir
að meðaltali yfir 8 stunda vinnu-
dag. Mikil mengun (500-600 ppm)
er lífshættuleg.
Brennisteinsvetnis gætir lítt og
ekki á meðan áburðurinn liggur
kyrr en þegar húsdýraáburðurinn
er settur á hreyfingu losnar þessi
lofttcgund úr læðingi.
Ammoníak (NH3) verkar ert-
andi á augu, húð og öndunarveg.
Við innöndun getur komið frani
hósti, andnauð og í versta tilfelli
krampi í barka, uppköst og bjúgur
í lungum. Langvarandi innöndun
getur valdið slímhimnubólgu í
lungnapípum. Mengunarmörk eru
25 ppm en talið er óhælt að vera í
allt að hálfa klukkustund í 500
ppm án þess að bíða skaða af
(1700 ppm er lífshættulegt). Lykt
finnst við magnið 5-15 ppm.
Koldíoxíð (C02) - kolsýra - er
lit- og lyktarlaus lofttegund og
myndast þegar næringarefni um-
breytast í líkamanum og losna út
með útöndun dýranna. Það mynd-
ast einnig í húsdýraáburðinum og
losnar þegar hrært er í honum.
Mengunarmörk eru 5000 ppm
(0,5%). Þegar magnið nær 20.000
ppm eða meira getur það valdið
höfuðverk og hraðari öndun. Mikil
mengun (500.000 ppm) er kæfandi
og lífshættuleg.
Metan (CH4) myndast við
loftfirrðar.aðstæður. Það er eldfimt
gas og því getur fylgt
sprengihætta. En hættan af því er
einkum sú að það getur rutt burtu
súrefni loftsins og þannig valdið
súrefnisskorti og hættu á köfnun.
Góð loftrœstiitg er nauðsynleg
Af ofanrituðu má sjá að ýmsar
hættur geta leynst í húsdýraáburð-
inum því gastegundirnar geta kom-
ist inn í fjós eða aðrar byggingar
þegar hrært er upp í haughúsinu
eða þegar verið er að dæla áburð-
inum burt. Það skiptir því sköpum
að menn sjái til þess að loftræsting
sé góð, einkum meðan á tæmingu
stendur, annað hvort að opið sé í
gegnum húsið og góður dragsúgur
í gegn eða að sterk vifta sé notuð.
Aðrar hættur geta að
sjálfsögðu einnig verið fyrir hendi
samfara haughúsum, t.d. að böm
og skepnur detti ofan í þau.
Erlendis tíðkast það gjarnan að
bændur setja aðvöranarskilt:
sem varað er við hættu á eitran og
eldhættu. Þar nota menn oft
öndunargrímur en þá er nauðsyn-
iegt að gæta þess að gríman ''erji
gegn þeim lofttegundum sem fyrir-
finnast í umhverfinu.
Hanna Kristín Stefánsdóttir,
deildarstj. hjá Vinnueftirlitinu
1 ppm cr skammstöfum fyrir parts per
ntillion og rnerkir því milljónustu hluta af
rúmmáli. Mengunarmörk brennisteins-
vetnis eru 10 ppm, þ.c. 10 einingar af
rriilljón eða 10 ml í rúmmetra lofts.