Bændablaðið - 14.06.2000, Blaðsíða 8

8
BÆNDABLAÐIÐ
Miðvikudagur ld.júní 2000
Þingsályktunartillaga um tólf ára samfellt grunnnám:
Allir eigi kost á menntun Irs sinni
heimabyggð til 18 sra aldnrs
Jón Bjarnason alþingismaður
hefur ásamt þremur öðrum þing-
mönnum lagt fram þingsályktun-
artillögu um að mennt-
amálaráðherra verði falið að
hefja undirbúning þess að
tryggja að samfellt nám til átján
ára aldurs verði í boði alls staðar
á landinu. Ungt fólk innan
sjálfræðisaldurs geti þannig
stundað nám daglega frá heima-
byggð sinni. Þessu námi myndi
svo Ijúka formlega með náms-
gráðu. Þá yrði skipulag annars
framhaldsnáms endurskoðað
með tilliti til þessara breytinga til
að eðlileg samfella og tenging við
framhaldsnámið í heild skapist.
Megintilgangur tillögunnar er,
samkvæmt greinargerðinni, að laga
skólakerfið að nútímakröfum um
rétt til fjölskyldulífs og
fjölskylduábyrgðar. Mikilvægt sé
að fjölskyldan geti verið sem mest
samvistum meðan unglingurinn er
á aldrinum 15-18 ára þegar þeir
ganga í gegnum miklar breytingar.
Þá er talað um mikinn náms-
kostnað þeirra sem þurfa að sækja
framhaldsnám út fyrir heimabyggð
en þar er talað um 300-500 þúsund
krónur á ári. Þetta telja flutnings-
menn að geti leitt til þess að ung-
lingar frá tekjulægri heimilum
lendi í vandræðum með að kosta
nám sitt.
í dag búa 3.339 16-20 ára ung-
lingar í byggðarlögum án fram-
haldsskóla, sé miðað við bráðab-
irgðatölur Hagstofunnar um
mannfjölda 1. desember 1999.
Þetta eru um 15% af öllum 16-20
ára unglingum á landinu og tæp
43% af öllum unglingum á lands-
byggðinni. Hagstofan tekur ekki
sérstaklega saman aldurinn 16-18
ára. Jón telur það eðlilega kröfu að
þetta fólk geti stundað nám úr sinni
heimabyggð. „Ein af ástæðunum
fyrir því að fólk flyst brott úr
heimabyggð sinni er að það geti
stundað nám. Aðgengi til menntun-
ar er hluti af lífsgæðum og eitt af
því sem fólk mun meta þegar það
ákveður hvar það vill búa. Mörg
byggðalög eiga við þann vanda að
etja að fólk flytur burt við 16 ára
aldur og við það getur ekkert
samfélag unað.“
Tekið er fram að þessar breyt-
ingar þurfi ekki að kalla á að skóla-
skylda verði lengd heldur sé aðeins
verið að skylda stjómvöld til að
bjóða slíkt grunnnám alls staðar á
landinu. Eðlilegt sé að þessi tvö
viðbótarár verði byggð upp í þeim
grunnskólum sem eru í viðkomandi
byggðarlögum ef ekki er fram-
haldsskóli þar. „Það er mikilvægt
að byggja ofan á þann kjama sem
er fyrir. Það verður líka að athuga
að ef litlu samfélögin úti á landi
eiga að taka þátt í þessum mikla
þekkingariðnaði verða þau að eiga
meiri möguleika á almennri gmnn-
menntun. Með aðgangi að fjamámi
og fjarkennslu auk annars efnis á
Netinu er meiri möguleiki á að gera
slíkt starf mögulegt."
En tillagan snýst ekki eingöngu
um að bjóða öllum landsmönnum
jafnan aðgang að námi heldur að
hækka menntunarstig þjóðarinnar.
„Það yrði gert með lengra sam-
felldu gmnnnámi og í framhaldi af
því kæmi svo sémám og tækninám
sem þeir framhaldsskólar sem fyrir
em gætu tekið að sér. Þetta mun
stuðla að aukinni þekkingu og
fæmi.“
Gert er ráð fyrir að þessi tvö
viðbótarár byggist að hluta á starfs-
tengdu námi með öflugri tengingu
við atvinnulíf, sögu, menningu og
náttúm viðkomandi byggðarlags.
Með þessu eflist sjálfsvitund ung-
linga og þeir verði jafnvel líklegri
til að vilja búa í heimabyggð sinni
á fullorðins árum.
Bændur Bændur
Vélar og Þjónusta hf er stærsta
þjónustufyrirtækið á sínu sviði á
íslandi. 25 ára reynsla gefur
okkur aukið forskot.
Þekktir fyrir þjónustu í 25 ár
Þjónusta i' »Ah
VELAR&
ÞJwNUSTAhf
www.velar.is
Járnhálsi 2, Reykjavík,
sími 5 800 200, fax 5 800 220
Útibú á Akureyri,
sími 461 4040, Óseyri 1a
Gámur er ódýr lausn á hverskyns geymsluvandamálum, hvort
sem þú ert flutningabílstjóri, verktaki, fiskverkandi eöa bóndi.
Með því aö fella gám að umhverfinu getur hann hentað sem
geymsla við sumarbústaði eða golfvelli og á fleiri stöðum.
Hjá Hafnarbakka færðu margar gerðir af gámum. Við seljum eða
leigjum, notaða eða nýja stálgáma, frystigáma, hálfgáma,
einangraða gáma ogfl.
HAFNARBAKKI
Hafnarbakki hf. Suðurhöfninni Hafnarfirði
Sími 565 2733 Fax 565 2735
niður með honum og komist inn í
hann. A yfirborði skal hlaða
jarðvegi að bmnninum þannig, að
yfirborðsvatn renni frá honum á
alla vegu.
Brunnur
Brunnur, plast eða steinrör,
þvermál 80-100 sm, dýpt eftir
aðstæðum. Möl kringum neðri
hluta hans. Vatn rennur inn um
botn og göt á hliðum. Yfirfallspípa
þarf að flytja allt vatn, sem
vatnsbólið gefur, þegar mest er.
Brunnar geta verið misstórir
eftir aðstæðum. I fjallshlíð, þar
sem vatn kemur upp í grunnum
jarðvegi, möl, grjóti eða klöpp,
getur tunna hentað vel. Sé nægjan-
Vatnsveituráðunautur var í fullu
starfi hjá B1 um tveggja áratuga
skeið eða frá 1972-1992, en fyrir
og eftir þann tíma hefur ráðgjöf
um vatnsveitur verið hlutastarf. Á
þeim tíma sem ráðunautur var í
fullu starfi voru lagðar nýjar vatn-
sveitur á velflesta sveitabæi í land-
inu eða þær eldri endumýjaðar en
síðustu árin fór loks að draga úr
eftirspum eftir vatnsveitukönnnun.
Á þeim 7 ámm sem liðin eru frá
því að vatnsveituráðgjöf varð
hlutastaf hefur enn dregið úr eftir-
spurn eftir ráðleggingum.
Nú er von að spurt sé hvemig í
ósköpunum standi þá á því að heil-
brigðiseftirlit telji stóran hluta af
vatnsveitum á sveitabæjum vera í
ólagi. Eftir að ég kom til starfa við
að ráðleggja bændum eitt og annað
varðandi vatnsveitur hef ég oft
verið beðinn að koma á bæi þar
sem vatnið er ekki nógu hreint,
það sest grugg í sigti og síur og
endumýjun á þeim verður að vera
óeðlilega ör. Við athugun kemur
oftast í ljós að leiðbeiningum vatn-
sveituráðunautar um frágang á
vatnsbóli hefur ekki verið fylgt.
Svona eftir á að hyggja sýnist mér
að strangari reglur hefðu þurft að
gilda um frágang vatnsbóla áður
en veitt var ríkisframlag á vatn-
sveitur.
Þegar ný vatnsveita er lögð,
segjum úr uppsprettu uppi í brekku
ofan við bæinn, er yfirleitt grafin
dálítil hola umhverfis uppsprettuna
og síðan er graflð fyrir leiðslunni
eða hún plægð niður sé þess kostur
frá vatnsbóli og niður í bæ. Vatnið
úr uppsprettunni safnast í holuna
sem grafin var og eftir að pípan er
komin frá bæ og upp í holuna er
ekkert þvf til fyrirstöðu að fara að
nota vatnið. Og þannig hef ég séð
vatnsból notuð, sem aldrei hefur
verið gengið frá eins og vera ber
og vatnsveitueiganda er ráðlagt að
gera. Flestir láta þó fijótlega
hlemm yfir holuna og slá saman
einhvem ramma til að hlemmurinn
geti hvílt á. Oft er ekki gert neitt
frekar, sennilega oftast vegna þess
að önnur brýn störf á búinu kalla á
og vatnsmáíunum er bjargað í bili,
svo að ekki þarf að hafa áhyggjur
af þeim fyrr en tóm gefst til. En
þegar tóm gefst eru vandamálin
með vatnið gleymd og önnur tekin
við, svo að frágangurinn við
vatnsbólið sem átti bara að vera til
bráðabirgða verður vamalegur.
Það getur verið ágætis vatn,
sem kemur úr svona frágengnu
vatnsbóli, en hættunni er boðið
heim. Yfirborðsvatn kemst greið-
lega í neysluvatnið og við
matvælaframleiðslu er slíkt ekki
liðið.
Ég hef grun um að margar af
þeim vatnsveitum, sem heil-
brigðiseftirlit dæmir ónothæfar,
væri einfalt að gera að úrvalsvatn-
sveitum með því að ganga betur
frá vatnsbólinu. Þess vegna birtist
hér teikning eftir Harald Ámason
fyrrverandi vatnsveituráðunaut BÍ
af frágangi vatnsbóla.
Brunna þarf að grafa niður á
fastan botn, möl eða klöpp, og þeir
þurfa að vera þannig gerðir, að
vatn komi inn í þá neðst, upp í
botninn eða inn um hliðar hans
stutt frá botni. Efri hluti brunns
þarf að vera vatnsþéttur og að hon-
um þarf að þjappa leir og mold
þannig að ekki sigi yfirborðsvatn
legt vatn í lindinni, má tengja
heimæðina beint í tunnuna neðar-
lega, 15-20 sm frá botni. Sé vatnið
lítið, minna en heimæðin getur
flutt, hentar oft að setja miðlunar-
geymi stutt frá lindinni.
Vatnsból
Tunna í lind. Geymir í sömu hæð.
Möl kringum neðri hluta tunnu,
vatn rennur inn um botn og göt á
hliðum.
Bmnna má gera úr öðrum efn-
um en plasti eða steinröri, sumir
nota vatnsvarinn krossvið sem er
ágætur, en óvarið timbur fúnar
með tímanum og þarfnast
viðhalds. Það er e.t.v. skortur á
viðhaldi á umbúnaðinum umhverf-
is vatnsbólið sem er á stæðan fyrir
þeim lágu einkunnum sem
vatnsból til sveita fá hjá heil-
brigðiseftirliti.
Girða þarf af svolítinn blett
umhverfis vatnsbólið til að koma í
veg fyrir að skepnur séu að snudda
umhverfis það og skilja eftir sig
taðhrúgur.
Óttar Geirsson