Bændablaðið - 14.06.2000, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 14.júní 2000
BÆNDABLAÐIÐ
13
í samræmi við lög um lax- og sil-
ungsveiði er veiðieftirlit hér á
landi tvískipt. Þannig ber
veiðifélögum að kosta veiðieftir-
lit á sínu umráðasvæði en hið op-
inbera kostar eftirlit með því að
bann við laxveiðum í sjó sé virt
og farið sé að lögum og reglu-
gerðum varðandi veiðar á sil-
ungi við strendur landsins.
Veiðimálastjóri skipar eftirlits-
menn og veitir þeim fagleg fyr-
irmæli í erindisbréfi. Samvinna
eftirlitsmanna við lögreglu og
sýslumann í sínu héraði er hins
vegar mjög mikil, enda eru brot
á lögunum kærð til sýslumanns-
embættanna.
Sumarið 1999 störfuðu 2 eftir-
litsmenn á vegum embættis
veiðimálastjóra, sem sinntu
veiðieftirliti á landsvísu og fóru
víða um land til að meta ástand í
sjávarveiði með ströndinni og
aðstoða eftirlitsmenn veiðifélaga
eftir föngum. Auk þessa var veittur
nokkur fjárhagslegur stuðningur til
að sinna eftirliti með sjávarlögnum
til veiðifélaga á vatnasvæði
Ölfusár, Hvítár í Borgarfirði,
umráðasvæði veiðifélaga í Húna-
vatnssýslum, í Skagafirði, við
Skjálfanda og í Vopnafirði.
Með eflingu veiðieftirlits við
strendur landsins á liðnum áratug
hefur ýmislegt áunnist og í sumum
landshlutum virðast vera minni
brögð að því að lögð séu sérstök
net til veiða á laxi í sjó. I öðrum
landhlutum, einkum norðanlands,
eru enn nokkur brögð að þessu og
ljóst er að á því svæði er þó nokkur
laxveiði í lögleg silunganet, sem
ætluð eru til bleikjuveiði. Verður
vart við þessu brugðist nema með
því að takmarka bleikjuveiði þegar
laxgengd er mest en fyrir því eru
heimildir samkvæmt 14. grein
laga nr 76/1970 um lax- og sil-
ungsveiði.
Þar sem mikil óvissa ríkir um
réttarstöðu silungsneta við strend-
ur landsins og lögboðin veiði-
skráning sjaldnast fyrir hendi, hafa
eftirlitsmenn embættis veiði-
málastjóra hafið skráningu og
staðsetningarákvörðun (GPS) á
löglegum sjávarlögnum umhverfis
landið. Mikið hefur verið skráð á
Vesturlandi, Vestfjörðum og
Norðvesturlandi en enn er mikið
verk óunnið á Norðausturlandi og
Austfjörðum. Mynd 4 sýnir
netalagnir við strendur landsins,
sem veiðieftirlitsmenn embættisins
hafa skráð undanfarin 2 ár. Skráðar
hafa verið yfir 200 netalagnir við
strönd landsins, flestar löglegar en
einnig nokkrar ólöglegar, flestar
ætlaðar til bleikjuveiði. Haldið
verður áfram skráningu á norður-
og austurlandi uns fengist hefur
heildarmynd af ástandinu um-
hverfis landið.
Þegar veiðifélögum var gert
skylt að sinna veiðieftirliti á eigin
umráðasvæði með lagabreytingu
árið 1994, kom upp óvissa
varðandi framkvæmd eftirlits með
netaveiði á laxi í ám, þar sem neta-
veiðihagsmunir eru miklir. í þenn-
an flokk falla margar jökulár
landsins svo sem Þjórsá, Ölfusá
Hvítá, Hvítá í Borgarfirði og
Héraðsvötn svo dæmi séu tekin.
Komið hefur á daginn að
veiðifélög hafa kostað veiðieftirlit
á flestum þessarra staða, þó í mis-
miklum mæli sé. Þannig hefur eft-
irlit við Hvítá í Borgarfirði og á
Ölfusár-Hvítársvæðinu verið
nokkuð öflugt, mun minna í um-
fangi við Héraðsvötn og nánast
ekkert við Þjórsá. Við þetta bætist
nokkur tortryggni stanga-
veiðimanna á þessum svæðum
gagnvart veiðieftirlitsmanni, sem
kostaður er af veiðifélaginu á
staðnum.
Sumarið 1999 hljóp Haga-
jökull fram í Hagavatn og olli
verulegu mori í Hvítá og Ölfusá í
Arnessýslu. Lax tafðist verulega í
göngu upp árnar og gekk seint og
illa upp í bergvatnsámar, þar sem
stangaveiðimenn biðu óþreyjufull-
ir eftir laxagöngum. Svo fór að
stangaveiðimenn kenndu netaveiði
í jökulvatninu um laxaþurrðina og
spunnust í því sambandi nokkur
blaðaskiif. í lok veiðitíma var
landbúnaðarráðherra afhentur und-
irskriftalisti fjölmargra stanga-
veiðimanna, sem hörmuðu meint
framferði netaveiðbænda.
í lok júlí fór veiðieftirlitsmaður
veiðimálastjóra ásamt veiðieftir-
litsmanni í Amessýslu um vatn-
asvæði Ölfusár og gerði úttekt á
ástandi svæðisins. Úttektin leiddi í
ljós, að mun færri net vora lögð í
ámar heldur en heimilt var, bæði
vegna straumþunga og breyttra
aðstæðna vegna hlaupsins. Veiði
hafði verið ágæt í sumar lagnir,
sem bætti þó ekki upp mjög rýra
veiði í aðrar vegna áhrifa frá
hlaupinu. Ljóst þótti að laxinn
hefði tafist vemlega vegna hlaups-
ins eins og gerst hafði áður við
svipaðar aðstæður og höfðu menn
verulegar áhyggjur af áhrifum
þessa atburðar á hrygningu og af-
komu seiða á vatnasvæðinu. Þegar
leið á ágústmánuð dró verulega úr
áhrifum hlaupsins í jökulvatninu
og lifnaði þá veiði í bergvatns-
ánum verulega.
Slíkir hagsmunaárekstrar milli
stangaveiðimanna annarsvegar og
netaveiðibænda hinsvegar hafa
farið vaxandi hin síðari ár og það
virðist gerast í réttu hlutfalli við
aukningu í fjölda þeirra veiðim-
anna, sem eingöngu stunda veiði á
flugu og sleppa í mörgum tilfellum
fiskinum aftur í ána. Hér er um
ákveðna umhverfisstefnu að ræða
og þessir stangaveiðimenn telja
netaveiðar óviðeigandi á tímum
þegar margir stofnar laxfiska eiga
undir högg að sækja á heimsvísu. í
þessu sambandi breytir það litlu,
þótt netaveiðin sé í fullu samræmi
við gildandi lög og fyrir liggi að
viðkomandi laxastofn verði ekki
fullnýttur nema með netaveiði.
Við þessar aðstæður er
nauðsynlegt að hið opinbera veiti
eftirlitsmönnum á heimaslóð veru-
legan stuðning, þannig að gagn-
rýnisröddum gefist ekki færi á að
draga úr trúverðugleika þeirra
manna sem vinna sitt starf af full-
um heilindum. Að þessu verður
stefnt við skipulagningu eftirlits
sumarið 2000 og einnig leitast við
að auka eftirlit með netaveiðum í
jökulám, þar sem veiðifélög hafa
ekki haft vilja eða burði til að koma
á eftirliti.
Á eftirlitsferðum sínum um
landið höfðu eftirlitsmenn veiði-
málastjóra samband við flesta
starfandi veiðieftirlitsmenn og
veitti þeim fræðslu og stuðning
varðandi framkvæmd eftirlitsins.
Reikna má með að slík samskipti
skili vemlegum árangri í
framtíðinni, einkum ef eftirlits-
menn á landsbyggðinni starfa sam-
fleytt í nokkur sumur. Einnig ræddi
eftirlitsmaður embættisins við
sveitarstjóra og aðra opinbera aðila
í þéttbýliskjömum til að kanna
ástand í netaveiðimálum, vekja at-
hygli á ákvæðum laxveiðilaganna
og túlkun á þeim. Leiddi sú úttekt í
ljós að víða var pottur brotinn og
ekki vanþörf á endurbótum. Vakti
eftirlitsmaður athygli á því sem
betur mætti fara og verður málinu
fylgt frekar eftir sumarið 2000.
Auk veiðieftirlits hefur eftir-
litsmönnum almennt verið falið að
fylgjast með því að ákvæði reglu-
gerða í veiðimálum séu haldin,
ekki síst varðandi fiskflutninga,
umhverfisáhrif fiskeldisstarfsemi
og malartekju í árfarvegum, sem í
vaxandi mæli kemur til kasta
embættisins. Ymislegt annað
mætti ræða varðandi veiðieftirlit á
árinu 1999 en hér verður látið
staðar numið.
Frá embœtti veiðimálastjóra.
ÞroskasOgtúngrasa -
sláttutfmi - heygæOi
Fáar ákvarðanir í bústjóm bóndans
hafa meiri áhrif á búreksturinn og
afkomuna en rétt val á sláttutíma
og að tryggja gæði heyaflans.
Orkugildi heyjanna eða meltan-
leikinn er mikilvægasti þáttur
heygæðanna.
Margir þættir hafa áhrif á
sprettu og þroska túngrasa, s.s.
jarðvegur, grastegund, áburðar-
tími, áburðarmagn, meðferð túna
og síðast en ekki síst veðurfarið
(hiti og úrkoma).
Þótt endurræktun túna hafi
aukist síðustu árin er stór hluti
þeirra með blönduðum túngróðri.
Algengasta grastegundin í túnum
er þó líklega vallarfoxgrasið. Það
er nokkurs konar einkennisjurt fyr-
ir túngrös og algengt er að miða
val á sláttutíma við þroskastig
þess. Samhengi þroskastigs og
fóðurgildis í vallarfoxgrasi er
einnig all vel þekkt og hefur mikið
verið rannsakað hér á landi.
Jafnan er talið heppilegt að slá
vallarfoxgras þegar það er að
skríða eða um skrið. Þá er orku-
gildi þess eða meltanleikinn
hæstur. Eftir skrið fellur orku-
gildið jafnt og þétt. Fall í meltan-
leika er að jafnaði um 2,5% á viku
en gerist mishratt og virðist tíðar-
far hafa nokkur áhrif þar á. Val á
sláttutíma vallarfoxgrass miðað
við skrið helgast þó af því hvort
slá eigi tvisvar. Ef vallarfoxgras
er slegið eftir að það er allt skriðið
verður endurvöturinn jafnan lítill.
I venjulegu eða eðlilegu
árferði skríður vallarfoxgras á
svipuðum tíma, nálægt eða rétt eft-
ir mánaðamót júní/júlí. Þess
vegna er ekki óalgengt að bændur
velji eða ákveði sláttutímann eða
byrjun sláttar að nokkru við daga-
talið.
Þegar þetta tölublað Bænda-
blaðsins kemur fyrir augu lesenda
(14. júní) fer sláttur að nálgast a.
m. k. hjá þeim bændum sem fyrstir
byrja. Að baki er fremur kaldur
gróandi um nærfellt allt land, en
inn á milli hafa þó komið góðir,
hlýir og sólríkir dagar, einkum
norðan- og austanlands. Köldu
dagana virðist lítið gerast, en
plantan stendur þó ekki í stað. Hún
tillífar og safnar forða svo þegar
aftur hlýnar getur vöxtur (og
þroski) orðið mjög ör. Þegar vaxt-
arskilyrðin batna, - bregðast
plöntumar þannig við (t. d. eftir
tímabundinn skort á hita, raka og
næringu) að flýta þroskanum
Af þessum sökum er full
ástæða nú til vekja athygli bænda,
einkurn kúabænda, á því að fylgj-
ast grannt með grasþroskanum í
túnum sínum og miða val á
sláttutíma meira við sýnilegan
þroska grasanna en dagsetningu.
Til þess að tryggja heygæði fyrri
sláttar getur verið ástæða til að
hefja slátt nokkru fyrr en menn
ætluðu og jafnvel áður en upp-
skera hefur náð því sem stefnt var
að. Það getur borgað sig að slá
snemma og fá minna töðufall, en
vinna það upp með meiri endur-
vexti og uppskeru í seinni slætti.
Gunnar Guðmundsson.