Bændablaðið - 14.06.2000, Blaðsíða 20

20
BÆNDABLAÐIÐ
Miðvikudagnr 14.júní 2000
Sala á greiðslumarki í sauOfjár-
rækt og meðferð söluhagnaðar
Bændum stendur nú til boða að
selja ríkinu greiðslumark sitt í
sauðfjárrækt frá og með næstu
áramótum. Verðið er 22.000 kr. á
ærgildið, ef samið er fyrir 15.
nóvember 2000. Greiðsla fer fram
í byrjun næsta árs. Bændum er
jafnframt gefinn kostur á því að fá
fyrir ærgildið 7.333 kr. á ári í þrjú
ár.
Þá vaknar sú spuming hversu
miklir skattar leggjast á slíka sölu.
Hér eru sjö reglur sem ættu að
auðvelda flestum bændum að meta
stöðuna.
1. Bændum er heimilt að telja
aðeins helming söluverðs
greiðslumarks til tekna. Bændur
nota að öllu jöfnu þessa heim-
ild.
2. Söluhagnaður færist til tekna á
söluári.
3. Dreifa má skattlagningu sölu-
hagnaðar á 3 ár, þegar samið
hefur verið við ríkið um
greiðslu söluverðs á þremur
árum.
4. Fresta má skattlagningu um
tvenn áramót telji bóndi það
hagstætt. Hann verður að hafa
búið í 5 ár. Framreikna þarf
með verðbreytingarstuðli. Alag
(10%) fellur á þessa frestun, ef
skilyrði er roftð (ekki keyptur
framleiðsluréttur eða
íbúðarhús).
5. Færa má söluhagnaðinn til
lækkunar á kaupverði keypts
greiðslumarks og/eða til
lækkunar á kaupverði
fbúðarhúss til eigin nota sem
bóndi kaupir sér, þegar hann
bregður búskap.
6. Lækka má stofnverð um sömu
upphæð og söluhagnaður nemur
vegna nýrra búgreina sem tekn-
ar eru upp á viðkomandi jörð, ef
að hún (þær) tengjast fasteign á
jörðinni. (Vélaútgerð fellur ekki
undir þetta ákvæði)
7. Áður en að dreifing eða frestun
kemur til álita verður að jafna
ónotuð töp o.s.frv.
Dœmi 1:
Kúabóndi selur 100 ærgilda
greiðslumark sitt í sauðfé. Hann
heldur búskap áfram og kaupir
greiðslumark í mjólk í staðinn.
Söluverð á greiðslumarki í sauðfé
er þá 2.200.000 kr. Hann kaupir
20.000 lítra greiðslumark í mjólk á
3.600.000 kr. Hann rekur búið af
miklum myndarskap og á ekkert
yfirfæranlegt tap. Hann velur að
telja helming söluverðs til tekna,
sem allir bændur munu gera.
Skattskyldur söluhagnaður er þá
1.100.000 kr. þar sem að hann sel-
ur greiðslumark sitt í sauðljárrækt
á 2.200.000 kr.
Nú kemur búið út með hagnaði
upp á 1.525.555 kr., eftir að hjónin
hafa reiknað sér laun. Þá má hann
fyma eða lækka kaupverð á
greiðslumarkinu, sem hann keypti
um 1.100.000 kr. og þar með
lækkar hagnaðurinn um sömu
upphæð eða því sem næst.
Dœmi 2:
Bóndi með blandað bú selur 100
ærgilda greiðslumark í sauðfé.
Hann ætlar ekki að stækka kúabúið
heldur fara út í ferðaþjónustu.
Hann byggir sumarhús fyrir
3.000.000 kr. Þá má hann fyrna
sumarhúsið um i. 100.000 kr.
Komi búið út með tapi eða hann á
ónýtt tap frá fyrri árum má hann
ekki fyrna sumarhúsið um svo háa
upphæð. Hann má ekki geyma tap
eða mynda tap með fymingu á
móti söluhagnaði.
Ef bóndinn hefði hætt við
byggingu á sumarhúsi fyrir ferða-
þjónustu og keypt sér vélgröfu, þá
má hann ekki fyma hana á móti
söluhagnaði þar sem vélgrafa er
ekki fasteigna tengd.
Dœmi 3:
Bóndi selur greiðslumark í
sauðQárrækt og er einungis að
minnka við sig. Hann fjárfestir
ekkert og leggur peningana inn í
banka. Hann á ekkert tap og búið
kemur út með hagnaði. Til greina
kemur að hætta búskap innan
tveggja ára. Hann ákveður því að
sækja um frest á skattlagningu
söluhagnaðar, ef svo skyldi fara að
hann hætti búskap innan tveggja
ára. Þá getur hann fymt íbúðarhús
sem hann kaupir til eigin nota.
Segjum sem svo að hann hættir
við að hætta búskap og fer ekki út í
annan rekstur á jörðinni og búið
kemur út með góðum hagnaði. Hann
seldi greiðslumark fyrir 2.200.000
kr. Þá ber honum að greiðir skatt af
þessum 1.100.000 kr. að viðbættu
10% álagi. Skatturinn sem hann
þyrfti að greiða næmi þá um
460.000 kr. á núverandi verðlagi.
Með þessum dæmum er komið
inn á þau skattalegu atriði sem
mestu máli skipta í sambandi við
sölu framleiðsluréttar eða sölu
greiðslumarks. Sala greiðslumarks
er sala á ófyrnanlegri eign og því
má nota þá reglu að telja aðeins
helming söluverðs til skattskyldra
tekna.
Telji bændur hagstætt að dreifa
eða fresta skattlagningu er sá kost-
ur fyrir hendi. Ef að dreifing er tal-
in æskileg skal semja við ríkið um
að fá greiðsluna á þremur árum en
að öðrum kosti ekki. Frestun á
skattlagningu söluhagnaðar kemur
til greina en hámarks frestun sem
bændur geta farið fram á eru tvenn
áramót. Á þeim tíma þarf bóndinn
að kaupa sér framleiðslurétt eða
fara út í nýja búgrein á viðkomandi
jörð. Með nýrri búgrein er átt við
hvaða búgrein sem er, sem út-
heimtir afnot fasteignar á jörðinni.
Kaup á vinnuvélum eða þess háttar
útgerð hefur því ekki gildi í þessu
tilfelli. Ef hætt er búskap má fyma
íbúðarhús sem keypt er til eigin
nota.
Bændur hafa þannig nokkrar
leiðir til að lækka skattbyrðina af
sölu framleiðsluréttar. Gildir það
einu hvort það er í sauðfjárrækt
eða mjólkurframleiðslu. Sé eitt-
hvað missagt í skrifum þessum
skal hafa það sem sannara reynist.
Ketill A. Hannesson,
hagfrœðiráðunautur,
Bœndasamtökum íslands
Neytenlur viO
eldhúsborS kúabóndms
í dag er framleidd mjólk á um
1100 kúabúum á íslandi. Að þeim
standa 1-2 þúsund kjamafjölskyld-
ur. Áætla má að hver einasta kjarn-
afjölskylda umgangist á einn eða
annan hátt hundruð eða þúsundir
manna. Hafið þið velt því fyrir
ykkur hvað kúabændur tengjast
beint stórum hluta íslenskra neyt-
enda?
Það er Ijóst að lífsafkoma okk-
ar veltur á því að varan sem við
framleiðum seljist. Sem betur fer
erum við svo heppin að úr íslenskri
mjólk er framleidd fjölbreytt,
bragðgóð og holl matvara. Við
getum því sannarlega verið stolt af
framleiðslu okkar og þeim þætti
okkar í þjóðarbúskapnum að stuðla
að því að íslenskir neytendur hafi
tryggan aðgang að innlendri
matvöru.
Það er sameiginlegt hagsmun-
amál neytenda og bænda að
tryggja svo hag íslensks
landbúnaðar að Islendingar
framtíðarinnar geti notið þess að
neyta og bjóða upp á íslenskan
úrvalsmat. Það er rétt að vekja at-
hygli á því að það er þáttur í menn-
ingu þjóðarinnar, hollustuháttum,
metnaði og öryggi að framleiða
eigin matvöru.
Á þessu ári hafa erlendar
mjólkurvörur sótt fast inn á
íslenska matvörumarkaðinn. Þess
vegna er nauðsynlegt að við
kúabændur höfum metnað og dug
til að vekja athygli á því að hagur
neytenda yrði sannarlega fyrir
borð borinn ef svo færi að íslenskir
mjólkurframleiðendur töpuðu
stríðinu við innflutninginn og
íslensk þjóð glataði aðgangi að
eigin mjólkurvörum. Því vil ég
hvetja okkur sjálf, kúabændur, til
að vinna meðvitað og markvisst að
markaðsetningu á eigin afurðum.
Auðvitað gerum við það öll nú
þegar að einhverju marki en ef til
vill er það brýnna nú en nokkru
sinni þegar við stöndum frammi
fyrir virkri samkeppni við innflutt-
ar mjólkurvörur.
Vísir menn hafa sagt að vilji
menn bæta heiminn skuli þeir
byrja á sjálfum sér. Sannarlega má
yfirfæra þessa visku þannig að ef
mjólkurframleiðendur nýta sér
ekki sjálfir fjölbreytta flóru
mjólkurafurða og bjóða hana gest-
um sínum af stolti og gleði þá er
þess ekki að vænta að
mjólkurvörur haldi sínum sessi á
matborðum landsmanna. Nú er ég
ekki að mælast til þess að mjólkur-
framleiðendur taki að sér að snæða
umframbirgðir eins og eitt sinn
tíðkaðist heldur að við nýtum
meðvitað heimili okkar til
markaðssetningar á spennandi
kostum í mjólkurvöruflórunni.
Einhver kann að hugsa sem
svo: Hvað á hún eiginlega við
þessi kona fyrir norðan? Við
borðum okkar mjólkurost, skyr og
súrmjólk, hvað vill hún meira? Já,
hvað vill hún meira?
I fyrsta lagi að við séum virk,
meðvituð um þátt okkar og mögu-
leika til markaðsetningar og höfum
kjark og dug til að koma sjálf á
framfæri nýjungum í fram-
leiðslunni.
í öðru lagi að við séum vak-
andi fyrir tækifærunum, gripum
þau þegar þau gefast, hvort heldur
sem er með því að bjóða upp á
mjólkurafurðir eða með því að
vekja athygli á mikilvægi íslenskr-
ar mjólkurframleiðslu fyrir neyt-
endur.
Hér á eftir fylgja nokkrar bein-
ar ábendingar sem ef til vill skýra
málið frekar. Auðvitað er aðeins
um hugmyndir að ræða, þið eigið
eflaust í pokahominu margar
miklu betri, viljið þið segja okkur
frá þeim?
Að lokum, að sjálfsögðu á
þetta líka við um framleiðslu ann-
arra bænda en eins og vísu menn-
imir segja, sá sem vill leggja sitt af
mörkum til að bæta heiminn ætti
að bytja á sjálfum sér.
• Gefðu mjólkurvörur- karfa með
ostum er frábær afmælisgjöf,
eða ostakaka á fallegu fati.
Hvemig væri að færa brúð-
hjónunum glæsilegt ostafat með
ostum og ostahnífum? Að setja í
körfu keilu, hrísmjólk, smell og
bók um dýrin í sveitinni og
mæta með í bamaafmælið? Það
er líka hægt að gefa krökkum
sundpoka fullan af jógúrt og
kókómjólk.
Bjóddu upp á osta í kaffinu- til
dæmis Stóra Dímon, dalayrju
eða cheddar, ostur og brauð,
ostur og kex, vel við hæfi á
kúabúi ekki síður en kleinur,
kringlur eða jólakökur. Veldu
sjaldgæfa og spennandi osta á
borðið til að kynna gestum
þínum vömval íslensks
mjólkuriðnaðar.
Bjóddu bömunum sem koma í
heimsókn upp á íspinna, kókó-
mjólk, heimatilbúin ísdrykk eða
keilu í staðin fyrir gos eða
sælgæti.
Ostar í matargerð; bakaður fisk-
ur með rjómaosti, kjöthleifur í
ofni blandaður rifnum osti,
pakkasúpa með smurosti, kál og
kartöflur bakað í kryddsmjöri
með þykkum ostahatti. Állt
verður þetta bragðmeiri og betri
hversdagsmatur.
Bjóddu gestum upp á kaffi og
ístertu, ostatertu eða skyrtertu.
Frábær lausn á heitum degi í
heyskapnum. Það er auðvelt að
hræra í 5-10 óbakaðar einfaldar
og góðar osta- eða skyrtertur í
einu og taka svo úr frysti þegar
þörf er á.
Létt máltíð í hádeginu eða að
kvöldi: Gullostur, kotasæla,
paprikuostur, bragðbættur
rjómaostur, nýtt brauð, kex,
ávextir og jógúrt, Við getum al-
veg eins valið grænmeti, ávexti
og sérosta á brauðið eins og
kjöt. Ostar em ekki ódýrasti
kosturinn en á móti kemur að
aldrei ætti að þurfa að henda
afgöngum, þeir nýtast upp til
agna í næstu sósu, súpu eða
pizzu, þeir em saðsamir og því
þarf ekki mikið magn. Það er
mikilvægt verkefni að markaðs-
setja fjölbreytta ostaflóru okkar
sem mat, ekki aðeins hráefni í
ostabakka á tillidögum.
Kynntu mjólkurvömr í afmælis-
veislunni, sauma- eða mat-
arklúbbnum. Osta í ýmiskonar
salöt, tilbúið saxað grænmetis-
salat í poka, rækjur og fetaostur
í kryddolíu, fljótlegt og frábært
salat með ristuðu brauði og
kryddaðri sósu úr sýrðum rjóma
og rjóma. Sá sem borðar
ljúffengan rétt með mjólkur-
vörum í stofunni þinni og býður
hann í kjölfarið á eigin heimili
er mikilvægur viðskipavinur.
Notaðu ostasósur og krydd-
smjör- sósurnar „I einum græn-
um“ eða þínar eigin úr
rjóma/rjómaosti, gráðosti, pipa-
rosti eða hvítlauksosti. Það er
gott að eiga alltaf kryddsmjör í
ísskápnum til að grípa til, velj-
um mjólkurvömr frekar en
majonessósur í grillveisluna.
Búðu til heita brauðrétti með
smurosti, camenbert, rjómaosti
eða mozzarella, þeir geymast f
frosti og eiga við hvort sem er í
kaffinu, að kvöldi eða sem létt
máltíð.
Villt þú bjóða upp á áfengan
drykk? Iskaldur rjóma- eða
mjólkurdrykkur er mun áhuga-
verðari en drykkur með hefð-
bundnu blandi, hugsanlega vel-
ur gesturinn þinn þann drykk
næst á veitingahúsi.
Skyr er þjóðlegur hátíðarmatur.
Sköpum því nýjan sess með því
að bjóða það á fjölbreyttari hátt.
I súkkulaðibolla með ferskum
ávöxtum, blandað jarðarberjum
með berjasósu, eða hversdags,
sem skyrsúpu með múslí, komf-
lexi eða ávöxtum.
Get ég fengið mjólk? Það er
alltof algengt, þar sem bomar
em fram kaffiveitingar á mann-
amótum, að eina mjólkin á
boðstólnum sé í örlitlum
könnum, ætluð út í kaffi. Þeir
sem kjósa mjólk þurfa að hafa
sérstaklega fyrir því að fá hana í
bollann. Vinnum að því að
mjólk sé sjálfsagður valkostur á
hveiju íslensku kaffiborði hvar
sem við eigum þátt í því að
standa að kaffiveitingum.
Kristín Linda Jónsdóttir -
Miðhvammi
Stjórnarmaður í LK
Formaður Félags þingeyskra
kúabœnda