Bændablaðið - 27.06.2000, Page 14

14
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 27.júní 2000
- Þær munu styrkja atvinnulíí, búsetu í sveitum og skapa ný atvinnutækifæri," sagöi Úlafur Eggertsson, formaður Landssamtaka raforkubænda
Fyrir skömmu efndi Frœðslunet
Suðurlands, Landssamtök
raforkubœnda og Atvinnuþróunarsjóður
Suðurlands til námsstefnu um
uppbyggingu og rekstur lítilla
vatnsaflsvirkjanna.
Ólafur Eggertsson, formaður
Landssamtaka raforkubænda
hefur nú þegar fengið bráða-
birgðaleyfi til þess að tengja
rafstöðina á Þorvaldseyri dreifi-
kerfi RARIK. Stöðin framleiðir
8.5 kw. eins og hún er rekin nú,
en auka má afköst hennar í 17-
18 kw. með viðbótartúrbínu.
Ralbúnaður og rafall er nýr og
var hann fenginn frá Svíðþjóð.
Rafallinn er þannig gerður að
hann getur ekki framleitt raf-
magn nema fá rafmagn frá
dreifikerfi RARIK til að segul-
magna sig. Þetta er öryggisatriði
sem krafist er, því ef straumrof
verður á línunum dettur
rafallinn út og getur ekki fram-
leitt rafmagn. Rafmagnsþörf á
Þorvaldseyri er að meðaltali um
9.5 kw. á klst. hverja cinustu
klukkustund ársins. Þess má
geta að í fyrstu vikunni sem
stöðin var tengd fóru um 95 kw
út á landskerfið.
Ólafur sagði að ef rafstöðin
annaði ekki notkun á álagstímum
þá kæmi viðbótarrafmagn frá
RARIK, en ef notkunin er lítil, þá
fer umfram orkan sem framleidd er
hér inn á kerfið hjá RARIK. Þá
telur aflmælirinn niður, eða
afturábak. Um sölu er ekki að ræða
á þessu stigi tilraunarinnar. „Það er
annars mjög sérkennilegt að sjá
rafmagnsmælinn snúast afturá-
bak,“ sagði Ólafur og brosti breitt.
En er rafmagnsframleiðsla
búbót fyrir bændur? „Rafmagns-
kostnaður á meðal bændabýli getur
numið allt frá 250-500 þús.
krónum á ári eftir umfangi. Ef
góðar aðstæður eru til að virkja og
stofnkostnaður ekki mikill, og þar
sem endingartími virkjana er mjög
langur, eða um 40-60 ár, þá erum
við kannski að tala um verðmæti
raforkuframleiðslu á þessu tímabili
til einkanota á bilinu 12-20
milljónir eftir raforkunotkun hvers
býlis og svo auðvitað öll umfram
Ólafur Eggertsson
orka sem er seld,“ sagði Ólafur.
Árlegur rafmagnskostnaður á
Þorvaldseyri er um 500.000. Löng
hefð er fyrir raforkuframleiðslu á
Þorvaldseyri. Rafstöðin var byggð
1928 og var í notkun til 1978. Á
síðasta ári og þessu ári hefur hún
verið gerð upp og settur nýr
vélbúnaður.
Stjórn raforkubænda hefur átt
viðræður við Lánasjóð Land-
búnaðarins, Framleiðnisjóð,
Byggðasjóð, Orkusjóð og
Nýsköpunarsjóð um fjármögnun
heimarafstöðva. Ekki liggur fyrir
niðurstaða í þeim málum, en
forsenda fyrir fjármögnun er að
vextir verði svipaðir eins og td. á
fjósbyggingum. Einnig verði
kannað með hvaða hætti mætti
styrkja uppbyggingu virkjana, þar
sem hér er um nýsköpun að ræða.
Kostnaður við virkjun er mjög
breytilegur eftir umfangi og
aðstæðum. Atvinnuþróunarsjóður
Suðurlands hefur reiknað út
mismunandi stórar virkjanir og
kemur það fram að stofnkostnaður
per kw. er í sumum tilfellum
svipaður og hjá Landsvirkjun en
einnig er það athyglivert að við
góðar aðstæður getur stofn-
kostnaður verið allt að helmingi
lægri. Rekstarkostnaður þessara
virkjana getur verið mjög lítill, þar
sem þær eru næstum alsjálfvirkar
og eldci þarf að vera með stöðuga
vöktun.
„Uppbygging smávirkjana er
mjög þýðingarmikil fyrir lands-
byggðina, og um leið og þetta eru
byggðarsjónarmið mun þetta
styrkja atvinnulíf, búsetu í sveitum
og skapa ný atvinnutækifæri í
sveitum landsins," sagði Ólafur
Eggertsson.
Hjálmar Ámason alþingismaður og formaður
iðnaðarnefndar Alþingis:
VerOmæG jarda felst ekki eingðngu
í mjölkurkvóta og ærgildum
ORaforkubœndur í sókn
Á ráðstefnu Samtaka raforku-
bænda og Fræðslunets Suðurlands
kynnti Hjálmar Ámason, alþingis-
maður, niðurstöður nefndar á
vegum iðnaðarráðherra um
hagkvæmni, möguleika og fjár-
mögnun lítilla virkjana. Nefndina
skipaði Finnur Ingólfsson og í
henni sátu auk Hjálmars, sem var
formaður, þau Drífa Hjartardóttir,
alþingismaður, Helga Tulinius,
starfsmaður Orkustofnunar, Ólafur
Eggertsson, formaður Samtaka
raforkubænda og Stefán Guð-
mundsson, formaður Orkusjóðs.
Hagkvœmt og framkvœmanlegt.
Hjálmar Ámason sagði að nefndin
hefði komst að þeirri niðurstöðu að
mikil sóknarfæri gætu verið fyrir
bændur að virkja bæjarlæki sína til
rafmagnsframleiðslu. „Á fyrri
hluta aldarinnar var töluvert um
slíkar heimavirkjanir en með
tilkomu RARIK lögðust margar
þeirra af. Nú virðist vera vakning
um að hefja nýja sókn á því sviði.
Nefndin komst að þeirri
niðurstöðu að í mörgum tilvikum
geti slíkt verið fjárhagslega
hagkvæmt. Vinnuhópur undir
forystu Ásgeirs Þórs Ólafssonar,
starfsmanns RARIK, skoðaði
tæknilega útfærslu á tengingu
heimarafstöðva við netið hjá
RARIK sem og öryggisþáttinn.
Niðurstaða þess hóps er sú að útfrá
öryggissjónarmiðum og tækni sé
ekkert því til fyrirstöðu að tengja
slíkar heimarafstöðvar inn á
dreifikerfi RARIK. Vissulega þarf
þar að gæta ýmissa atriða og vinna
málin faglega,“ sagði Hjálmar.
Fjármögnun getur farið fram
að miklu leyti í gegnum Lánasjóð
landbúnaðarins á lægri vöxtunum
til allt að 25 ára. Þar sem um mikla
fjárfestingu er að ræða er brýnt að
aðrir kostir komi til greina
jafnhliða. Nefndin leggur til að
Framleiðnisjóður, Byggðastofnun,
Orkusjóður og Iðnaðarráðuneyti
komi einnig að fjármögnun slfkra
virkjana, ýmist með lánum eða
beinum styrkjum. Vissulega er
auðvelt að færa rök fyrir því að
virkjun bæjarlækja auki framleiðni
einstakra bújarða, efli byggð og
skapi sóknarfæri. Á fjárlögum er
veitt um 800 milljónum króna til
niðurgreiðslu á rafmagni í
dreifbýli. Nefndin taldi skyn-
samlegt að veita slíku fé til að
greiða niður vexti á stofnkostnaði
heimarafveitna enda falli
niðurgreiðslur rafmagnsins brott í
kjölfarið. Þar er um að ræða
tilfærslu á fjármagni og nær
langtímaspamaði fyrir ríkissjóð.
Nefndin leggur til að skipaður
verði sérstakur stýrihópur er fjalli
um einstakar umsóknir. Lagt er til
að fulltrúar þess stýrihóps komi frá
þeim aðilum er annist fjármögnun
ásamt fulltrúa Samtaka raforku-
bænda. Með því er leitast við að
gera ferlið sem einfaldast og skapa
svigrúm til að meta aðstæður eftir
hverri umsókn. Gert er ráð fyrir
því að einstakir umsækjendur snúi
sér til atvinnuþróunarfélaga
einstakra landssvæða og kynni
áætlanir sínar fyrir þeim. Einar
Pálsson hjá Atvinnuþróunarfélagi
Suðurlands hefur kynnt sér
rekstrarforsendur heimavirkjana
rækilega og getur miðlað af
reynslu sinni, m.a. í gegnum
atvinnuþróunarfélög einstakra
landssvæða. Hugsunin er sú að
einstaklingar geti snúið sér til
atvinnuþróunarfélagana og þaðan
fari umsóknirnar til afgreiðsiu hjá
stýrihópnum vegna fjármögnunar.
Áhersla er lögð á það að skilyrði
fyrir lán- og styrkveitingum sé
orkusölusamningur, annað hvort
inn á netið hjá RARIK ellegar til
annarrar starfsemi.
Þrjár Nesjavallavirkjanir ?
„Að mati Orkustofnunar virðist í
fljótu bragði mega virkja
bæjarlæki á landinu þannig að úr
þeim fáist um 60 mw. Aðrir telja
að möguleikarnir séu enn meiri og
ræða um allt að 100 mw.
Samkvæmt því er vannýtt orka í
ýmsum smærri vatnsföllum sem
nemur tveimur til þremur
Nesjavallavirkjunum. Hér er um
að ræða mjög vistvænana
orkugjafa og hafa bæði Þjóðverjar
og Danir veitt slíkum virkjunum
sérstakan forgang. Stóra
spumingin er sú hvemig nýta megi
þetta afl,“ sagði Hjálmar.
Álbœndur, vetni og smáiðnaður?
Hjálmar benti á að talið er að
meðalstórt kúabú greiði á bilinu 3-
500 þúsund krónur árlega í
rafmagnskostnað. „Með heima-
virkjun sparast sá kostnaður. Með
samningi við RARIK um dreifingu
umframorku inn á netið skapast
svo viðbótartekjur. Rekstur slíkra
virkjana er einfaldur og í rauninni
afskaplega þægileg viðbót við
hefðbundinn búrekstur. Þannig má
segja að ný stétt, raforkubændur,
geti styrkt verulega sveitir
landsins," sagði þingmaðurinn og
bætti við að samkvæmt upplýs-
ingum sem nefndin fékk þá er löng
hefð fyrir slíkum smávirkjunum
bæði á Norðurlöndunum og í
Sviss. Bent var á að þess væm
dæmi að raforkubændur í Sviss
nýttu umframorkuna til þess að
framleiða ál! Orkan er þá notuð til
að bræða hráefnið í útihúsum en
bændur fara síðan með
álframleiðslu sína á almennan
markað.
Um þessar mundir virðast
vísindamenn vera að leysa
geymsluvanda vetnis. Stærstu
bílaframleiðendur heims hafa lýst
því yfir að vetni verði orkuberi 21.
aldar. Alls ekki er útilokað að í
náinni framtíð gætu raforku-
bændur nýtt hið vistvæna rafmagn
til þess að framleiða vetni til eigin
nota og fyrir markað. „Reynslan
sýnir að þar sem orka er liggja
sóknarfæri. Spumingin er aðeins
um að tengja mannvitið við ork-
una. Þannig gæti verið hagkvæmt
fyrir ýmis fyrirtæki í landinu að
semja við raforkubónda um að
nýta orkuna á staðnum fyrir
einhvem léttan framleiðsluiðnað
þar sem hægt væri að bjóða ódýra
orku og stöðugt vinnuafl. Hér er
aðeins spurningin um hugmynda-
flug og áræði til að nýta þau
sóknarfæri sem orkan felur í sér,“
sagði Hjálmar.
Sóknarfœri landsbyggðar.
Þingmaðurinn benti á að
ráðstefnuna hefðu sótt um 70
bændur. „Athygli vakti hversu
mikill sóknarhugur er meðal
bænda í að nýta þau sóknarfæri er
virkjun bæjarlækja felur í sér. Hér
kann að vera mikilvægur hlekkur í
að snúa byggðaþróun í íslensku
samfélagi við. Spumingin er um
að virkja bæði vatnsföll og
mannauð. Þegar em farnar heyrast
þær raddir að verðmæti jarða felist
ekki eingöngu í mjólkurkvóta og
ærgildum heldur spyrji menn
einnig hversu mörg kílówött kunna
að leynast á jörðinni. Það er
tímanna tákn og verður fróðlegt að
fylgjast með þróun þessara mála á
næstu missemm,“ sagði Hjálmar
Ámason. alþingismaður.