Bændablaðið - 11.07.2000, Blaðsíða 6
6
BÆNDABLAÐIÐ
Þríðjudagur ll.júlí 2000
í febníar 1998 fór af stað átaks-
verkefni í Skagafirði með það að
markmiði að lækka frumutölu í
innleggsmjólk. Alls tóku 46 bú
þátt í verkefninu þar sem m.a. var
gerð úttekt á hugsanlegum áhrifa-
þáttum júgurheilbrigðis. Að úttekt-
inni stóðu Félag kúabænda í Skag-
afirði, Búnaðarsamband Skagf-
irðinga, dýralæknar, þjónustuaðili
Alfa Laval í Skagafirði og
mjólkursamlag KS á Sauðárkróki.
Úttektin fólst í því að
ráðunautur var viðstaddur morg-
unmjaltir á búunum og tók þær út.
Jafnframt safnaði hann upplýsing-
um um aðbúnað og umhirðu í
fjósi, auk tilhögunar á uppeldi
gripa. Dýralæknir tók sýni úr kúm
til sýklagreiningar og þjónustuaðili
gerði úttekt á ástandi mjaltatækja.
Kúabúin í Skagafirði voru einnig
athuguð í gegnum skýrsluhaldið,
þar sem þau voru flokkuð eftir
tankfrumutölu tímabilið 1995-
1997. Bú með lága tankfrumutölu
voru ákvörðuð þau bú þar sem
bein meðaltöl tankfrumutölu fóru
aldrei yfir 360.000 frumur/ml. í
flokkinn, bú með háa tank-
frumutölu, fóru þau bú þar sem
meðaltankfrumutalan var yfir
400.000 frumur/ml í tvö ár eða
fleiri.
Út er komin skýrsla um efnið
og er hún birt í heild sinni á vef
íslensks landbúnaðar. Slóðin er
http://bondi.is. Ymislegt áhugavert
kemur þar í ljós. Enginn munur er
á meðalaldri kúa eftir því hvort
búin eru með háa eða lága tank-
frumutölu. Slátrun kúa til að lækka
tankfrumutöluna flokkast þannig
frekar undir úrslitakosti en fyrir-
byggjandi aðgerðir. Þessi
niðurstaða ýtir líka undir þá kenn-
ingu að munur sem hefur fundist á
frumutölu kúa eftir aldri, ráðist
frekar af auknu smitálagi heldur en
raunverulegum aldursáhrifum.
Geldstaðan er almennt of stutt og
óregluleg og virðist frekar
stjómast af nyt einstakra kúa en
skipulegri áætlun bónda. Helst
ættu allar kýr að fá 8 vikna
geldstöðu, m.a. til að ná að byggja
júgurvefinn nægilega upp fyrir
næsta mjólkurskeið. Hærri nyt eftir
hverja árskú og minni breytileiki í
geldstöðulengd hjá fyrsta kálfs
kvígum innan búa bendir til betri
stjórnunar á búunum með lága
frumutölu.
Að jafnaði var tæpur þriðjung-
ur kúa á hverju búi ósýktar og 60%
spena. Staphylococcus aureus var
algengasti sýkillinn í spenum en
16% spena voru sýktir af honum,
15% af kógúlasa neikvæðum stap-
hylotegundum, 4% af Streptococc-
us uberis og 1% af Streptococcus
agalactiae. Munur á fmmutölu kúa
eftir sýkingarmætti sýkla var mjög
skýr, þegar kýmar voru ósýktar var
frumutalan komin úndir 200.000
fmmur/ml að meðaltali.
1 dag virðist því baráttan við
fmmutöluna fyrst og fremst snúast
um að fækka sýkingum og koma í
veg fyrir nýsmit af völdum Stap-
hylococcus aureus í fjósinu. Rétt
vinnubrögð við mjaltir skipta þar
höfuðmáli. Niðurstöðumar benda
til að þættir eins og suðuþvottur
klúta eftir hvert mál samfara
skipulegri mjaltaröðun kúa og
notkun sama klúts á aðeins eina
kú, hæfilegur tími frá þvotti að
ásetningu mjaltatækis, lítið eða
ekkert loftinnsog mjaltatækja, jafnt
átak þeirra og rétt tímasetning á
aftöku mjaltatækja séu þar sérlega
mikilvægir þættir. Einnig er brýnt
að ekki l'ari saman sog hjá kálfum
og gjöf á sýktri mjólk. Sú almenna
notkun á júgurfeiti sem tíðkast
verður líka að teljast varhugaverð.
Sá möguleiki er fyrir hendi að
hugsanlegt smit geti borist á milli
kúa með júgursmyrsli. Eins hlýtur
smitáhætta vegna handhreyta að
vera fyrir hendi. Komið hefur í ljós
að spenaúði getur leitt til lækkunar
á tíðni sýkinga, sérstaklega af
völdum Streptococcus agalactiae
og Staphylococcus aureus. í
fjósum þar sem júgurbólga er
vandamál ætti því notkun á
spenaúða að vera regla frekar en
undantekning.
Reglulegar efnamælingar á
mjólk úr einstökum kúm, ásamt
sýklagreiningum úr kúm fyrir
geldstöðu, sem hafa hærri
frumutölu en 300.000 frumur/ml,
er mikilvægur hluti af innra
gæðaeftirliti mjólkurfram-
leiðslunnar á búinu. Samhliða
þeim eru sýnakannan og
skálaprófið mikilvæg hjálpartæki.
Ljóst er að júgurbólga er fjölþátta
sjúkdómur og því mjög mikilvægt
að bóndinn hafi góða heildarsýn
yfir alla verkþætti í fjósinu.
Krístján Óttar Eymundsson
Eiríkur Loftsson
Búnaðarsambandi
Skagfirðinga
Afkvæmarannsóknir 2000
A skttmmum h'ma er hægt að
ná umtalsverðum árangri
Þegar nvja kiötmatið var tekið upp haustið
1998 var bvrjað með nvtt form afkvæmar-
annsókna í sauðfiárrækt. I þessum
rannsóknum eru tengdar saman niðurstöður úr
ómsjármælingum og kiötmatinu. Þessar
afkvæmarannsóknir hafa verið stvrktar af
Framleiðnisióði landbúnaðarins. Þátttaka
meðal þeirra sem sauðfiárrækt stunda í þessu
starfi hefur verið miög góð þvf að hvort
haustið. 1998 og 1999. hafa verið dæmdir um
1430 afkvæmahópar í slíkum rannsóknum. Sá
árangur sem sjá mátti strax haustið 1999 af
starfinu árið áður staðfestir rækilega að á
pennan hátt er mögulegt á skömmum tíma að
ná umtalsverðum árangri.
Ómsjármælingamar hafa nú
verið notaðar við íjárval hér á
landi í tæpan áratug og hafa skilað
miklum árangri. Þetta er langsam-
lega nákvæmasta aðferðin sem
mögulegt er að
beita til að leggja
mat á vöðvasöfnun
hjá lifandi fé og
hægt er að nota
dreift á búum
bænda. Þær hafa
ótvírætt sannað sitt
ágæti þannig að
ekki ætti lengur að
þekkjast að
lambhrútar séu
valdir til ásetnings
nema gæði þeirra
hafi verið staðfest í
slíkum mælingum.
Rannsóknir hafa
staðfest að nýja
kjötmatið veitir
upplýsingar sem
eiga að geta skilað umtalsverðum
árangri til að bæta fjárstofninn á
búinu ef þær eru notaðar á réttan
hátt við fjárvalið. Afkvæmar-
annsóknimar em virkasta aðferðin
til að tryggja slíkt.
A fundi sínum í vor fjallaði
Fagráð í sauðfjárrækt um árangur
afkvæmarannsóknanna. Það var
samdóma mat að
hann væri það mik-
ill og augljós að
nauðsynlegt væri
að halda áfram
slíku starfi í ekki
minna umfangi en
verið hefur.
Fagráðið sótti því
til Framleiðnisjóðs
landbúnaðarins um
framhald á styrk-
veitingu til þessa
verkefnis. Vafalítið
verða þar jákvæð
viðbrögð líkt og
áður, eins og þar
em þekkt til þeirra
verka sem til fram-
fara horfa í íslensk-
um landbúnaði.
Reikna má með að búnaðar-
samböndin bjóði uppá slíkar
rannsóknir og munu þau hvert og
eitt kynna framkvæmd þeirra á
sr'nu svæði fyrir haustið.
Reglur fagráðsins til þess að
um styrkhæfar rannsóknir sé að
ræða em lítt breyttar frá því sem
verið hefur. Þær em í megin-
atriðum eftirfarandi.
• Bú sem taka þátt í afkvæmar-
annsóknum eru þátttakendur í
skýrsluhaldi fjárræktarfélaganna.
• Úr hverjum afkvæmahópi eru
ómmæld að lágmarki átta lömb
af sama kyni (hrútar eða gimbr-
ar, bóndinn getur valið hvort
ómmælingar em byggðar á
hrútum eða gimbrum eftir því
hvað best hentar á viðkomandi
búi).
• Kjötmatsupplýsingar er eðlilegt
að nota um öll heilbrigð og
marktæk sláturlömb undan
hrútum sem em með í
rannsókninni, en að lágmarki
verða slíkar upplýsingar að vera
fyrir hendi um 10 lömb undan
hverjum hrút í rannsókn.
• Lágmark er að fjórir
afkvæmahópar séu með í
rannsóknininni af hverju búi.
Eina breytingin frá fyrri regl-
um er sú að nú er gerð krafa um
fjóra afkvæmahópa í rannsókn á
búinu. Vafalítið munu búnaðar-
samböndin taka til uppgjörs
rannsóknir með þrem hrútum þó
að þær verði ekki styrkhæfar.
Astæðan fyrir því að þessar kröfur
eru hertar er sú að árangur
rannsóknanna stendur og fellur
með því að á gmndvelli
rannsóknarinnar séu gert úrval og
lökustu hrútunum fargað. Til að ná
verulegum árangri þarf að stefna
að því að aðeins 25-30% bestu
hrútanna verði notaðaðir áfram að
fengnum niðurstöðum. Slíkt úrval
næst ekki nema að fjórir hópar að
lágmarki séu í rannsókn.
Ástæða er til að hvetja alla sem
sinna vilja fjárrækt til að taka þátt í
þessu starfi. Best er að snúa sér
sem fyrst til viðkomandi búnaðar-
sambands og tilkynna þátttöku í
haust. Slíkt auðveldar alla
framkvæmd haustvinnu.
Til að auðvelda framkvæmd
úrvinnslu hjá búnaðarsamböndun-
um og til að niðurstöður komi sem
fyrst til bónda eftir að gögn liggja
fyrir er mjög mikilvægt að skilað
hafi verið vorbók til uppgjörs hjá
BI. Þess vegna er ástæða til að
hvetja alla sem taka vilja þátt í
þessu starfi haustið 2000 að senda
vorbókina frá vorinu strax til
uppgjörs hjá BÍ. /JVJ/
LANDBÚNAÐARVÖRUR - VARAHIUTIR
Yfirtengi
Tengiboltar
Tindar
Hnífar
Til i nestaH
hewinnuvélar
Rúllubaggaiape
Steitarogeia
lUUuinUI
75mmK20MH
Plastbætur iSOKlOOmai
nrtfskatuefnl í metravís
0p\ð-. 9'^
-tö-Að W*
á>~~©
Kðrason
Faxafeni 14-108 Reykjavík • Box 8836, 128 Reykjavík • Sfmi 588 9375 - Fax 588 9376 • GSM 863 3226 • E-Mail pk&binet.is