Bændablaðið - 17.10.2000, Blaðsíða 17

Þriðjudagur 17. október 2000
BÆNDABLAÐIÐ
17
KjörsláMrð nautgripa
frá sjónarhðli bándans
Af gefnu tilefni langar mig að
ræða aðeins um hvaða þýðingu
lífþungi nautgripa við slátrun hefur
á mögulega framlegð bænda af
nautakjötsframleiðslu.
Kjörsláturstærð nautgrips er þegar
framlegð á hvert kg falls nær
hámarki miðað við ákveðnar
kjötgæði geldneyta. Vitað er að
þessir þættir eru mjög breytilegir
eftir tegundum eldisgripa og ráða
miklu um framlegðina sem næst af
eldinu. Hér verða bomir saman ux-
ar og naut af íslensku kyni og Ang-
us- og Limósín blendingar af
báðum kynjum (naut og kvígur).
kjörsláturstærð. Það er vegna þess
að íslensku gripimir taka út þroska
fyrr en aðrir gripir með þeim af-
leiðingum að fóðumýtingin til
vaxtar verður afleit. Sérstaklega er
útkoma íslensku uxanna slök og í
þessu dæmi næst aldrei jákvæð
framlegð. Til að útskýra af hveiju
blendingsnaut! Eðlilega hefur
þetta mjög neikvæð áhrif á fram-
legð íslensku gripanna í saman-
burði við blendingana. I töflunni
eru nokkrar tölulegur niðurstöður
sýndar. Þar koma yfirburðir
Limósín blendinganna betur í ljós.
Þeir ná að skila mestri framlegð og
kjörþyngd þeirra er hærri en ann-
arra gripa. Næstir og ekki Iangt þar
á eftir koma Angus blendingamir.
Athygli vekur einnig hve
kjörþyngd íslensku gripanna er
lág, sérstaklega uxanna sem er ein-
ungis 270 kg á fæti sem gefur um
117 kg fall. Það er ólíklegt að af-
urðastöðvar séu tilbúnar að kaupa
svona létta gripi, og ósennilegt að
þeir nái hæstu flokkun vegna rýrra
holda.
Forsendur þessara kjörþyngda
er heyverð upp á 15 kr. kílóið sem
100
Kjörsláturþungi og framlegð
100 200 300 400 500
Lífþungi við slátrun, kg
600
700
800
Reiknuð hámarks framlegð, kr/kg fall
Kjörsláturstærð miðað við hámarks framlegð, kg
Fallþungi miðað við kjörsiáturstærð, kg
Afskriftaáhrif (15 kr/dag) á kjörsláturstærð, +kg
íslenskir
-7
270
117
0
Uxar og kvígur
Angus+ Limósín+
51
340
161
34
54
376
183
40
íslenskir
26
335
149
0
Naut
Angus+
75
430
210
45
Limósín+
82
525
272
55
verðlagsaðstæður. Framlegð em
tekjur að frádregnum kostnaði fyr-
ir utan laun og afskriftir fasteigna
og tækja sem tengjast fram-
leiðslunni.
Kjörsláturstærð er breytileg frá
einum framleiðanda til annars. Það
er vegna þess að kostnaður við
fóðuröflun og fjármagnskostnaður
er mismunandi. Vert er að hafa í
huga að fóðurkostnaður vegur
þungt í framlegðarútreikningnum
en fjármagnskostnaðurinn alls
ekkert. Þess vegna verða áhrif hans
rædd sérstaklega hér á eftir.
Utreikningar mínir byggja á
fóðrunartilraunum með geldneyti
sem gerðar hafa verið á
Möðruvöllum 1991 - 1999. Þessar
tilraunir mátu m.a. átgetu, vaxtar-
hraða, fóðumýtingu til vaxtar og
VeljarælÉi
verður ekki
HgO aiöur
Efasemdir hafa verið uppi
um framtíð þeirrar aðstöðu sem
Skógrækt ríkisins hefur haft
íyrir vefjaiækt í tijáplöntum í
Fossvoginum í Reykjavík.
Óttast hefur verið, einkum í
röðum Félags garðplöntu-
eigenda, að þessi aðstaða verði
lögð niður þar sem fyrirtækið
Barri, sem hefur séð um rekstur
vefjaræktarinnar, er að flytja til
Egilsstaða og ætlar ekki að reka
þessa aðstöðu lengur.
Sigurður G. Tómasson hjá
Skógrækt ríkisins segir hins
vegar að allt bendi til þess að
hún verði starfrækt áfram. Nú
sé verið að undirbúa stofnun
sjálfstæðs fyrirtækis til að sjá
um þessa aðstöðu með þátttöku
ýmissa annarra aðila. Þar með
verður tryggt að vefjaræktin
verður áfram í Fossvoginum.
Galloway blendingar sem ekki eru
með í útreikningum má staðsetja
mitt á milli íslensku gripanna og
Angusblendinganna. Angus- og
Limósínuxar sem ekki hafa verið
gerðar tilraunir með, eru settir í
flokk með blendingskvígum.
Langstærsti einstaki breytilegi
kostnaðaliður eldisins er
gróffóðrið og magn þess sem þarf
til að framleiða hvert kíló af falli
fer eftir gæðum fóðursins (FE/kg
þe), tegundum eldisgripa og aldri.
Hér er heyverðið sett á 15 kr/kg þe
og meðalorkustyrkur heysins er
um 0,71 FEm/kg þe. Annar breyti-
legur kostnaður er fastur í þeim
skilningi að hann er óháður teg-
undum eldisgripa. Þessi kostnaður
er settur sem hér segir;
Grunnverð kálfs (sláturverð),
4000 kr
Kálfamjólk, 300 1 @ 30 kr/1,
9000 kr
Kjamfóður, 100 kg @ 20 kr/kg,
2000 kr
Flutningskostnaður,
1500 kr
Það má vissulega færa rök fyrir
því að kjamfóðurþarfir eldisgripa
til þess að ná hæsta verðflokki
(UNIA) sé breytilegur eftir stærð
og tegundum eldisgripa og
heygæðum. Kjamfóðurkostnaður-
inn vegur hins vegar það lítið í
heildarkostnaðinum að hann breyt-
ir varla framlegðamiðurstöðum
mikið. Sá breytilegi kostnaður sem
að ég treysti mér ekki til að meta
og er þess vegna ekki með hér, er
rekstrarkostnaður á aðstöðu (t.d.
rafmagn og viðhald tækja og
innréttinga). Sjá nánar umljöllun
hér á eftir. Tekjumegin er gert ráð
fyrir að allir gripir lendi í sama
verðflokki (UNIA) á 340 kr/kg fall
sem er nálægt uppgefnu viðmiðun-
arverði í dag að frádregnum
gjöldum. Niðurstöður em settar
fram í meðfylgjandi myndum og
töflu.
Fyrsta myndin dregur skýrt
fram tvennt. Annars vegar áhrif
tegunda eldisgripa á mögulega
hámarksframlegð og hins vegar
muninn á kjörsláturstærð eftir teg-
undum. Islensku nautgripimir skila
minnstri framlegð og em jafnframt
viðkvæmastir fyrir frávikum frá
þessi munur stafar er í annarri
mynd sýnt heildarát ólíkra eldis-
gripa miðað við ákveðinn lífþunga.
Þar kemur fram að við 400 kg
þunga em íslenskir uxar búnir að
innbyrða um 1200 kg meira af
fóðri en blendingsnaut! Eða, 400
kg íslenskir uxar em búnir að inn-
byrða jafnmikið fóður og 525 kg
er um 4 kr. undir uppgefið meðal-
verð Hagþjónustu landbúnaðarins.
Eftir því sem fóðurverðið er hins
vegar hærra lækkar kjörþyngd
sláturgripa en hækkar með
lækkandi fóðurverði og þar munar
um hverja krónu. í fram-
legðarútreikningi vantar einn mik-
ilvægan kostnaðarlið sem getur
haft talsverð áhrif á kjörsláturstærð
gripa en það er stofnkostnaðurinn.
Eflaust líta margir svo á að stofn-
kostnaðurinn sé enginn hjá sér,
það sé einungis verið að nýta laust
afskrifað pláss í útihúsum. Fæstir
komast þó hjá einhverjum
viðhaldskostnaði sem kæmi í stað
afskrifta (en er breytilegur
kostnaður engu að síður). I þessum
tilvikum er of algengt að aðstaðan
sé „ofnýtt“ þar sem of mörgum
gripum er palckað saman í of
þröngar stíur. Ég vil leyfa mér að
fullyrða að slíkt eldi skilar seint
einhverri jákvæðri framlegð, sama
hvaða gripir eiga í hlut. Hjá öðrum
er stofnkostnaðurinn raunveruleg-
ur og þar fer framlegð af hverjum
fermetra að skipta máli. Með því
að láta gripina „greiða" húsaleigu
(hér 15 kr/dag á grip) er hægt að
leggja mat á áhrif stofnkostnaðar á
kjörsláturstærð. Ég hef leyft mér
að kallað þetta afskriftaáhrif (sjá
töflu). Inn í afskriftaáhrifin mætti
einnig telja rekstrarkostnað á
aðstöðu sem ekki var reynt að
meta í framlegðarútreikningnum.
Afskriftaráhrif á kjörsláturstærð
eru breytileg eftir tegundum eldis-
gripa. Áhrifin eru því meiri sem
fóðumýting til vaxtar er betri við
háan lífþunga eins og í Limósín
blendingunum. Ahrifin miðað við
uppgefnar forsendur (15 kr/dag í
húsaleigu) em lítil í íslensku naut-
gripunum á meðan kjörsláturþungi
Limósín blendingsnauta fer úr 525
kg í 580 kg. Rétt er að geta þess í
lokin að ef umræddur stofn-
kostnaður er gjaldfærður í dæminu
sem hér er tekið fyrir þá reiknast
launagreiðslugetan einnig alltaf
neikvæð í kjöteldi með íslenskum
nautum.
Niðurstöðumar staðfesta það
sem ýmsir hafa fullyrt, að
hagnaður af ungnautakjötsfram-
leiðslu er ekki í hendi miðað við
núverandi kjötverð til bænda.
Bændur þurfa því að hafa fram-
leiðslukostnaðinn og kjörslátur-
stærðina á hreinu áður en lagt er
út í slíkt eldi. í núverandi
kjötmatskerfi fer langstærsti hluti
ungnautakjöts í sama verðflokk
(UNIA) óháð þunga á fæti við
slátrun yfir 300 - 350 kg. Hlut-
deild magurs ungnautakjöts (UN-
IM) hefur farið minnkandi eftir að
bændur lærðu að fita gripina fyrir
slátrun, enda efnahagslegur
ávinningur augljós. Þá er frekar
sjaldgæft að skrokkar séu
verðfelldir fyrir lélega holdfyll-
ingu (UNII) þrátt fyrir að umtals-
verður breytileiki sé til staðar.
Samt er þekkt að kjötgæði eru af-
ar breytileg eftir sláturstærð og
kynjum (naut og kvígur eða uxar).
Þá sækjast afurðastöðvar og
kjötvinnslur eftir sem stærstum og
holdmestum skrokkum því þeir
hljóta að skila meiri framlegð en
litlir skrokkar einfaldlega vegna
þess að slátrunar- og úrbeiningar-
kostnaður á hvert kíló kjöts
minnkar með vaxandi skrokk-
stærð. Lítið sem ekkert tillit er
tekið til allra þessa þátta í
verðlagningu til framleiðandans.
Eini kostur núverandi kjöt-
matskerfis er einfaldleiki. Það
kemur hins vegar óhjákvæmilega
niður á skynsamlegri gæðaflokk-
un sem væntanlega er forsenda að
aukinni markaðshlutdeild ung-
nautakjöts á íslenskum kjötmark-
aði. Þrátt fyrir þessa augljósu ann-
marka virðist sem ekki sé nægi-
Iega mikill áhugi hjá framleiðend-
um eða kjötvinnslum til þess að
breyta matinu t.d. yfir í EUROP
eins og í kindakjötinu. Ástæður
l'ramleiðenda kunna að vera þær
að þeir óttast að nákvæmara
kjötmat muni óhjákvæmilega
leiða til verðlækkunar þegar á
heildina er litið og sem endanlega
kippir grundvellinum undan fram-
leiðslunni. Um ástæður kjöt-
vinnslunnar vil ég ekki leggja mat
á hér.
Þóroddur Sveinsson
Rannsóknastofnun
landbúnaðarins, Möðruvöllum