Bændablaðið - 28.11.2000, Blaðsíða 4

4
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 28. nóvember 2000
Bændablaðið - málgagn
Bændasamtaka íslands
Evrópuumræðan
Enn á ný er hafin umræða um það hér á landi hvort rétt sé að
Islendingar sæki um aðild að Evrópusambandinu. Auðvitað er
jákvætt að sú umræða fari fram - svo lengi sem þess er gætt
að hún sé á skynsamlegum nótum og byggð á þekkingu. Eðli
málsins samkvæmt hafa Bændasamtökin fylgst grannt með
þróun mála og ekki aðeins hér á landi heldur og í
nágrannalöndunum enda má færa rök fyrir því að mál mundu
þróast á svipaðan hátt hér og í nýbökuðum aðildarríkjum í
Skandinavíu.
Nágrannar okkar í austri, Norðmenn, höfnuðu aðild á
sínum tíma en bændur voru meðal þeirra sem ákafast lögðust
gegn inngöngu Noregs í ESB. Finnar aftur á móti gengu í
bandalagið og því er sérstaklega athyghsvert að fylgjast með
því hvemig búskapur hefur þróast í Finnlandi.
í stuttu máli þá hefur finnskum bændum fækkað afar hratt
og byggðaröskun er mikið vandamál. Kunnugir segja raunar
að þau byggðamál hefðu vart mátt standa verr fyrir inngöngu.
í lok liðins árs voru 80 þúsund bú í Finnlandi, en þeim hefur á
liðnum ámm fækkað um 4 - 5000 á ári. Bændumir sem eftir
stóðu máttu þola verðhmn á innlendum landbúnaðarafurðum
sem nam á mörgum vömm 30 - 40 %. Jafnframt þurftu þeir að
beijast við samkeppni frá öðmm ríkjum ESB sem höfðu
frjálsan aðgang að fmnskum markaði eftir inngöngu landsins í
bandalagið. Það sem verra var; í hópi finnskra bænda ríkti
sundmng og þeir vom afar illa undir það búnir að mæta
óbilgjamri samkeppni.
Islenskur landbúnaður hefur notið velvilja þjóðarinnar að
undanfömu og mikill stuðningur við að hann sé stundaður í
sátt við umhverfi siit. Viðurkennt er að hlutverk hans sé ekki
einungis að framleiða ódýr matvæli heldur skipti
framleiðsluhættir og gæði matvælanna máli og einnig
hlutverk landbúnaðar í að viðhalda dreifðri byggð. Þetta er
raunar sú landbúnaðarstefna sem þjóðin hefur valið. Komi til
inngöngu í ESB á þjóðin ekki lengur val. Þá blasir við sama
þróun og átti sér stað í Finnlandi og við þekkjum raunar þegar
að nokkm hér. Störfum mun fækka og ekki aðeins í
landbúnaði heldur og í úrvinnslugreinum en þúsundir
Islendinga í þéttbýli hafa atvinnu af störfum tengdum
landbúnaði.
Aður hefur verið á það minnst á þessum vettvangi að
búvömframleiðsla íslenskra bænda nýtur trausts þjóðarinnar.
Þrátt fyrir innbyrðis samkeppni hafa bændur ætíð kappkostað
hollustu og hreinleika afurðanna, en innganga hefði það í för
með sér að flestar hindranir fæm lönd og leið. Nánast allar
landbúnaðarvömr annarra aðildarríkja ættu greiða leið á
íslenskan neytendamarkað. Þar með væri hafin sú gijótharða
samkeppni sem ríkir í bandalaginu og hefur leitt af sér stórslys
varðandi öryggi og hollustu matvæla - svo ekki sé minnst á
tiltrú almennings á landbúnaðarvömm. Með öðmm orðum þá
þarf íslensk þjóð að velta því fyrir sér hvort hún sé tilbúin til
að fóma dreifbýli og matvælaöryggi.
Ein helsta röksemd þeirra sem mæla með aðild íslands að
ESB er sú að þar með muni verð á landbúnaðarafurðum lækka
til muna og lífskjör þjóðarinnar batni. En hve þungt vigta
þessi rök? Samkvæmt mælingum Hagstofunnar em íslenskar
landbúnaðarvömr ekki nema sex prósent af útgjöldum
meðalfjölskyldunnar. Það er því eðlilegt að menn beini
sjónum sínum ekki síður að öðmm þáttum sem hægt er að
laga og bæta á þann hátt hag heimilanna.
Það er greinilegt af umræðunni að sínum augum lítur hver
á silfrið. Sumir nefna matvælaverð sem rök fyrir aðild en aðrir
telja að aðild hafi lægri vexti í för með sér. Vel má vera að
vextir lækki en á það skal minnt að vextir í þjóðfélagi draga
dám af hagstjóm og ýmsum stjómvaldsaðgerðum. Vextir em
háir á Islandi enda hefur verið uppsveifla í efnahagslífi og
umframeftirspum á öllum sviðum. Þegar landsmenn upplifðu
lægð í efnahagslífi um og eftir 1990 vom vextir lágir - rétt
eins og í þeim löndum þar sem atvinnuleysi ríkir og hagvöxtur
er lítill. Þeir sem nota mögulega vaxtalækkun sem rök hljóta
að vera að kalla eftir breyttri hagstjóm - og auknu
atvinnuleysi.
Margt annað er að finna í röksemdabúri stuðningsmanna
aðildar að ESB - svo sem að íslendingar eigi að taka upp
evmna sem Danir höfnuðu og Englendingar hræðast. Eggin á
þessum rökum - eins og ýmsum öðmm - er fremur sljó.
Innganga í ESB er þá fyrst raunhæf ef íslensk þjóð treystir
sér ekki til að stjórna í eigin málum. Þann dag hefðu
íslendingar ekki lengur áhuga á að vera sjálfstæð þjóð. Til
hvers hefðu forfeður okkar þá barist?
u )u
o'\^hz
iiðl

■IHHi* iiHðfí
í/HHáii
Jk , ! | * * 1 'M
V 1 rJ
i ím mt. yj1. Jr B <J,Xn
I síðustu grein minni fjallaði ég
nokkuð ítarlega um mjaitatækið og
því er rökrétt framhald að fjalla
um spenagúmmíið sem er mik-
ilvægasti hluti mjaltatækisins.
Það kemur mér stundum und-
arlega fyrir sjónir í starfi mínu og
flakki milli mjólkurframleiðenda
að nokkuð er um að menn spari sér
til skaða oft sáralitlar upphæðir og
taka þar með stundum áhættu sem
getur kostað tugþúsundir ef illa
fer.
Þama á ég t.d. við spen-
agúmmíin sem kosta aðeins frá
900 - 1400 kr. settið (4 stk. orginal
gúmmQ.
Nauðsyn þess að skipta þeim
út að loknum uppgefnum ending-
artíma er svo miklvæg að enginn
ætti að skella skollaeyrum við því.
Hvaða máli skiptir það hvort
spenagúmmí séu ekta eða eft-
irlíking?
Það væri hægt að telja upp
nokkrar tilraunir og niðurstöður
prófana gerðum af lærðum
búvísindamönnum þar sem skýrt
kemur í ljós að samhengi er milli
lélegra og gamalla spenagúmmía
og sérstaklega tíðni duldrar
júgurbólgu (Rabold.1993). Og
bakteríur t.d. staphylococcus aure-
us (þekktur júgurbólgu valdur)
fundust í mun meira mæli við
stroksýni úr spenagúmmíum sem
voru notuð of lengi (Hogan.1988).
Þetta kemur okkur ekki á
óvart, sem höfum skoðað gömul
spenagúmmí í svo kölluðum
microscope sem er nokkurs konar
smásjá sem rekin er inn í spen-
agúmmíin við ítarlega skoðun
þeirra. Það sem okkur fannst slétt
yfirborð við þreifmgu með fingr-
um reyndist krosssprungið og
gróft við smásjárskoðunina.
Spenagúmmí sem ætluð eru til
notkunar í t.d. léttbyggðu mjalt-
atækin eru sérframleidd með það
fyrir augum að leggjast vel að
spenanum. Efnisþykkt í veggjum
er þunn, en samt eru þau sterk og
ákvörðun um teygjanleika þeirra
og mýkt er byggð á margra ára
rannsóknum og tilraunum í tilraun-
afjósum mjaltavélafram úðenda.
Þau eru eini hlutur mjaltkerfis-
ins sem bæði kemst í snertingu við
mjólkina og dýrið þ.e. viðkvæman
spena kýrinnar, þau þurfa að
standast áhlaup mjólkurfitu, útfel-
lingar mjólkursteinefna og sterkra
þvottefna (klórs) svo nokkuð sé
nefnt.
Þau þurfa að standast 2300-
2500 mjaltir með undirþrýstings
hreyfingu saman og sundur u.þ.b
960 sinnum á hverri kú eða
2.208.000 sinnum á uppgefnum
endingartíma.
Ilgrein
Kristján
Gunnarsson,
mjólkur-
eftirlits-
maður
Reikniregla:
d = dagar, t = uppgefinn ending-
artími framleiðanda og k = fjöldi
gripa á hvert mjaltatæki verður þá:
rb =d'
Dæmi: 40 kýr mjólkaðar með
4 tækjum yrði verður þá 125 daga
líftími eða rúmir 4 mánuðir.
í nuddfasa sogskiptisins á
spenagúmmíið að leggjast að spen-
anum, styðja við hann og örva
spenaendann svo blóð og vessar
gangi til baka þannig að speninn
þoli það gríðarlega álag sem hann
verður fyrir í hverjum mjaltatíma.
(Nuddfasi = c-fasi algengt 40%
vinnsluhringur sogskiptisins
meðtalinn 15 % hvfldartími þ.e. d-
fasinn).
Við mjólkum með 32-38 kpa
undirþrýstingi (soghæð undir
spenaenda) á u.þ.b. 6-8 mínútum
alla júgurhluta meðan hin náttúru-
lega „mjaltavél“ kálfurinn, sýgur
móður sína á minna en 20 kpa
undirþrýstingi að meðaltali og
lempar um leið spenann með tung-
unni og tekur einn júgurfjórðung í
einu.
Ég nefni þetta svo ljósara sé
hversu gríðarlegt álag er á kúna og
hve mikilvægt það er að spen-
agúmmíin vinni eins og til er
ætlast og fari vel með hana svo
hún standist það álag sem
vélmjaltir vissulega eru.
Stingið fingri upp í eitt spen-
agúmmí í vinnslu og finnið þann
kraft sem speninn þarf að standast
og ef þið þolið við í 8 mínútur
skoðið þá vel á ykkur fingurinn á
eftir, algengt er að speninn lengist
um helming við mjaltir.
Þegar valin eru spenagúmmí
skal reyna að velja þá gerð sem
hentar meirihluta kúnna í Qósinu.
Til að tryggja hámarks ending-
artíma og sem minnstri hættu á að
spenagúmmíin verði smitberar
júgurbólgu verður þvottur þeirra
að vera góður.
Hitastig þvottavatns þarf að
vera yfir 75°C í byrjun þvottar og
honum verður að ljúka áður en
vatnshiti fer niður fyrir 40°C.
Viðurkennt tvívirkt þvottaefni
þ.e. þvottur - sótthreinsun verður
að nota í hæfilegum styrk miðað
við vatnsmagn algengt 0,5 - 0,7%
styrk.
Og ekki gleyma vikulegum
súrum þvotti í sama styrk, hann
gerir spenagúmmíunum gott og
ætti því alls ekki að sleppa honum.
Leggið aldrei spenagúmmí í
klórbað, klór sem þvottamiðill er
afleitur fyrir öll gúmmí.
Spenagúmmfin eiga að vera í
þannig þvottahylkjum að þau nái
að þorna eftir þvott en sitji ekki í
políi fram að næstu mjöltum.
Með því að þreifa reglulega
með löngutöng eins Iangt og hún
leyfir inn í spenagúmmíin, finnst
hvort óþvottur eða slæm eftirskol-
un eru að verða vandamál.
Þau eiga að vera stöm og mjúk
innan en hættumerki eru hálka eða
slepja sem byrjar venjulega alveg
efst í rýminu upp við grenningu
(stuttu mj.slöngu).
Heitavatnsskolun tækjanna
fyrir mjaltir er að mínu mati góð
hugmynd hún bæði ylar gúmmíin
sem er gott fyrir fyrstu kýrnar í
mjöltunum auk þess að fjarlægja
hugsanlega gerla.
Að lokum ítreka ég, kaupið
ekki eftirlíkingar sem kosta ein-
hverjum hundraðköllum minna,
notið spenagúmmí frá þeim fram-
leiðanda sem mjaltatækin ykkar
eru frá,
De-Laval, SAC eða Strangko
svo dæmi séu tekin yfir algengustu
merki hér.
Þeim er kappsmál vegna
orðstýrs sinna fyrirtækja að tækin
þeirra valdi ykkur ekki
ótímabærum skaða meðan fram-
leiðandi lélegra eftirlíkinga gefur
dauðann og djöfulinn í allt nema
sölutölur.
Heimildir:
MSKEA - MSKÞ.
Milking and Hygiene 1997