Bændablaðið - 12.12.2000, Blaðsíða 6

6
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 12. desember 2000
F
A /
A
_____mmw t mmm
Skipdng áhurfiar á rýgresi
Sumarið 2000 var prófað á Hvann-
eyri hverju munaði í uppskeru
hvort borinn var á fullur skammtur
af áburði á rýgresi við sáningu eða
honurn txískipt þannig að við
sáningu var borið á 100 kg N/ha
og 50 kg eftir slátt. Þetta var
prófað á sumar- og vetrarrýgresi
og Við mismunandi sláttutíma fyrri
sláttar.
Það er fljótt frá sagt, að þetta
breytti litlu. Skipting áburðarins
mínnkaði uppskeru lítillega í fyrri
sl'ætti en jók hana í seinni slætti.
Ekki kom heldur fram munur á
sumar- og vetrarrýgresi í þessu
efni.
En hvað um það, tilraunin gaf
þó upplýsingar um sprettuna í I.
og 2. slætti hjá sumar- og vert-
arrrýgresi. I töflu 1 er sýnd upp-
skera í fyrra slætti eins og hún var
á mismunandi tímum. Við fyrsta
sláttutímann (2. ágúst) var rétt
farið að örla á skriði hjá sum-
arrýgresi og miðað við þroska
hefðu fáir dregið að slátt fram yfir
11. ágúst. (Sjá töflu 1)
I töflu 2 er háaruppskera 27.
september eftir því hvenær 1.
sláttur var sleginn. Miðað við fyrri
slátt 2. ágúst var háin slegin of
seint því sölnun var nokkur, eink-
um í sumarrýgresi. (Sjá töflu 2)
Við þetta er ekki miklu að
bæta. Sumarrýgresið er talsvert
sprækara til. Vetranýgresið gefur
betri endurvöxt þegar snemma er
slegið. Sláttutíminn 11. ágúst kem-
ur illa út hjá því, en hafa ber í huga
að allar uppskerutölur eru metnar
með skekkju og gefa ekki endan-
lega mynd. I töllunum að ofan er
ólíklegt að „rétta“ gildið víki
meira en 3 hkg þe/ha til eða frá.
Þó skipting áburðarins hefði
mjög hófleg áhrif á uppskerumagn
voru reitir sem fengu áburð eftir
slátt frísklegri en hinir og væntan-
lega með hærra próteinmagn.
Tafla 1
Uppskera viö mismunandi sláttutíma. Hkg þe/ha
Stofn 2. ágúst 11.ágúst 17. ágúst
Sumarrýgresi 21 34 50
Vetrarrýgresi 16 22 38
Tafla 2
Háaruppskera 27. september eftir mismunandi fyrri slátt
2. ágúst 11. ágúst 17. ágúst
Sumarrrýgresi 30 19 17
Vetrarrýgresi 40 21 17
Um langan tíma hefur bændum verið ráðlagt að aka
búfjáráburði í flög. Margt kemur til; reiknað er með
því að nýting köfnunarefnis verði betri vegna minni
útgufunar, oft er það vinnulega hagkvæmt og að
lokum má nefna jarðvegsbætandi áhrif. Þó verður
einnig að hafa í huga að stórum skömmtum fylgir
hætta á útskolun áburðarefna og jafnvel mengun.
Tilraunir til að meta árangur íburðar stórra
skammta í nýrækt voru seinast gerðar á árunum eft-
ir 1974. Niðurstöður á tilraunastöðvunum voru
nokkuð misvísandi. A Hvanneyri mátti sjá áhrif
stærstu skammtanna (150 tonn) í 12-14 ár en óvíst
er hvort þau voru rneiri en ef mykjan hefði verið
notuð á hefðbundinn hátt.
Nú er talsverður áhugi á þessu máli vegna
aðlögunar að lífrænni ræktun. Á aðlögunartímanum
er tækifæri til að byggja upp frjósemi jarðvegsins,
t.d. með notkun stórra skammta af búfjáráburði. Til
að varpa ljósi á ýmsa þætti í þessu sambandi hófst
síðastliðið sumar tilraun á Hvanneyri með styrk frá
ÁFORM - átaksverkefni. Tilraunin er nokkuð flókin
því leitað er svara við ýmsum spurningum um
nýtingu búfjáráburðar. Gert er ráð fyrir að tilraunin
standi í 5 ár til að byrja með, en þá verði árangur
metinn og tekin ákvörðun um framhaldið.
Nokkuð bras var við að bera mykjuna á reitina.
Á myndinni má sjá Þröst Aðalbjamarson, nemanda
í LBH við dreifinguna en Sigbjörn Sævarsson held-
ur sig í hæfilegri fjarlægð enda bunan ófrýnileg.
y Ljósm.Bbl./Ragnhildur Jónsdóttir
Ibunöur myhju
Uppskera
Uppskera túna er sjaldnast mæld, í besta falli
eru taldar rúllur, baggar eða vagnar. Þær ein-
ingar eru ekki góðar, bæði eru þær misstórar
og rakastig er mismunandi og oftast óþekkt.
Heyrúlla getur verið allt annað en heyrúlla.
Þegar við tilraunamenn og leiðbeinendur
tölum um uppskcru er það oftast gert af
miklu sjálfsöryggi og því líkast að okkar
tölur séu nákvæmar. Uppskeruna gefum við
að jafnaði upp með 10 kílóa nákvæmni á
hektara,eða sem nemur tæplega „gamal-
dags“ heybagga. Hvað liggur eiginlega
þama að baki?
Sú eining sem oftast er notuð er hundruð
kílóa (hektokílógrömm, hkg) af þurrefni á
hektara. Þessi eining er óþjál í munni og riti.
Kannski ætti að dusta rykið af hestburðinum
gamla og skilgreina hann þannig að hest-
burður (hb) þýði hundrað kg þurrefnis á
hektara. (Rétt eins og á sjómannamáli þýðir
„hnútur" sjómflur á klukkustund). 36 hest-
burðir eru þá 36 hkg þ.e./ha. Hér að neðan er
þessi eining notuð til prufu.
Tilraunamenn vikta aldrei uppskeru af
heilum hekturum. Við sláurn litla reiti, 10-20
fermetra, mælum stærð
þeirra og þunga uppsker-
unnar sem vendilegast og
tökum sýni til þurrefnis-
greiningar og margföldum
uppskeruna upp í hektara.
Það er augljóst, að til þess
að gera lítil villa við
framkvæmd; rangt lesið af
vog eða málbandi, marg-
faldast upp við útreikning á
hektara. Þess vegna finnst
mörgum að lítið geti verið
að marka tölurnar.
Þá er ekki öðru til að
svara en því að reynslan
hefur kennt okkur að þessar
aðferðir gefa okkur fullnægjandi svör, en
gera að sjálfsögðu kröfu um nákvæmni í
vinnubrögðum.
Hver er svo uppskeran? Venjulega erum
við ekki að leita uppskeru þess stykkis sem
tilraunin okkar er á. Það er í sjálfu sér ekki
mjög áhugavert. Það sem við erum að leita
að eru áhrif misniunandi meðferðar í
víðum skilningi á uppskeruna. Meðferð get-
ur hér verið mismunandi áburðarskammtar,
mismunandi tegundir eða stofnar,
kalkað/ekki kalkað, beitt/friðað,
tæting/plæging, eða slegið snemma/slegið
seint. I þessu samhengi er mikill kostur að
reitirnir séu litlir. Til að finna áhrif kölkunar
verður að bera saman kalkaðan og
ókalkaðan reit sem að öllu öðru eru sem
líkastir. Segjum nú svo að kalkaði reiturinn
gefi 45 en sá ókalkaði 40 hb. Beinasta álykt-
unin er sú að kölkun gefi þennan uppskeru-
auka og svo má reikna hvort hann greiði
kostnað.
En nú er rétt að staldra við; hversu
áreiðanlegar eru þessar niðurstöður? Er víst
að sami uppskeruauki fáist ef við prófum
aftur? Getur verið að mun-
urinn, eða einhver hluti
hans sé einfaldlega mæli-
skekkja, eða að reitirnir
hafi ekki veið alveg eins í
upphafi?
Til að fá rriat á þetta
mælum við ekki bara einn
kalkaðan og einn
ókalkaðan reit heldur fleiri,
t.d. 4 með hvorri meðferð.
Samanburður á uppskeru
reita með sömu meðferð
segir okkur til um öryggi
niðurstöðunnar.
Til skýringar nrá
ímynda sér eftirfarandi:
Fjórir reitir eru kalkaðir og jafnmargir ekki
kalkaðir. Þeim er dreift tilviljanakennt um
tilraunalandið og uppskeran í hverjum þeirra
er þessi, umreiknuð í hestburði (Sjá töflu).
Meðaltal kalkaðra reita er 45 en
ókalkaðra 40 hb en talsverðu skeikar á þeim
reitum sem fá sömu meðferð. Sveiflan í þes-
sum tölum er ekki óvenjuleg, er jafnvel frek-
ar í lægri kantinum af því sem oft sést í til-
raunum.
Ef við hefðum aðeins mælt reiti 2 og 5
væri ályktunin sú að kölkun gæfi ekkert, en
TAFLA
Reitur 1 Kalk 44 hb Reitur 2 Ekki 42 hb Reitur 3 Kalk 47 hb
Reitur 4 Ekki 39 hb Reitur 5 Kalk 42 hb
Reitur 6 Ekki 39 hb Reitur 7 Ekki 40 hb I I Reitur 8 Kalk 47hb
hinsvegar munar 8 hb ef aðeins væru bomir
saman reitir 4 og 7.
Hvað svo með mun meðaltala, 5 hb? Er
eitthvað að marka hann? Hver eru hin
„réttu“ áhrif kölkunar? Um það getum við
lítið fullyrt en með tölfræðilegum útreikn-
ingum myndi tilraunamaður túlka tilraunina
svona:
* Það er ólíklegt að áhrif kölkunar séu
meiri en 9 hb eða minni en 1 hb.
* Af því að það er ólíklegt að áhrif
kölkunar séu engin eða neikvæð segjum við
þau marktæk, þ.e. kölkunin hefur áhrif.
* Besta matið sem við höfum á áhrif
kölkunar er 5 hb og þar til annað kemur í
ljós höfum við það fyrir satt.
Hitt er svo annað mál, að það er ekki
endilega rétt að mæla áhrif kölkunar með
uppskeru eins árs. Henni er ætlað að endast
lengi. Svo hefur oft komið fram að kölkun
hefur jákvæð áhrif á endingu vallarfoxgrass.
Dæmi eru um þess konar áhrif en engin á
uppskeru. Kölkun eykur líka kalsíum í gras-
inu.
Leiðin frá tilraunaniðurstöðu til leiðbein-
ingar er þannig ekki alltaf einhlít.
Niðurstaðan gildir (væntanlega) fyrir þær
aðstæður scm tilraunin er gerð við. taka
verður mið af öðrum tilraunaniðurstöðum og
almennri reynslu þegar leiðbeint er cftir
henni.
Rannsúknir
Ríkharð
Iírynjólfsson,
prófessor á
Hvanneyri.
'■wn—Mffiii nmr • Tiniin im ii n i » i n imihi n"i inrmnnniri—im n iiiiiiiwiiihiI'iihp i iii'iihíiiii hhhi u>———piwihhi miííi——■■iiihhmb