Bændablaðið - 29.04.2003, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 29. apríl 2003
7
Draumurinn er að
koma upp galleríi
Guðrún Steingrímsdóttir, húsfreyja á Stekkjarflötum í
Eyjajjarðarsveit, er ein þeirra mörgu sveitakvenna sem
vinnur að gerð nytjahluta og skartgripa. Hún byrjaði
fyrir níu árum, fór þá á námskeið hjá dönskum
handverksmanni til þess að læra vinnslu horna og
beina.Síðan hefur Guðrún unnið úr þessu hráefni og
smám saman bætt við þekkingu sína á ýmsum
náttúrulegum efnum. A handverkssýningunni á Hrafnagili
sl. sumar var Guðrún að sjálfsögðu með sölubás og vöktu
munir hennar verulega athygli sýningargesta.
„ Ég kynntist gömlum munum
úr homum, beinum og útskomum
munum úr tré, sem bam þegar ég var
hjá afa og ömmu í sveit á Rifkels-
stöðum. Ég fór að handfjatla þessa
muni, sem sumir vom útskomir og í
raun listaverk, og varð þá hrifin af
þessum vamingi. Þegar mér bauðst
að fara á námskeið og læra þetta
greip ég það tækifæri. Námskeiðið
var haldið í Miðhúsum á Héraði og
var í tengslum við þessi atvinnu-
átaksverkefhi til sveita sem þá vom
að fara í gang. Þetta námskeið
virkaði afar vel á mig. Mér varð ljóst
að það var auðvelt að ná í hom og
bein og ég fór að koma mér upp
vinnuaðstöðu og tækjum. Aðstaðan
er eitt homi af vélageymslunni á
bænum sem var hólfúðuð af. Það er
hins vegar dijúgt af smáverkfæmm
sem fylgir svona ffamleiðslu, bor-
vélar,slípirokkar, ffæsari og band-
sög svo eitthvað sé nefnt. Undirbún-
ingurinn tók í raun hátt í eitt ár áður
en ffamleiðsla hófst að einhveiju
marki og vomm við þá með kúabú í
fúllum rekstri þannig að handverkið
var allt unnið í stopulum ffístundum
til að byija með."
A þessum árum tók Guðrún þátt
í handverkssýningum m.a. í Reykja-
vík og hún hefúr verið á öllum
sýningunum á Hrafúagili til þessa.
Hún sagði að stundum hefði verið
erfitt að komast ffá búskapnum og
raunar hefði hún ekki tekið þátt í
öllum sýningum sem stóðu til boða.
En árið 2000 tóku Guðrún og maður
hennar, Jón Jónsson, þá ákvörðun
að hætta kúabúskap. Guðrún segir
ástæðuna tvíþætta, annars vegar
vom þau hjón ekki nægilega heilsu-
hraust og hins vegar vom ekki líkur
á að böm þeirra hefðu áhuga fyrir
að taka við búskapnum. Niðurstaðan
varð því að vera áffam í sveitinni en
Jón sem er bifvélavirki að mennt fór
að vinna á Akureyri en Guðrún
sneri sér í auknum mæli að hand-
verkinu eins og hugur hennar
hneigðist til auk þess að sinna þeim
skepnum sem eftir vom.
„Ég reyni að stíla sem mest á
vaming sem ekki er í þessum
venjulegu gjafavörverslunum," segir
Guðrún. „ Mesta söluvaran er í
ostahnífúm, tertuspöðum og
ostaskerum sem ég set sköft á. Þessi
sköft em flest úr hreindýra- og
kindahomum en svolítið úr
kýrhomum og beinum og þykja
falleg og náttúrlega vemlega fiú-
bmgðin hefðbundnum sköftum.
Einnig geri ég ýmsa skartgripi s.s.
eymalokka, hálsmen, hringa, arm-
bönd, nælur, bréfahnífa og margt
fleira. Þijár verslanir em með mína
vöm í sölu, Aladín á Akureyri og
Rammagerðin í Reykjavík sem
selur mest. Svo hefúr þetta verið í
Jólagarðinum héma í sveitinni og
svo selst alltaf svolítið héma heima.
Það er alltaf eitthvað um að fólk
vanti gjafavöm af einhveiju sérstöku
tilefni, þáer rennt til mín og kannað
hvað er til eða ég jafnvel beðin um
að útbúa eitthvað. Síðusta ár hef ég
farið út í að sauma úr skinni, mest
af kindum. Skinnið fæ ég hjá
Skinnaiðnaði á Akureyri og úr því
geri ég húfúr, vettlinga, buddur o.fl.
Þetta er allt handsaumað. Ég hef
aðeins fengist við að súta skinn af
smádýrum og vinna úr þeim. En ég
hef raunar fiktað við ýmislegt er
lýtur að handverki s.s útskurð og
silfúrsmíði, flókagerð og vattar-
saum.Ég var í Lýðháskóla í Svíþjóð
í níu mánuði árið 2001-2 þar sem
kennd vom margvísleg gömul
vinnubrögð, svo sá maður allt
mögulegt nýtt og gamalt á söfnum
sem er alltaf gaman og ffóðlegt að
sjá og nýta sér í sköpun. Þetta var
mjög lærdómsrík og fræðandi dvöl"
En sér Guðrún ffam á að
handverkið verði fúllt starf og skili
henni þokkalegum árstekjum?
„Já, ég vonast til þess. Það er
hægt að hafa fulla vinnu við þetta en
ég hef ekki getað beitt mér að fúllu
undanfama mánuði vegna aðgerðar
á hendi sem ég fór í. Varan mín selst
að mér finnst ágætlega. Að vísu er
salan ekki jöfn yfir árið, sumarið er
alltaf besti tíminn og svo þegar
nálgast jólin. Ég hef lengi haft hug á
að halda námskeið í handverki ein-
hvem tímann yfir veturinn og sé nú
ffam á að það geti orðið að vem-
leika, þannig að það er hægt að hafa
fúllt að gera í þessu. Svo er ffam-
tíðardraumurinn að koma sér upp
litlu galleríi héma heima. Vonandi
tekst mér það áður en langt um
líður," sagði Guðrún Steingríms-
dóttir að lokum. /ÖÞ.
Guðrún Steingrímsdóttir i sölubásnum á Handverkssýningunni að
Hrafnagili í sumar. Viðeigandi er að gera nokkra grein fyrir búningi
hennar sem er sænsk víkingaklæði. Kjóllinn er úr vaðmáli, saumaður af
Guðrúnu meðan hún dvaldi á Lýðháskólanum. Um hálsinn hefur hún feld
af sænskum skógarref en feldinn verkaði hún sjálf. Um sig hefur hún
brugðið leðurbelti að hætti víkinga sem í hanga ýmsir nytjahlutir s.s.
spónn, hnífur, bolli og hrútspungur. í vinstri hendi er hún með sjal sem
er að hálfu ofiö úr ull en hinn hlutinn er torf. Þetta sjal er unniö af
Guðrúnu Höddu Bjarnadóttur listakonu á Akureyri. Bændablaðið/ÖÞ
Hvert stefnir nautgriparækfin?
Ég undirrituð bý kúabúi á
Móeiðarhvoli í Hvolhreppi (Rang-
árþing eystra). Við höfúm stækk-
að búið og aukið ffamleiðsluna
undanfarin ár og búum nú til-
tölulega stóru búi, emm með 250
þúsund lítra ffamleiðslurétt.
Árið 1998 keyptum við jörðina
Móeiðarhvol með bústofni. Það
vom 17 kýr, 5 kefldar kvígur og 6
yngri kvígur. Hér var ekkert
skýrsluhald en hins vegar notaðar
sæðingar á allar kýr og hafði verið
gert lengi. Við hófúm skýrsluhald,
skráðum alla gripi eflir bestu
vitund. Allar kýmar byija á sama
punkti, í 100 í kynbótamati. Hins
vegar fæst engin kynbótaeinkunn á
þær fyrr en eftir þrjú mjaltaskeið á
skýrslu og ekki á dætur þeirra
nema móðirin hafi hafl kynbóta-
einkunn eða þá að þær hafi
mjólkað þijú mjaltaskeið. Segið
mér, eftir hve mörg ár em allar
kýmar mínar komnar með kyn-
bótaeinkunn? Þau em mörg, alla-
vega hefúr það ekki gerst enn þá,
enda ekki nema tæp 5 ár síðan
þessi barátta hófst. Þetta finnst mér
ekki sanngjamt. Er ekki hægt að
gefa öllum kúm kynbótaeinkunn
og láta fylgja öryggisstuðul sem
segir þá til um öryggi kynbóta-
einkunnarinnar?
Arið 2001 keyptum við allar
kýmar í Miðkoti í V-Landeyjum. I
Miðkoti hefúr verið skýrsluhald í
nautgriparækt um árabil eða ffá
árinu 1950. Allar kýmar vom með
kynbótaeinkunn og nokkrar nauts-
mæður. Við kaupin fluttum við
þær yfir í okkar skýrsluhald og allt
í einu em þetta allt aðrar kýr.
Engin ætt á bak við þær sem þær
fá kynbótaeinkunn ffá, engar af-
urðir til að byggja á, ekkert, engar
upplýsingar fylgja. Þær standa
jafiifætis okkar skýrsluhaldslausu
kúm. Þetta finnst mér ekki eðlilegt
og reyndar mjög óréttlátt. Óréttlátt
gagnvart okkur, gagnvart fyrri eig-
endum kúnna sem hafa stritað í
tugi ára við að skila mjólkurskýrsl-
um og ekki síst gagnvart naut-
griparæktinni sjálffi.
Það er alltaf verið að hamra á
því að kúastofninn sé svo lítill,
mikil hætta á skyldleikaræktun,
síðan er bara notað brot af
stofninum til ræktunarinnar. Mikill
hluti af kúnum er ónothæfúr sam-
kvæmt skýrsluhaldinu. Því spyr
ég: Hversu stórt hlutfall af ís-
lenska kúastofninum er í notkun?
Ég veit um dæmi þess að kýr
hafi verið fluttar milli bæja og hafl
haldið öllu sinu sem er sjálfsagt.
Þetta kostaði heilmikla fyrirhöfú,
bæði af hálfú eigenda og ráðu-
nauta, en upplýsingamar vom
handfærðar á milli, það er sem
sagt hægt. Sitja ekki allir við sama
borð í þessari nautgriparækt? Eða
er bara um klíkuskap að ræða? Er
ekki allra hagur að nýta allan kúa-
stofninn sem til er í landinu? Ég
sé fyrir mér að eftir u.þ.b. 10-20 ár,
ef ekki verður stefnubreyting,
verður ekki spurt hvort eigi að
flytja inn erfðaefúi heldur verður
það nauðsyn vegna skyldleika-
ræktunar. Mér fínnst t.d. að ung-
nautin á stöðinni þurfi að vera með
breiðara erfðaefni.
Stundum em menn hneykslaðir
á að einhver tiltekin kýr sé á nauts-
mæðraskrá, vegna þess að hún sé
léleg eða eitthvað gölluð. Við
eigum að hafa vit á því að bjóða
ekki nautkálfa undan slíkri kú,
heldur kippa henni út. Mér finnst
hins vegar verra að það er til fúllt
af góðum kúm sem em fúllgóðar
sem nautsmæður, en hreinlega
komast ekki á blað í skýrslu-
haldinu.
í okkar fjósi em um 60 kýr. Af
þeim er ein kýr á nautsmæðraskrá
samkvæmt skránni "haust 2002".
Hún er fædd í Miðkoti, ótrúlegt en
satt á nautsmæðraskrá, sem ég skil
nú reyndar ekki, en greinilega hafa
einhverjar upplýsingar fylgt henni.
Þetta er allt stórskrítið, sumt fylgir,
annað ekki og ég verð alltaf jafh
æst þegar ég er að skoða þetta. En
aftur að nautsmóðurinni. Þetta er
úrvalsgripur í alla staði, mjög gott
skap og mjaltir í besta lagi. Á
fyrsta mjaltaskeiði mjólkaði hún
um 5000 lítra. í byggingadómi er
hún með 86 stig og ofan á allt
saman 118 í kynbótaeinkunn.
Síðastliðið haust eignaðist hún
nautkálf undan Frísk og ég bauð
hann á stöðina. Þetta var áður en
við vissum að hún væri nautsmóð-
ir. En móðir hennar hafði verið
nautsmóðir og hún var það efnileg.
Svarið kom: Nei, ástæðan hún er
undan óreyndu nauti. Toppkýr,
allt jákvætt en ég var skrefi á
undan, bauð kálflnn fram áður en
nýtt kynbótamat var reiknað, hún
hækkaði úr 113 í 118. Það verður
ffóðlegt að vita hvort erfðaefnið úr
henni verði nógu gott næst þegar
hún ber.
Samkvæmt ársskýrslu desem-
ber 2002 eru 46,4 árskýr hjá okkur,
þar af ein nautsmóðir og 16 kýr
með kynbótaeinkunn. A lista yfir
ásetningskvígur árið 2001 eru 6
kvígur skráðar með kynbótamat en
fæddar kvígur og lifandi eru 27.
Samantekt á spurningum:
Eftir hve mörg ár verða allar
okkar kýr komnar með kynbóta-
einkunn? Hve mörg prósent af
kúastofninum eru í notkun í
ræktuninni? Sitja ekki allir við
sama borð í nautgriparæktuninni?
Hvers vegna eigum við að taka
þátt í skýrsluhaldinu? Er ekki hægt
að gefa öllum kúm kynbótaein-
kunn og öryggisstuðul? Hvað
græðum við á að taka þátt í
skýrsluhaldinu?
Virðingarfyllst,
BóelAnna Þórisdóttir,
MóeióarhvolL
Mælt af
munni fram
Sagöi ekki orð af viti
Guðbrandur Guðbrandsson sagði
á Leirnum eftirfarandi sögu af Jóni
Eirikssyni Drangeyjarjarli á Fagra-
nesi sem er hagyrðingur
góður. Eitt sinn var hann ritari á
fundi, sem sveitarstjórnarmenn i
nágrannasveitarfélögum héldu
(þáv. Skarðshreppi, sem Jón var í,
og Sauðárkrókskaupstað sem þá
var) Þetta var um sama leyti árs og
núna og Jón byrjaður á grá-
sleppunni og því lúinn og sjálfsagt
svefnvana líka, enda sinnti hann
bústörfum samhliða útgerðinni. Fór
því svo meðan á ræðu eins lang-
orðs fundarmanns stóð að Jóni
rann í brjóst. Sá hann sér til skelf-
ingar þegar þessari löngu ræðu
lau, að hann hafði ekkert skráð um
ræðu mannsins og þótti leitt, því
Jón er samviskusamur maður eins
og flestir í bændastétt. Laust þá
niður í höfuð hans vísu, sem hann
langaði mikið til að setja í fundar-
geröarbókina, en stóðst freist-
inguna. En vísuna heyrði ég hann
sjálfan fara með eitt sinn og er hún
svona og á víða við:
Ákaft sinnti hann orðastriti
allt hans mas úr hófi keyrði.
En ekki sagði hann orð af viti
eftir því sem best ég heyrði.
Davíð endurkosinn
Hjálmar Freysteinsson orti að
loknum landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins:
íhaldið Davið endurkaus
ósköp varð ég glaður,
síðan er ég lúsalaus
á Leirnum öfundaður.
Ort í spreng
Magnús Ólafsson, bóndi á
Sveinsstöðum í V-Húnavatnssýslu,
orti á Leirnum þegar hann heyrði
vísu Hjálmars:
Lipurt gengur Ijóðadís
leirsins feng ég mikils virði.
Ort í spreng um látnar lýs
sem lifðu á dreng í Eyjafirði.
Höfundurinn
Margir hafa haft samband við mig
og sagt að þessi vísa sem ég
spurði um höfund að ...
Illt er að halla á ólánsmann
það ætti valla aö gera.
Við höfum allir eins og hann
einhvern galla að bera.
...sé eftir Glsla Jón Gíslason frá
Hjaltastaðahvammi í Blönduhlíð í
Skagafirði. Ein kona sem hafði
samband sagði visuna eftir móöur
sína, Pálmeyju Helgu Haralds-
dóttur frá Sauðárkróki. Á þetta legg
ég engan dóm en þeir voru mjög
margir sem voru sammála um að
vísan væri eftir Gísla J.
Helmingi hraðar
Eitt sinn þegar Halldór E.
Sigurðsson var alþingismaður var
hann á leið á framboðsfund og ók
greitt enda orðinn seinn fyrir.
Lögreglan stöövaði hann fyrir of
hraðan akstur og þótti Halldóri
þetta taka langan tíma hjá
lögreglumanninum enda lá honum
á. Hann var samt kurteis en sagði
við lögreglumanninn þegar hann
loks kvaddi. ,,Þú hefði nú frekar átt
að stöðva mig á bakaleiðinni því þá
verð ég að keyra helmingi hraðar."
Umsjón Sigurdór Sigurdórsson.
Netfang: ss@bondi.is