Bændablaðið - 29.04.2003, Blaðsíða 16

16
Bændablaðið
Þriðjudagur 29. april 2003
fpingar
Oi*yggis|iáttur
f heyjfflun eða
skortnrá
skipulagi?
Á mörgum bæjum má nú sjá
töluverðar heyfyrningar. Að
miklu leyti eru þær afleiðingar
góðra grasára sem nú hafa
komið nokkur í röð. I skeytastíl
langar mig til þess að vekja
athygli á fáeinum atriðum um
heyfyrningarnar:
1. Um langan aldur voru
fyrningar stöðutákn gildra
bænda. Engin trygging er fyrir
því að þungir gjafavetur séu
liðin tíð. Hyggindi hvað
heyfyrningar varðar eru því
enn góð búmennska.
2. Stækkandi hluti
búfjáreigcnda (þ.e. hrossa) aflar
ckki lengur eigin heyja heldur
treystir á markaðinn.
Fyrncndur heyja geta orðið
þessum hópi mikilvægir
bjargvættir ef gjaffelldir vetur
og jarðbönn koma.
3. Mestur hluti fyrninga er nú
undir plasti (rúllur og
ferbaggar). Til lengri tíma litið
er það mjög áhættusöm
fyrningarleið fyrir verðmætt
hey.
4. Fyrningar í rúllum og
ferböggum láta (mun) fyrr á sjá
en fyrningar í þurrheyshlöðum
og votheysstæðum.
5. Fyrningar kosta sitt; í þeim
liggur bundið fé (vinna,
vélakostnaður, áburður,
plast...); áætlum það ríflega 2
þúsund krónur á rúllu. Gæta
þarf að því að fyrningarnar geti
að lokum borgað þann kostnað
með vöxtum.
6. Væntanlegt umhverfisgjald /
skilagjald á heyrúlluplast og
annað plast mun auka kostnað
við fyrningar sem til verða án
markviss tilgangs.
7. Gæðastjórnun á heyöflun er
mikilvæg nú um stundir: þ.e. að
afla heys í samræmi við kröfur
búsins um fóðurgildi, -magn og
-verð. Uppfylla núverandi
fyrningar þessar kröfur eða eru
þær bara hcy sem gekk af?
8. Æskilegast er að fyrningar
verði til með skipulegum
aðgerðum: heyrusli, sem fellur
til af útskæfum eða vegna
spilduhreinsunar, er betra að
aka strax til landgræðslu í stað
þess að kosta til þess plasti og
frekari vinnu. Holt, melar og
jarðarsár þiggja þennan
(fræríka) lífmassa með þökkum.
9. Fyrningar (í plastböggum)
eru líka fagurfræðilegt atriði.
Það er mikill munur á
snyrtilega settri rúllustæðu
fyrninga (ekki áveðra!) og
rúlluhaug sem búið er að vinsa
úr það sem nýtilegt var.
10. Með hliðsjón af 1. lið er því
góð búmennska að gera áætlun
um heyfyrningarnar sem hluta
af fóðuröfluninni allri: áætlun
um magn og gæði þeirra, og
gera síðan viðeigandi
ráðstafanir svo þær misfarist
ekki í geymslu. /BG.
Endurræktun túna
Aukin gæfii og meira magn
ræktun nema með því að slá mjög
snemma. (Sjá forsendur
myndar).
Kostnaður við endurrœktun
Það er ljóst að einhver kostnað-
ur fylgir endurræktuninni og
þennan kostnað verða aukin gæði
og magn uppskerunnar að greiða. I
handbók bænda frá 2001 er
dráttarvélavinna við endurvinnslu
áætluð 14 klst./ha. Miðað við
verðlagsþróun gæti þessi kostnaður
numið um 30.000 kr./ha og
kostnaður við fræ 10-12.000 kr./ha.
Beinn endurræktunarkostnaður
nemur því rúmlega 40 þús. kr./ha.
Annar kostnaður sem til fellur, s.s.
ýtuvinna við jöfnun, eða kostnaður
vegna viðhalds ffamræslu telst ekki
endurræktunarkostnaður því þar er
um að ræða viðhald ræktarlands.
Skipulag endurrœktunar
Mikilvægt er að fóðuröflun
búsins sé skipulögð heildrænt.
Endurræktun túnanna sé hluti af
ræktunarferli sem innifelur kom-
rækt og grænfóðurræktun til beitar
og sláttar. Við skipulagningu
ræktunarinnar verður að ganga út
ffá þörfúm bústofnsins og mark-
miðum búsins varðandi afúrðir
gripa. Ljóst er að hluti fóðurþarfa
er grunnfóður s.s. fyrir gripi á geld-
stöðu og kvígur í uppeldi. Vel
kemur til greina að ná þessu fóðri af
eldri túnum og hafa þá hluta
túnanna í stífú endurræktunarferli
t.d. í sáðskiptum með grænfóðri og
komi og ná af þeim gæðafóðri til
mjólkurffamleiðslunnar. Best er að
velja til þessa þau tún sem
auðveldast er að rækta upp, tún sem
liggja vel við t.d. til græn-
fóðurbeitar og tún sem svara endur-
ræktun vel. Þessi tún gætu verið í
8-10 ára endurræktunarferli þar
sem grænfóður eða kom væri
ræktað tvö fyrstu árin. /IB
Við endurræktun túna aukast
bæði gæði og magn upp-
skerunnar. Uppskeruaukinn
vcrður vegna aukinnar umsetn-
ingar áburðarefna í jarðveginum
og vegna bættra jarðvegs-
aðstæðna s.s. aukinnar loftunar
og vatnsdreypni. í tilraunum
hefur komið í Ijós að þessi upp-
skeruauki gengur til baka á
fjórum til fimm árum. Aukin
gæði verða vegna gróður-
breytinga, en sáðgresið hefur alla
jafna hærra fóðurgildi en
túngróðurinn sem fyrir var. Það
sama er að segja um gæðin og
uppskeruna að sáðgresið hopar
með tímanum og annar gróður,
yfirleitt lakari, tekur við.
Áhrif endurræktunar
á verðmœti heys
Átgeta gripa stjómast að nokkm
leyti af orkusfyrk fóðurs, en gripir
éta almennt meira af orkuríku fóðri
en orkusnauðu. Fóðrunarvirðið,
sem er orkusfyrkurinn
margfaldaður með áti, vex því hratt
með auknum gæðum fóðursins.
Fóðmnarvirði heysins getur sagt til
um ffamleiðslugildi þess fyrir
mjólkurkýr en ffamleiðslugildi má
skilgreina sem það magn sem
gripurinn mjólkar af fóðrinu. Ætla
má að 450 kg mjólkurkýr þurfi um
4,1 FEm til viðhalds og innbyrt
fóður umffam það nýtist til
mjólkurffamleiðslu. í dæminu
sjáum við ffamleiðslugildi fóðurs
sem hefúr annars vegar 0,9 FEm/kg
þe og hins vegar 0,8 FEm/kg þe.
Orkuríkara fóðrið hefúr 50% hærra
ffamleiðslugildi en það lakara. (Sjá
dæmi um framleiðslugildi)
Framleiðslugildið vex hratt
með vaxandi gæðum því viðhalds-
fóðrið er fasti. Endurræktim og
sláttutími hafa því mikil áhrif á
ffamleiðslugildi fóðursins. 1. mynd
sýnir áhrif endurræktunar og sláttu-
tíma á ffamleiðslugildi heys. Það er
ljóst að mjög erfitt er að ná háu
ffamleiðslugildi er lfður ffá endur-
Forsendur myndar
Meltanleiki um 20. júní Meltanleikafall á viku
Nýrækt 80% 1,8%
Tún 6-10 ára 76,5% 1,5%
Gamalttún 73% 1,1%
Framleiðslugildi -dæmi
Orkustyrkur Átgeta Fúfirunarvirði Framleiðslugildi
Fóður 1 0,9 FEm/kg þe 12,1 kg þe 10,9 FEm 151 mjólk
Fóður 2 0,8 FEm/kg þe 10,9 kgþe 8,7 FEm 101 mjólk
Nýrækt1-5ára -s— Tún 6-10 ára -a— Gamalttún
Z 15,0 -
tj
'5>
3
l l l---------1----1----1---1----1----1---1
15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
Sláttutími -dagarfrá 1. júní
1. mynd. Áhrif endurræktunar og sláttutíma á framleiðslugildi heys.