Bændablaðið - 29.04.2003, Blaðsíða 18

18
Bændabtaðið
Þriðjudagur 29. april 2003
Þarl að bæta frammluna?
Hvaða sýnileg einkenni gefa til kynna að
túnið sé orðið of blautt vegna ónógrar
framrœslu?
•Það þornar seint á vorin og eftir rigningar
•Vatn stendur lengi uppi í dældum og lautum
•Blaut tún grænka seinna á vorin en þurr
-Þau þola illa umferð og þung tæki spora
•Snjó festir seinna
Hverjar eru afleiðingar þess ef virkni
framrceslunnar minnkar?
-Jarðvegurinn þéttist, missir fjaðurmagn og
loftrými hans minnkar
•Loftháðum jarðvegslífverum fækkar eða þær
hverfa
•Rótarkerfi flestra nytjajurta verður veikara og
næringarupptaka minnkar
■Sáðgresið (vallarfoxgras, vallarsveifgras,
túnvinguli) hörfar og hálfgrös (varpasveifgras,
knjáliðagras, mýrarstör, fífa og hófsóley) taka við
•Jarðvegurinn er lengur að hitna á vorin
•Aburðurinn nýtist verr
Hvaða einföldu aðgerðum er unnt að
beita til að framrœslukerfið virki betur?
Tryggja hindrunarlitla framrás vatns í botni
framræsluskurðanna, fjarlægja allar hindranir, -
gróður- og jarðvegshnausa, plastdruslur og annað
aðskotadrasl
•Moka í burtu áfoksefnum þegar unnt er að gera
það með einföldum tækjum
Hvenœr þarf að huga að
verulegum endurbótum á
framrœslunni?
-Þegar framræslan hefur ekki dugað til
að þurrka allt túnið, - vatn situr í lautum
getur þurft að bæta úr með ræsum.
•Kílræsi er ódýr aðferð en þau endast
fremur stutt
•Plógræsi eru áhrifameiri en dýrari og
þau endast að jafnaði lengur
•Þar sem vatnsuppgangur er í túninu
getur hentað að nota pípuræsi. Þau eru
dýr en endast lengi og geta hæglega komið
í stað opinna skurða.
Til frekari
fróðleiks er
bent á
eftirtaldar
greinar
Árni Snæbjörnsson.
Handbók bænda 2000.
Bls. 36-42.
Árni Snæbjörnsson.
Handbók bænda1999.
Bls. 90-95.
Óttar Geirsson. Handbók
bænda. Bls. 38-39.
Tötlur um
áburðarskammta má sjá
í Handbók bænda 2003
HANDBÓK
ær ,
BÆNDA
53- árganguf
Ert þú áskrifandi að
Handbók Bænda?
Áskriftarsíminn er
563 0300. Netfang:
tb@bondi.is
Hér er allt í sómanum. Myndin var tekin í Borgarfirði fyrir skömmu.
Um túnáburo og fleira
Kaup á tilbúnum áburði er stór liður í
búrekstri, því er mikilvægt að nota hann
rétt. Jafnframt eru mikil verðmæti falin í
búfjáráburðinum sem sjálfsagt er að
gjörnýta. Bú með 40 ha tún notar árlega
um 20 - 25 tonn af tilbúnum áburði ef
búfjáráburðurinn er ekki nýttur. Þessi
áburður mun kosta um 400 - 500 þús. kr.
Með gjörnýtingu búfjáráburðar má
trúlega lækka framangreindan
kostnaðarlið í 250 - 300 þús. kr.
Aburðargjöf
Jurtir taka næringarefni upp með
jarðvatninu. Því þarf áburður, sem borinn
er á, að ná því að leysast upp í
jarðrakanum. Á þurrlendisjarðvegi og þar
sem úrkoma er lítil á vorin er sérstaklega
mikilvægt að bera á meðan raki frá
vetrinum er fyrir hendi, annars liggur
áburðurinn ónýttur í yfirborðinu.
í 60 hkg/ha af heyi eru um 110 kg af N,
12 kg af P og 90 kg af K. Algengur
áburðarskammtur til fjölda ára er hins
vegar 120 kg/ha N, 25 kg/ha af P og 50
kg/ha af K. Yfirleitt er talið að bera þurfi á
allt það köfnunarefni sem jurtimar nota.
Áborinn fosfór hefúr lengi verið meiri
heldur en upptaka jurtanna vegna
fosfórbindingar í jarðvegi. Eftir langvarandi
fosfórgjöf umfram upptöku, þá sýna
efhagreiningar jarðvegs að margir geta nú
dregið úr fosfórgjöf, sérstaklega þar sem
búfjáráburðar hefur verið nýttur um árabil.
Yfirleitt fellur eitthvað til afkalíi í jarðvegi,
ýmist frá rotnandi plöntu- og dýraleifúm
eða úr bergögnum jarðvegsins. Hér á landi
er að fmna jarðveg þar sem ekki þarf að
bera á kalí og allt yfir í það að bera þurfí á
allt það magn sem jurtimar þurfa. Þetta þarf
að meta á hverjum stað, en þar sem
búfjáráburður er gjömýttur má í vaxandi
mæli sjá háar kalítölur við
jarðvegsefnagreiningu, sem gefa þá tilefni
til þess að draga úr kalígjöf.
Bændur hafa í vaxandi mæli notað
áburð með magnesíum (Mg) í. Þetta hefúr
víða reynst nauðsynlegt mótvægi við mikið
kalí, en mikilvægt er að huga rækilega að
jafnvægi á milli þessara efna.
Eins er með brennistein (S), hann er
notaður í vaxandi mæli í tilbúnum áburði,
enda er brennisteinsskortur í túngrösum
þekkt fyrirbæri hér á landi. Þótt yfirleitt
hafi verið talið að einungis þyrfti að nota
brennistein á þurrviðrasömum svæðum og á
þurrlendisjarðveg, en ekki á mýrlendi eða
með búfjáráburði, þá virðast þeir ótrúlega
margir sem telja sig sjá brennisteinsskort í
túnum sínum.
Minna má á að efúi eins og bór (B) og
molybden (Mo) eru ekki borin á tún en rétt
er að nota þessi efni á jurtir af
krossblómaætt.
Kölkun
Jarðvegur hér á landi er víða súr,
sérstaklega mýrarjarðvegur. Kalkið er, auk
þess að vera jurtanærandi efni, mikilvægt
jarðvegsbótarefni. Kalk eyðir sýru og
eitruðum efnum, það losar jurtanærandi
efni, það bætir jarðvegsbygginguna og
eykur stórlega hollustu fóðurs og heilbrigði
búpenings.
Mikilvægt er að fylgjast með sýrustigi
jarðvegsins. Til viðmiðunar skal hér nefnt
að ef sýrustig (pH) er lægra en 4,8 er alltaf
rétt að kalka fyrir flesta ræktun nema
kartöflur. Æskilegt sýrustig fyrir sáðgresi,
eins og vallarfoxgras og vallarsveifgras, er
pH 5,8 eða hærra og sýrustig fyrir komrækt
og línrækt ætti alls ekki að vera undir pH
6,0, helst nokkru hærra.
Búfjáráburður
Nýting búfjáráburðar hefúr á síðari
ámm verið góð. Bændur hafa lagt vaxandi
áherslu á að koma honum í ræktunarlönd
sín. Þar sem fremur lítið er um nýbrot lands
fer hann fyrst og ffemst á tún og er það vel.
Hins vegar vill það koma fyrir að
búfjáráburðurinn lendir alltaf á þeim túnum
sem næst eru og þá stundum í meira magni
á hvem hektara heldur en þörf er á. Eftir að
hafa skoðað jarðvegssýni hjá bændum víða
um land þá má auðveldlega greina þau tún
úr sem hafa fengið búfjáráburð í langan
tíma. Þessi tún em með það háar P - og K -
tölur að vemlega má draga úr áburðargjöf,
en of mikið kalí hefúr sem kunnugt er
óheppileg áhrif á K/Mg hlutfallið. Reyndar
hafa margir bændur áttað sig á þessu atriði,
en aðrir em að byrja að gefa þessu gaum.
Það sem gerir bændum einnig erfítt fyrir
við að meta notagildi búfjáráburðarins er að
margir bera hann á að hausti og því verður
óvissan um nýtingu hans enn meiri. Eftir
viðtöl við marga bændur um allt land má
sjá mikinn mun á viðhorfi þeirra til
nýtanlegs efnamagns í búfjáráburðinum.
Hins vegar telja flestir að átak þyrfti að
gera í rannsóknum á efnainnihaldi hans og
nýtingu og vilja setja þetta mjög ofarlega í
forgangsröðun við val á
rannsóknaverkefnum.
Rannsókna er þörf
Á markaði er nú bæði sk. einkoma
áburður og fjölkoma áburður. Því er haldið
fram að með því að setja öll næringarefni
viðkomandi áburðar saman í réttum
hlutföllum í eitt kom (einkoma), þá verði
dreifmg næringarefnanna eins jöfn og
kostur er. Aðrir telja að nægjanlega góð
dreifmg náist þótt notaður sé fjölkoma
áburður og að aukakostnaður við einkoma
áburð borgi sig tæpast. Þá em mismunandi
skoðanir uppi um það hvort fosfórinn í
tilbúnum áburði eigi að vera
vatnsleysanlegur eða hvort það sé
valkostur að hluti hans sé leysanlegur í
sítrónsým. Hér verður það látið liggja á
milli hluta en minnt á að það er eindregin
ósk þeirra bænda sem rætt hefur verið við
að ofangreind atriði verði könnuð í
tilraunum þannig að vísindaleg niðurstaða
liggi fyrir sem allra fyrst. /ÁS
Ehiagreining jarðvegs
Bændur eiga þess kost að láta efnagreina jarðveg. Mikilvægt er að nýta þessa
þjónustu. Með jarðvegsefnagreiningum er verið að meta næringarefnaástand
jarðvegsins, leggja mat á þörf fyrir áburð og fylgjast með frjósemi hans, þ.e.
fylgjast með magni einstakra efna. Greiningin er mikilvæg, bæði til þess að gefa til
kynna ef efnamagn er lágt, en ekki síður til þess að benda á ef sk. P - og K - tölur
eru mjög háar þannig að draga megi úr áburðargjöf eða aðgæta að hiutfall efna sé
rétt. Þá er sýrustig jarðvegsins mælt ásamt sk. kalktölu þannig að fram kemur
hvort ástæða muni vera til þess að kalka jarðveginn. Jarðvegsefnagreining er
undirstöðuatriði við gerð áburðaráætlana.
Þá eru heyefnagreiningar mikilvægt hjálpargagn við ákvörðun á áburðargjöf.
Bændur eru hvattir til þess að nýta sér aðstoð ráðunautaþjónustu
búnaðarsambandanna við töku jarðvegs- og heysýna og túlkun á þeim. /ÁS