Börn og bækur - 01.04.1997, Side 6
'Sfrut <Hf
<
SUMAKGJATIR
Það er forn siður að
færa heimilismönnum sín-
um gjöf í tilefni sumar-
komu. Elsta dæmi um
þetta er að fínna í minnis-
blöðum Gissurar biskups
Einarssonar frá árinu
1545 þar sem hann punkt-
ar hjá sér hvað hann og
fleiri heimilismenn í Skál-
holti hafi fært hver öðrum
í „sumargáfur“. Hann
nefnir skeiðar, silkisaum-
að tjald, enskt klæði,
upphosur með skinni, silf-
urkeðju og enska mynt.
Algengast var að for-
eldrar gæfu bömum gjafír
og hjón hvort öðru, en
stundum gáfu húsbændur
líka vinnuhjúum sem
þóttu góðs makleg.
LEIKDAGUR BARNA
Næstum allsstaðar á
landinu var það siður að
böm fæm öðrum dögum
fremur í leiki á sumardag-
inn fyrsta. Bæði var þeim
ekki haldið til vinnu og af
nágrannabæjum komu
þau víða saman til úti-
leikja ef veður var hag-
stætt. Þá var unnt að taka
til leikja sem kröfðust
nokkurs ijölda. Allvíða
tóku fullorðnir þátt í leik
með bömum. Sumstaðar
var bömum sérstaklega
leyft að fara í skeljaíjöm.
AÐ SVARAí
SUMARTUNGLIÐ
Sá gamansiður tengdist
sumarkomu að láta svara
sér í sumartunglið en svo
nefnist næsta tungl á eftir
páskatungli. Sá sem leit
sumartunglið í fyrsta sinn
átti að steinþegja og bíða
þess að vera ávarpaður. Úr
því ávarpi mátti síðan lesa
merkingu líkt og véfrétt.
Margir könnuðust við
þennan leik en sögur um
tilsvör vora ekki fjölskrúð-
ugar. Langþekktust er
sögnin um stúlkuna nýtrú-
lofuðu sem settist á
stólgarm eftir að hafa séð
sumartunglið og fékk þetta
ávarp: „Varaður þig, hann
er valtur.“ Unnustinn
sveik hana um sumarið.
Algeng var einnig andúð á
því að láta bjóða sér góða
nótt eða ráðleggja sér að
fara að hátta eða hvíla sig.
Það átti að boða feigð. í
Danmörku var áþekkur
siður til í tengslum við
nýárstunglið þótt um ann-
arskonar happdrætti væri
að ræða. Þessi munur gæti
verið lýsandi fyrir alþýð-
legt viðhorf til upphafs
ársins á íslandi.
Á sumardaginn fyrsta
byrjar Harpa fyrsti sum-
armánuðurinn.
í þjóðsögum Jóns Árna-
sonar frá 1864 segir að
bændur skyldu fagna
þorra, húsfreyjur góu,
yngismenn einmánuðu og
yngismeyjar hörpu.
Sumardagurinn fyrsti
heitir líka yngismeyja-
dagur, jómfrúadagur eða
yngisstúlknadagur, eink-
um um austanvert landið
frá Skagafírði austan
Vatna til Suður-Múla-
sýslu.
PILTAR OG STÚLKUR
DREGIN SAMAN
Nokkur gamansemi
var sumstaðar höfð í
frammi í sambandi við
daginn og unga fólkið. Á
Austurlandi og reyndar
víðar voru gestir sem
komu á einmánuði skrif-
aðir á miða og á sumar-
daginn fyrsta drógu pilt-
ar úr stúlknamiðum og
öfugt. Önnur tilhögun
var sú að elsti ógifti karl-
inn á bænum fékk í sinn
hlut þá konu sem fyrst
kom í heimsókn á sumr-
inu, og síðan eftir aldurs-
röð. Sama gilti auðvitað
um hitt kynið. Annað af-
brigði var að fyrstu dag-
ar sumarsins vora eign-
aðir ógiftum körlum og
konum eftir aldursröð.
Þau eignuðust síðan þá
konu eða karl sem kom í
heimsókn á hinum út-
o---— .....4