Tónlistin - 01.11.1944, Blaðsíða 15

TÓNLISTIN
aðeins ósjálfrátt tilraun ii! að hrinda
henni af stað.
A skömmum tíma hefir orðið
feiknleg bvlting hjá okkur á óllum
sviðum þjóðlífsins, svo að margir
liafa átt fullt í fangi með að fylgja
liinum öru umbrotum eflir. Iðnaðar-
kerfi og tæknilegar framl'arir
margskonar Iiafa haldið innreið
•sína í landið og myndað yztu skán
á innviðafreka þjóðfélagsumgjörð.
Afskipti okkar af vélaumhólunum
<)g kaupsýslustefnan hafa að vísu
skapað okkur álitlegan cfjialiags-
legan ávinning, on það er aðeins
hálft hnoss. Þau verðmæti eru ekki
svo varanleg sem skvldi. En mað-
urinn þarfnast nú einu sinni þess,
sem vegið getur upp á móti hveri'-
leik hins daglega lífs, hann verður
að tefla fram kjölföstu mótvægi og
cilífum verðmætum gegn hinu
hjómkennda lífsyndi nútíðarinnar,
<>g gefa tilveru sinni þannig ófor-
gengilegt innihald, þar sem hann
alltaf getur leitað fróunar, lilbreyt-
ingar og uppfyllingar frá einhæfu
starfi hversdagsleikans. Þessum
skilyrðum fær hann i ríkum mæli
fullnægt í ástundun tónlistar.
III.
Þegar rætt er um list manna á
meðal, má oft verða þess áskvnja.
að þar er eingöngu átt við myndlist;
°g ýmis nöfn á íslenzkum bygging-
um færa okkur heim sanninn um
þá þröngu merkingu, sem orðið list
hefir til skamms tíma haft i íslenzkri
málvenju. Þetta er óþægileg og jafn-
vel hálf-vonhrigðakennd uppgötvun
fvrir tónlistarmanninn. Þegar bezt
5
lætur, er skáldsagnalist máske talin
með, en við anddyri tónlistarinnar
er jafnan numið staðar.
Þessi einkennilega staðrevnd er að
nokkru leyti sprottin af því, að til
éru meðal okkar margir þeir menn,
sem vissulega hafa ekki þvkkari
hljóðhimnu en gengur og gerist, og
tónheyrn þeirra verður því tæplega
talin ónæm; en þessir sömu menn
heyrast sanit segja: „Ég skil ekkert
í tónlisl, því að þar fylgist ég ekki
með; það fer fyrir ofan garð og
neðan hjú mér.“ Ástæðuna fyrir
þessu frávísandi viðkvæði er áreið-
anlega að finna í skorti á lifandi
samneyti við rétta tóna á réttum
tíma. Tónaflóðið eitt saman, ósund-
urgreint, getur ekki borið okkur að
landi, en það getur hinsvegar hrak-
ið óvegvísa ferðalanga af réttri
hraut. Það, sem nauðsvnlegt er til
að komast lijá vixlsporum van-
þroskaðs smekks, er þvi hæfileik-
inn til að greina og meta tónrænl
gildi þess, sem við samlögum sjálf-
um okkur. Þroskatími okkar íslend-
inga á þessu sviði hefir verið stutt-
ur, svo stuttur, að með ólikindum
má teljast, og þrátt f}rrir stöðuga leit
og alvarlega viðleitni erum við þá
heldur ekki enn húin að leiða þessi
mál í þann farveg, sem vænlegur er
lil framtíðaidausnar fyrir almenna
tónlistarþáttöku í landinu. Þessi
skammvinna framsókn, ásamt frum-
stæðum tónlistarstefnum, sem hing-
að hafa borizt síðustu áratugi, valda
því, að enn hefir tónlistin ekki náð
að verða allsherjareign okkar. Röng
afstaða til meginatriða allrar tón-
listar torveldar mönnum oft rétta