Tónlistin - 01.06.1945, Blaðsíða 23

TÓNLISTIN
21
KVNIMINGARKVÖLD
meÉ íiíenzlvun fjó&lö
ocjum
Sumarið 1944 fór undirritaður ferð um
Vestfirðingafjórðung til þess að kynna
íslenzk þjóðlög. Var efnt til skemmt-
ana af þessu tagi á tólf stöðum þar sem
haldin voru stutt erindi um eðli þjóðlags-
ins og tilgang þess og síðan flutt mörg
dæmi um lögin sjálf, sungin og spiluð,
ásamt skýringum um byggingu og tilefni
laganna, hvort sem voru það kvæðalög,
vísnalög, tvísöngslög eða sálmalög. Var
för þessi farin til uppfræðslu í þeim efn-
um íslenzkrar sönglistar, sem mestrar at-
hygli þarfnast, til þess að hér spretti upp
sjálfstætt og sérstætt músíklíf, enda var
aðgangur frjáls og heimill öllum. Þjóð-
lögin eru sprottin beint úr gróðurskauti
landsins og hljóta því að bergmála þa
grunntóna, sem tíðast hafa borizt hlustum
landsmanna á umliðnum öldutn. En þar
fyrir verður ekki fullyrt, aö þjóðlögin
heyri einungis fortíðinni til sem einskonar
forngripur, eins og oft mun álit manna.
Ijó'iogin halda áfrat.i að verða til svo
lengi sem fólk hefir yndi af Ijóðum og
langar til að syngja þau. Þannig skap-
ast enn þann dag í dag talsvert af lögum
við ýmis ljóð og stökur, sem ettgin lög
eru áður til við. Þessi lög má einnig telja
þjóðlög. Einrödduð eru þau fyrst raul-
uð af vörum söngþyrstra, sem engin tök
hafa á að búa lögum sinum annað gerfi
en það, sem laglínan ein getur látið í té.
Alþýðlegt sönglíf hlýtur að eiga sér styrka
stoð i þessari viðleitni þeirra, sem sýna
svo eindregna hæfileika til tjáningar
sterkri laglínu, og íslenzk tónmenning
verður að byggjast á þeiin grunni. öll tón-
list, sem þroskavænleg er til uppeldis, a
að leita upptaka sinna í einni allsherjar-
hugsun, sem runnin er úr hugskoti þjóð-
arinnar, og þangað hverfur hún aftur í
hvert skipti sem hún hljómar. — íslenzk
þjóðlög allra tíma eru samnef-iari fyrir
þessa reglu. Og þessvegna skipta þau
mjög miklu máli í öllu tónlistaruppeldi.
Framhjá þeim verður aldrei gengið, svo
framarlega sem hér á að rísa upp og vaxa
rótfast og sérkennandi íslenzkt tór.menn-
ingarlíf.
Þessi fyrsta kynnisför vegna íslenzku
jijóðlaganna lá um Stykkishólm, Flatey á
Breiðaíirði, Patreksfjörð, Bíldudal, Þing-
Það er gaman að sjá j)jóðlega tónlist
endurrísa. En hér er við ramman reip
að draga. Fólki finnst flest þjóðlög
vor ekki falleg, og stafar það vitan-
lega af því, að það er óvant þeim. Það
er því vel til fundið, að koma þeim í
skólabækur í hljóðfæraleik, til J)ess að
venja menn við þau. Hið sanna er, að
þjóðlög vor eru þunglyndisleg. En hvern-
ig á annað að vera? í laginu við 41.
passíusálnúnn („Um land gjörvallt varð
yfrið myrkt“) endurskín svo mikil j)ján-
ing liðinna kynslóða, samfara sérstökum
innileik og tilbeiðslu til æðri máttarvalda.
En lagið er meistaralega raddsett, og má
ekki gleyma þvi,’ að joað gefur íaglínun-
um mikið gildi, hvernig slíkt er af hendi
leyst. Við tækifæri hefði ég gaman af að
koma á framfæri tveimur eða jjremur
passíusálmalögum, eins og ég lærði þau
af föður mínurn sáluga. Uppistöðuna að
sumum þeirra er að finna í þjóðlaga
safni Bjarna Þorsteinssonar við passíu-
sálmalögin, en að mínum dómi eru þessi
fegurri. Mér hafði á stundum flogið í
hug að raddsetja þau, en fann, að það
var ekki á mínu færi. Hafið þökk fyrir
hið mikla starf, að komast í samband við
fólkið á vegum hljómlistarinnar, og Jjað
mun sannast, að það verður ekki lítil
lyftistöng til að hefja þjóð vora til sannr-
ar tónmenningar.
Bjarni Bjarnason,
Brckkubœ í Hornafirði.