Tónlistin - 01.12.1945, Blaðsíða 23

TÓNLISTIN
53
andi endursvörunar í innstu hugar-
fylgsnum. Viðtekin hefð fullnægir
sköpunarþránni. Sóknin beinist ekki
að öflun nýrra verðmæta, lieldur að
eftirlíkingu notaðra fyrirmynda. Af-
leiðingin af þessu varð stöðnun og
frjóskortur. Þessi kyrrstaða þyrmdi
yfir tónlistarlífinu þar til komu
tveir menn, er upp skáru herör
gegn stirðnaðri afturhaldssemi og
harðstjórnarlegri venjuþrælkun:
Thomas Lauh og Carl Nielsen.
Tliomas Lauh hefir unnið ómet-
anlegt umbótastarf við rannsóknir
og endursamningu á dönskum
kirkjulögum. Hann sýndi fram á
það, live hrapallega var húið að af-
skræma kirkjusönginn og færa
hann úr lagi frá sinni uppliaflegu
og stílhreinu mynd, og til grund-
vallar lagði hann þjóðvisuna ásamt
hinum gömlu kirkjusöngsbókum.
Lauh vildi ryðja úr vegi hinu líf-
vana tvískipta eilífðarliljóðfalli kór-
alsins og laka í þess stað upp þri-
skipt og víxlskipt hljóðfall til til-
hreytingar og auðgunar hinni lang-
dregnu og semingslegu lirynjandi
rómantíska timahilsins. Hann vihli
ennfremur innleiða skýran heiltóna-
gang í allri kirkjulegri raddfærslu
02 afmá hin „lieiðnu“ spor verald-
learar hálftónadýrkunar, sem svo
oft hafði slæðzt i gliðs hús inn, trú-
aralvöru allri til liins mesta hnekk-
is. Mótstöðumenn Lauhs sökuðu
hann hinsvegar um einstrengings-
lega bókspeki og þurra fornaldar-
stefnu, sem brvti í hága við lífræna
framþróun. Laub var þeirrar skoð-
unar, að kirkiutónlistin ætti fyrst
og fremst að lúta orðsins innihaldi
og sneiða hjá öllum innantómum
og ókirkjulegum tilfinningaform-
um, sem leiða hugann frá hoðskap
guðsþjónustunnar. Stranglega séð
tók hann undir með kennimanni
miðaldanna: „Orgelið er lírukassi
djöfulsins.“ Hann áleit tónskáld 19.
aldarinnar hafa misskilið eðli
sálmasöngsins og íklætt hann lysti-
legum skrautspjörum nautnaheims-
ins, sem spilltu trúarefni sálmanna
með ýktri tilfinningasemi og glitrík-
um fagurhljóm. Lífsskoðun sína
hefir Lauh birt í athafnaríku ævi-
starfi, sem alll hefir miðað að því
að endurvekja þann sterka og inni-
lega trúarkraft, sem fólst í fornum
kirkjusöng. Otrauður og oft af
fvllsta ofstæki hefir hann harizt fyr-
ir eldheitri sannfæringu sinni og
óbifanlegri trú. Allt fram til 1934
og lengur á hann að sæta áköfum
andbyr, heilar bækur eru skrifaðar
honum til áfellis, en liægt og örugg-
lega sækir Laub fram, þrátt fyrir
víðtækl skilningsleysi. Og nú er svo
komið, að endurnýjun dansks
kirkjusöngs er orðin að veruleika
fyrir ósleitilega þrautseigju hans.
Gönnd sálmalög eru nú í hávegum
höfð af söfnuðum jafnt sem kirkj-
unnar þjónum — í sinni uppruna-
legu mynd, og sífellt sannfærast
menn betur um nærfærni Laubs og
hagleik i nýskapandi handverki,
sem unnið var af vísindalegri þekk-
ingu á sögu og tilgangi' sálmasöngs-
ins. — í íslenzku kirkjusöngbók-
inni eru lög eftir Lauh. En sjaldan
virðast þau hljóta náð organistanna,
þótt þau að vísu séu ekki í hópi
hinna beztu laga hans. Væri ekki