Tónlistin - 01.12.1945, Blaðsíða 24

54
TÓNLISTIN
kominn tími til þess að gefa þess-
um afkvæmum nýja og gamla tím-
ans gaum, svo að vér gætum með
nokkru sanni talizt samferðafólk
þeirra þjóða, er vér helzt viljum
likjast, í stað þess að troða sí og
æ vanans hægu en óþroskavænlegu
brautir?
Carl Nielsen er sá fulltrúi danskr-
ar tónlistar, sem. mesta athygli hef-
ir vakið á þessari öld. Ber margt
til þess. Stefna hans segir skilið við
gamlar venjur rómantíska skólans
og sækir hratt til nýrra miða. Vel-
hljóman víkur fvrir harðri og rök-
visri raddfærslu. Stefin eru stutt og
meitluð eftir skammþættum hljóð-
fallslínum. Notkun hljóðfæra i
hljómsveitinni er fyllri og ítarlegi'i
en áður hafði tiðkazt, og jafnvel
mannsröddinni er bætt inn i hina
breiðu fylkingu hljóðfæranna i
„Sinfonia espansiva“, að fyrirmynd
Beelhovens í 9. symfóniunni, og lag-
línur hans eru gjörsneyddar allri
viðkvæmni og tilefnislausu hugar-
róti. Tónlist hans er því frjálsborið
afkvæmi harðrar baráttu. Þessi bar-
átta styrkti Carl Nielsen i þeirri trú,
að umbótastarfið yrði ekki umflú-
ið, ef dönsk þjóð ætti að geta tal-
izt til þeirra tónmenntaðra þjóða,
sem stöðugt fella nýja tima að nýrri
hugsun. Hin fvrri heimsshTÖld
færði honum sigurlaunin, sem voru
mun meiri og æðri þeim, sem deilt
var um i Versölum um svipað leyti.
Honum hafði loks tekizt að sann-
færa danska þjóð um köllunarverk
hennar. Svo lengi hafði hann þeytt
horn Heimdallar, að tónar þess
um siðir bárust þjóðarvitundinni
til þess að hoða nýjan dag, sjálf-
stæða tónlist á þjóðlegum rótum.
Enn einu sinni hafði norræn hugs-
un sigrað í blóðlausri haráttu fyrir
æðsta verðmæti.
Svo sem vér íslendingar endur
fyrir löngu sóttum sönglegt vega-
nesti vort til Weyse og Berggrens,
eins getum vér nú litið til þeirra
fulltrúa danskrar tónlistar, sem
hæst her. Munurinn á tvennum tím-
um er þó auðsær. Fyrrum fluttum
vér inn hiria dörisku tónlist óbreytta.
Vér létum oss nægja, að orðin væru
innlend. Nú vitnum vér í hin spak-
legu spásagnarorð Helga Helgason-
ar og treystum tónrænan sköpunar-
mátt vorn af alefli. Því aðeins er
lagið Ijóðinu skylt, að hvorttveggja
lúti sama uppruna. „íslenzkt“
söngvasafn er alls ekki réttnefni
á bókum þeim, sem Sigfús Einars-
son tók saman handa þjóð vorri til
söngs og leiks á sínum tima; öllu
heldur „islenzkt ljóðasafn með inn-
lendum og erlendum lögum“. Mað-
ur verður ekki íslendingur af því
einu að drekka mysu og horða há-
karl. Útlent lag verður aldrei ís-
lenzkt með því einu að syngja það
undir islenzkum orðum. Hér er
kominn tími til að spyrna við fæti.
Dauft endurskin af þorrinni stefnu
getur ekki til lengdar fullnægt þjóð,
sem á sínu sviði hefir sýnt, hvers
af henni má vænta, þegar henni á
öllum sviðum jafnt er vaxinn fisk-
ur um hrvgg. Og því síður finnur
hún ánægju í því að taka til upp-
fósturs afkvæmi annarra þjóða,
sem þegar eru vaxin úr gi-asi i
Framh. á bls. 60.