Tónlistin - 01.12.1945, Síða 43

TÓNLISTTN
73
er töluÖ. Og tónar afríkanskra negra eða
búskmanna koma oss svo ókunnuglega
fyrir, að vér getum ekki einu sinni með
vissu sagt, hvort þeir eigi að tákna gleði
eða sorg. Oft skjátlast manni þá hrap-
allega; og þegar vér heyrum textaþýð-
ingu á söngvum, sem í vorum eyrum
birtast sem endurómar af djúpu þung-
lyndi, kemur í ljós, að hér er um að
ræða gáskafull danslög. Á hinn bóginn
hafa hin fegurstu lög eftir Mozart eða
Schubert engin áhrif á menntaða Kín-
verja eða Hindúa, og enda þótt Japanir
hafi tileinkað sér gjörvalla hina vestrænu
menningu, þá fyrirfinnast samt engin
söngleikahús í Tokio, þar sem flutt eru
verk eftir Verdi og Wagner. Þetta er
sönnun þess, að bersýnilega hefir tónlistin
í raun og veru fest enn dýpri rætur i þjóð-
lífi og þjóðerni en aðrir þættir menn-
ingarinnar!
En nú kemur einhver með þá mót-
báru, að allt þetta eigi aðeins við um
óskylda og framandi kynflokka; innan
menningarsviðs vors, fíorðurálfubúa, sé
öll tónlist orðin alþjóðleg. En það er
lika aðeins að nokkru leyti rétt. Að visu
hefir hin evrópiska tónlist þróazt út frá
hinni yngri fornlistastefnu, sem kirkjan
beitti sér fyrir. Og þessi tónnienning
hefir svo rækilega útrýmt antiarri þjóð-
menningu þeirra tima, að með öllu var
ókleift að ntynda sér skoðun um tónlist
þá. sem norrænar þjóðir iðkuðu í skógi
skýldum löndurn sínum. Vér vitum af
rómverskum frásögnum, að forfeður
Norðurlandabúa hafa sungið mikið og
að tónlist þeirra hljóntaði herfilega i eyr-
um Rómverja; sú lýsing segir oss þá
aðeins, að þeir hafi sungið öðruvísi en
Rómverjar, sem ckki skildu tónmál for-
feðra vorra! Og þegar Adam erkibisk-
up frá Brimum löngu siðar ritar um
heiðna helgisiði i Sviþjóð, verður hon-
um tiðrætt um hina ljótu og afskræmdu
söngva íbúanna norður þar; svo mjög
hafði hann þegar losnað úr tengslum við
uppruna sinn með hinum kristna söng.
Því verður þó aldrei móti mæjt, að Norð-
úrlahdabúar stóðu á tákingaöldi'nni mjög
framarlega i iðkun söngs, og upphaf
margraddaðs söngs á rót sina að rekja
til norrænna vikinga, er báru hann yfir
til Bretlandseyja. Erfðahlutur norrænna
þjóða er þvi mjög dýrmætur, hæði fyrir
tónræna sagnritun og eins fyrir alþjóð-
lega tónlistarþróun.
Þegar þetta er athugað, skýríst það
máske, hversvegna Norðmaðurinn Grieg
verður tízka um alla Evrópu og Daninn
Carl Nielsen endurvekur blómaskeið bar-
oktimans á Norðurlöndum og Finninn
Sibelius semur stórbrotnustu og sérstæð-
ustu symfóníur heimsins þúsund árum
síðar, enda þótt Skandinavia hafi langt
fram yfir miðaldir verið hinn hörntuleg-
asti eftirbátur annarra Evrópuþjóða og
orðið að fá að láni sunnan úr álfunni
alla helztu tónlistarkrafta sína. Mörgum
áratugum síðar berast þessir straumar svo
hingað til lands og dafna hér fram eftir
þessari öld undir samheitinu „Eyrarbakka-
rómantík", og er Sigfús Einarsson bæði
að uppruna og skyldleika helzti skapandi
fulltrúi hennar.
Nýju straumarnir sköpuðu hér á landi
furðu fljótt aukinn áhuga á hinum ýmsu
greinum tónlistarinnar, sem hingað til
höfðu ekki þekkzt. Var nú farið að syngja
margraddað, og þótti það mikil framför
frá hinum einraddaða sálmasöng Grall-
arans og kvæðalögunum. Laglínur kirkj-
unnar urðu nú sléttar og afmældar eftir
lengdargildi. Hin trúarheita viðhöfn við
sálmasönginn hvarf; „margröddun" lag-
línunnar var afnumin. en í þsss stað koinu
margraddaðir hljóntar, sem báru uppi
Ianga röð af jafnlöngum lagtónum. En
jafnframt því varð framburður textans
ekki eins þýðingarmikill og áður hafði
verið, þar sem raddirnar nú greindust
eftir mismunandi hæð, enda beindist at-
hvsrlin nú fyrst og fremst að hinum ýmsu
röddum og leikni í að rata þeirra marg-
slungnu leið innan um þykka og þétta
hljóma. Að vísu héldu kórarnir fyrst á-
framhaldandi tryggð við hina fornnor-
rænu söngvenju „kvintanna", en loks
varð líka hún að lúta í lægra haldi fyrir
hinum nýja söngsið frá Suður-Evrópu.