Vér mótmælum allir - 16.04.1946, Blaðsíða 2

Prófessor ÓLAFUR LÁRUSSON, r'éktor Háskólans
Landvörn æskumtar
I'egar vér íslendingar heimtum aítur fullt sjálf-
stæði vort vorið 1944 og slitum síðustu trefjarnar
af þeim stjórnskipulegu tengslum, er knýtt höfðu
land vort við annað land í nærfellt 700 ár, mun
fáa hafa grunað, að áður en tvö ár væru liðin,
myndi þjóð vor standa aftur í sömu sporum og
hún stóð, er hin rofnu bijnd fyrst voru tengd,
vorið 1262. En samt er nú svo komið, að nú bíð-
ur vor sams konar örlagastund og þá beið for-
feðra vorra.
Þjóð, sent afhent hetir annarri þjóð liluta at
landi sínu til hersetu og herbúnaðar, getur varla
vænzt þess, að aðrar þjóðir telji hana í tölu full-
valda þjóða. Hún viðurkennir og gengst undir
erlent vald í heimkynnum sjálfrar sín. Hún ger-
ir hið sama og forfeður vorir gerðu illu heilli,
árið 1262. Ef vér gerum það nú, þá gerum vér
að engu allt sem vér unnum 1944, og má þá
segja, að sá metnaður, er þjóð vor sýndi þá, ltafi
orðið harla skammvinnur og reynzt haldlítill.
Allir vita, livern dilk glapræði forfeðra vorra
1262 dró á eftir sér fyrir alda og óborna, og þó er
fyllsta ástæða til að ætla, að uppgjöf vor í her-
stöðvamálinu myndi hafa enn óheillavænlegri
afleiðingar um framtíð þjóðarinnar, svo óheilla-
vænlegar, að óleyfilegt væri að nefna þessa tvo at-
burði í sömu andránni. Tvennt má þar til nefna.
Ef svo skyldi fara, að ófriður kæmi upp milli
stórveldanna, með þeini mikilvirku drápsvélum,
sem þau ráða nú yfir, þá bíður þjóðarinnar tor-
tíming, svo framarlega sem sú styrjöld ekki fer
fram hjá henni. Hvort vér verðum svo heppnir
að geta verið fyrir utan þann hildarleik, er að
sjálfsögðu óvíst, en von gæturn vér gert oss um
það, þótt veik kunni hún að vera. E.i ef vér leyfunr
einhverju stórveldanna herstöðvar í landi voru,
þá eigum vér enga slíka von. Þá er óhjákvæmi-
legt, að hernaðurinn herist hingað til lands, með
öllum þeim ógnum, sem honum myndi fylgja,
og þess skyldu menn vel gæta, að nú er svo kom-
ið, að engin hernaðarþjóð, hversu voldug sem
hún er, getur varið sjálfa sig, livað þá aðra.
Engin þjóð getur komið í veg fyrir það, að kjarn-
orkusprengjum sé skotið eða varpað á land það,
er hún ræður yfir. Þetta er nú orðið á allra
manna vitorði, þótt sumir menn hér á landi
reyni að þverskallast við að skilja það.
Uppgjöfin 1262 stefndi ekki þjóðerni lands-
manna í neinn beran háska. Það lifði og þróaðist
þrátt fyrir tengslin við Noreg og síðan við Dan-
mörku, og það lifir enn í dag, og það hefir lifað
fyrst og fremst í skjóli þess, að vér höfum feng-
ið að búa einir í landi voru. Hákon konungur
og Magnús sonur lians höfðu ekki í liyggju að
flytja erlent herlið til landsins og setja það þar
niður til varanlegrar dvalar. En að þessu er
stefnt nú, að sambýli íslenzkra og erlendra
manna hér í landinu. Hið erlenda lið, sem
þyrfti til gæzlu hinna fyrirhuguðu herstöðva,
myndi ávallt verða svo mannmargt, að það yrði
fjölmenni borið saman við fámenni vort. Þessir
menn yiyndu aldrei samlagast þjoðetni voru eða
menningu, en við hinu er hætt, að álnif þeitia
á oss yrðu meiri en góðu hófi gegndi. Myndi
þjóðerni vort þola þetta sambýli til lengdar.-'
Það er ekki að ástæðulausu, þótt þeirri spurn-
ingu sé varpað fráih. Samskiptin við brezka her-
námsliðið hér á landi sýndu það, að héi etu
líka til nrenn ,sem engri þjóð er vert að treysta
of vel.
2 VÉR MÓTMÆJLUM ALLIR!