Vér mótmælum allir - 16.04.1946, Blaðsíða 10

örlagaríkum krossgötum. Krossgötur eru hættu-
legar, e£ trúa má þjóðsögum, einkum á tímamót-
um. Þar var sú freisting fyrir menn lögð, að
þeir urðu ævinlegir afglapar, ef þeir stóðust ekki.
Við höfum ekki, — eða líklega ekki —, eins og
oflátungar þjóðsagnanna, ráðizt í það a£ sjálf-
vilja að liggja á krossgötum í þetta sinn. En þótt
mikil liula sé ylir því öllu, hvar við erum stadcl-
ir, þá virðast þær krossgötur, senr \ið erum
komnir á, ekki ólíkar þeim, sem af er sagt í þjóð-
sögum. A. m. k. er eitthvað talað manna á milli
um væna flotskildi og fögur krof, jafnvel gull
og aðrar gersemar, sem álfar þeir, er hér birtast
í þeim tvíræðu ljósaskiptum, sem yfir veröldinni
hvíla nú, láti í skína. Þjóðsögurnar kenna okkur,
að þeir, sem létu að ginningum flotsins og krof-
anna og álfagullsins, misstu hvort tveggja, mat-
inn og vitið, æru og auð, urðu auðnulausir af-
glapar þaðan í l'rá. Við getunt reitt okkur á, að
okkar afdrif yrðu þau sömu og annarra flot-
gogga, ef við færum að jæirra dæmi. Unt [)að
eru ekki þjóðsögur einar til vitnis, heldur stað-
reyndir mannkynssögunnar.
Eg veit ekki, hverju okkur kann að vera lieit-
iö gegn því að ljá erlendu stórveldi fangastaðar
á landi okkar. En ég veit, hvað við missum, ef
við gerum það. Við missum traust og virðingu
allra jrjóða, fyrst þeirrar manndómsjrjóðar, sent
æskir ítaka í landi okkar, og síðan allra ann-
arra. Við missum allt tilkall til þess, að fyrrver-
andi sambandsjijóð okkar og önnur Norður-
lönd líti á okkur öðruvísi en sem pólitíska
skrælingja. Við missurn sjálfstraust og sjálfsvirð-
ingu. Við missum, slítum úr okkur þann hjarta-
streng, sem tengir okkur þrautum og sigrum , sár-
um og sælu, draumum og dáðum horfinna, ísl.
manna. Við missum Einar Þveræing, Árna Odds-
son tárvotan í Kópavogi, missum Jón Sigurðs-
son, j)ví að við höfum svikið Jrá alla. Við miss-
um ilminn af gróanda 19. og 20. aldar. Við miss-
um 17. júní 1944, jní við umhverfum Jdví, sem
þá gerðist, í skrum og skrípaleik. Við missum nú
[jegar yfirleitt allt, sem verðmætast er og með
öllu óbætanlegt, en ávinnum í mesta lagi í stað-
inn það eitt, sem mölur og ryð eyðir og þjcífar
stela. Hverju við kynnum að ræna óborna ís-
lendinga, vitum við ekki. En jrað þarf ekki að
rninna okkur á, hver kostnaður hlauzt af Jreinr
fríðindum, sem keypt voru fyrir réttindaafsal ár-
ið 1262. Sjálfan sig selur enginn nema með tapi,
livað sem líður liagfræði jressara gróðatíma.
Gömlu mennirnir kölluðu Jrað að verzla við
fjandann að meta æru sína til peninga og
leggja framtíð sína ævarandi í veð fyrir stundar-
ávinningi, hvort sem Jrað var gert af ótta eða
ágirnd. Og Jreir höfðu J>á trú, að slík viðskipli
liorfðu til lítils ábata.
Hnötturinn er nú orðinn svo- lítill og stór-
veldin svo stór, að rneira að segja þessi skiki,
sem forsjónin gaf okkur, er orðinn ómissandi
fyrir bægslamikil stórhveli, Jjegar þau [rurfa að
bítast og byltast. Löngum var þessi hólmi kall-
aður útsker eitt, og fáir létu sig varða, hvort hér
lifðu rnenn eða kvikindi, skrýmsl eða forynjur,
eða afturgöngur þeirra manna, sem forðum
festu hér ból. Löngum hurfu gögn hólmans og
gæði úr loppnum liöndum okkar til annarra
Jrjóða, og ekki vorum við öðrum til rneins eða
baga í lífsbaráttu Jreirra, hvorki sjálfrátt né ó-
sjálfrátt. Ef nokkurt fólk jarðar á [rað land, sent
það byggir, þá eigunt við Jretta. Okkur hefur það
kvalið og blessað. Við einir höfum elskað Jrað.
Það er engan veginn óhugsandi, að [reir menn
reynist sannspáir, sem búast við, að enn munum
við sjá styrjaldarvá fyrir dyrum okkar. Um Jrað
verður ekki leitað ráða eða úrskurðar til okkar.
Onnur styrjölcl verður íleiri ]>jóðum skeinuhætt
en okkur og teflir fleirum í tvísýnu. Og við höf-
um Jrá séð tilveru okkar ógnað fyrr af ytri at-
burðum og okkur óviðráðanlegum. Hættur og
Jrrautir geta orðið góðum drengjum gagnsam-
legar, en ómennum aldiei. Þeirn verður jafnt að
óláni vegur og vesöld, gróði og tap. Og mann-
leysur værum við, ef við létum ótta við ókomna
atburði véla frá okkur vit og heiður. Það væri
ekkert áhorfsmál fyrir okkur að lána landið og
j>rengja um kosti íslenzks sjálfstæðis og menn-
ingar, ef við vissum, að við gæturn með ]>ví forð-
að mannkyninu frá vísum voða eða tortímingu.
En við eigum ekki um slíka kosti að kjósa. Við
afstýrum engum voða nteð því að verzla með
landsréttindi, sóma okkar og framtíð. Það er eins
líklegt, að við myndum með slíku einmitt bjóða
voðanum heim. Og a. nt. k. erum við í allt ann-
ars konar ábyrgð um J>að, sem yfir þetta lancl
og heiminn í lieilcl kann að dynja af hernað-
arorsökum, ef við gerumst rneð' vilja beinir að-
iljar að vígbúnaði ákveðins stórveldis. Konii
Jrað, sem koma vill. Kannske hefur Eyjan hvíta
beðið Jress eins í allar Jressar aldir að verða að
eimyrju í kjarnorkuárás. Þá það. Við skyldum a.
m. k. reyna að mæta J>ví með hreinni samvizku
og skírum skildi. Máske hafa feðurnir hnípt í
sínum leku moldarhreysum, krotað sín stef og
10 VÉR MÓTMÆLUM ALLIR!