Þjóðvörn - 18.11.1947, Page 1

2. árganguf.
1. tölublað.
ÞJOÐVORN
Þriðjudaginn 18. nóv. 1947.
Gylii Þ. Gíslason pvóiessor:
Framkvæmd flugvallarsamningsins
Ræ&a, ilutt á A.lþingi 20. olctóher 1947.
Herra forseti!
Það er nú liðið rúmt ár síðan
Alþingi samþykkti flugvallarsamn-
inginn svonefnda. í þessum samn-
ingi eru fólgin fjögur meginatriði:
í) Herverndarsamningurinn skyldi
falla úr gildi og her sá, sem hér
hafði verið, fluttur á burt.
2) Keflavíkurflugvöllurinn skyldi
verða íslenzk eign.
3) Bandaríkjastjórn skyldi heimilað
að nota flugvöllinn í ákveðnu
skyni í tiltekinn tíma og stjórna
sjálf starfsemi sinni þar.
4) Ákveðið var að Bandaríkjastjórn
skyldi njóta vissra sérréttinda í
sambandi við starfsemi sína og
starfsmenn á vellinum.
Ég var því andvígur, að þessi
samningur væri gerður, og voru það
aðallega þrjú atriði, sem ollu því.
1) Ég taldi samninginn. skerða al-
ger umráð íslendinga yfir landi
sínu og hér væri því urn sjálf-
stæðis- og hagsmunamál að ræða,
sem í senn hefði menningarlega
og fjárhagslega þýðingu.
2) Ég taldi samninginn varhuga-
verðan vegna þess, að bækistöðv-
um á flugvellinum mætti fyrir-
varalítið breyta í herstöðvar, og
ég taldi í grundvallaratriðum
rangt af smáþjóð að láta stórþjóð
í té stöðvar, sem hægt væri að
nota sem herstöðvar.
3) Ég taldi það óeðlilegt og rangt,
að veita Bandaríkjamönnum þau
sérréttindi, sem þeim voru veitt
í samningnum með tilliti til
skatta og tolla.
Þegar sanmingurinn var til um-
ræðu hér á Alþingi í fyrra, má segja,
að fram hafi komið þrjár megin-
skoðanir í sambandi við þann vanda,
sem samningnum var ætlað að leysa,
þ. e. a. s. kröfuna um, að Bandaríkja-
menn yrðu á burt með her sinn.
í fyrsta lagi vildu sumir heimila
Bandaríkjamönnum viss afnot af
Keflavíkurflugvellinum áfram, þ. e.
a. s. meðan þeir hefðu hergæzlu í
Þýzkalandi og í sambandi við hana,
að annast þar vissa starfsemi og
hafa þar starfsmenn undir eigin
stjórn.
I í öðru lagi var sú skoðun, sem
haldið var fram af háttv.Sósíalistafl.,
að Bandaríkjamönnum skyldu mein-
uð öll afnot af Keflavíkurflugvell-
inum.
Þriðja skoðunin var sú, sem fram
kom í breytingartill. okkar háttv.
3. landkjör. þingnr. Hannibals
Valdimarssonar og till. háttv. þing-
manns Strandamanna, Hermanns
Jónassonar, og núverandi hæstvirts
atvinnumálaráðherra? Bjarna Ás-
geirssonar, en hún var fólgin í
því, að Bandaríkjamönnum skyldu
heimiluð afnot af flugvellinum með-
an þeir hefðu herskyldum að gegna
í Þýzkalandi, en að flugvöllurinn og
allur rekstur hans væri algerlega
undir íslenzkri stjóm.
Ég skal ekkrorðlengja frekar um
það, hvort rétt hafi verið eða rangt
að gera umræddan samning. Það,
sem nú er um að ræða, er
hvort sanmingurinn hafi verið vel
eða illa framkvæmdur, hvort vel eða
illa hafi verið haldið á rétti íslend-
inga við framkvæmd lians.
Þrjdr fyrirspurnir
til utanríkisráðherrans.
í upphafi þessa þings hafði ég af-
ráðið að bera fram þrjár fyrirspurnir
til hæstv. utanríkisráðherra viðvíkj-
andi framkvæmd samningsins. Ég
hefi talið að framkvæmd hans hafi
ekki verið lýta- eða ágallalaus, og
þess vegna hafði ég ákveðið að bera
fram þær fyrirspurnir, sem ég skal
nú leyfa mér að lesa:
1) Hvers vegna hefir ekki verið
sett reglugerð sú, um stjórn og rekst-
ur Keflavíkurflugvallarins, sem ráð
er fyrir gert í flugvallarsamningn-
urn, sem samþykktur var 5. október
1946?
2) Eru framkvæmdir þær, sem
nú er unnið að á Keflavíkurflug-
vellinum, gerðar með samþykki rík-
isstjórnarinnar?
3) Er það rétt, að hið ameríska
flugfélag, sem annast rekstur Kefla-
víkurflugvallarins í urnboði Banda-
rikjastjórnar, hafi nær engan erlend-
an gjaldeyri selt íslenzkum bönk-
um?
Þegar ég hafði afhent þessar fyrir-
spurnir til skrifstofunnar, sagði ég
hæstv. forsætisráðh. frá þeim, og
tjáði hann mér þá, að von væri á
skýrslu frá hæstv. ríkisstj. um þetta
mál allt. Mæltist hann til þess, að
ég biði skýrslunnar og drægi þessar
fyrirspurnir til baka og féllst ég á
það. Nú hefir þessi skýrsla komið
fram. Hún hefir verið lesin hér á
Alþingi og auk þess birt í blöðum.
Segja má, að í skýrslunni sé leitazt
við að svara fyrstu fyrirspurninni,
sem sé því, hvers vegna hafi ekki
verið sett reglugerð um stjórn og
rekstur Keflavíkurflugvallarins, og er
ástæðan, sem fram er færð, sú, að
nauðsynlegt sé að fá víðtækari
reynslu en orðið er til þess að unnt
sé að setja reglugerðina.
Mér finnst þessi skýring ekki full-
nægjandi. Það er liðið ár síðan þessi
samningur var gerður og hálft ár
síðan Keflavíkurflugvöllurinn var
afhentur íslendingum sem eign
þeirra. Þessi tími er svo ríflegur, að
hægt hefði átt að vera að setja reglu-
gerð til þess að skera úr ýmsum
vafaatriðum, sem um er að ræða í
samningnum og í ljós liafa komið
í sambandi við framkvæmd hans.
Við annarri spurningunni hefir
fengizt fullt svar. Mér skilst, að
hæstv. ríkisstj. hafi samþykkt þær
miklu framkvæmdir, sem verið er
að vinna að á flugvellinum. Hitt er
annað mál, hvort hæstv. ríkisstj. hef-
ir þar gert rétt eða ekki.
Á þriðju spurninguna er ekki
miníizt eða svar við henni. Á þau
mál, sem þar er vikið að, hefir ekki
verið minnzt áður við þessar urn-
ræður. Siðan ég ætlaði að bera fram
fyrirspurnirnar, hefi ég fengið upp-
lýsingar, sem ég tel staðfesta, að það
sé rétt, að þetta ameríska flugfélag
hafi nær engan erlendan gjaldeyri
selt íslenzkum bönkum. Þó er vitað,
að það greiðir allmiklar fjárhæðir í
íslenzkum peningum. Það er vitað,
að allt kaup sem starfsmenn þess fá
greitt á íslandi, er greitt í íslenzk-
um peningum og auk þess kaup
þeirra manna, sem vinna við hinar
geysimiklu framkvæmdir þess, sem
og ýmis reksturskostnaður flugfélags-
ins. Ég sé ekki, að félagið geti haft
aðrar tekjur í íslenzkum peningum
en þær, sem það fær af að selja far-
miða með vélum sínum frá Ameríku
til Norðurlanda, og það ætti ekki
að rnega selja öðrum farmiða fyrir
íslenzka peninga en íslendingum.
En mér kæmi mjög á óvart, ef tekj-
ur félagsins af íslenzkum farþegum
væru svo miklar, að nægðu fyrir öllu
því, sem félagið þarf að nota af ís-
lenzkum gjaldeyri. Hér er um eitt-
hvað það að ræða, sem ekki er full-
ljóst, og ég held, að öllum væri fyrir
beztu, að þetta mál yrði upplýst til
fulls. Ef það er svo, að félagið selji
útlendingum far fyrir íslenzkan
gjaldeyri, þá á hæstv. ríkisstj. að
stöðva það og hefði raunar átt að
vera búin að stöðva það fyrir löngu.
Urn þá skýrslu flugvallamefndar-
innar, sem hæstv. utanríkisráðh. las
upp, er það að segja, að hún varð
mér til nokkurra vonbrigða. Mér
finnst ekki vera í henni ýmsar upp-
lýsingar, sem nauðsynlegt sé að fá,
og auk þess finnst mér, að í henni
gæti nokkurrar minnimáttarkenndar
gagnvart Bandaríkjamönnum. Hins
sama finnst mér hafa gætt í ræðum
hæstv. utanríkisráðh. og hæstv. flug-
málaráðherra. Mér finnst þeir hafa
lagt höfuðáherzlu á að sýna fram á,
að allt það, sem aflaga hafi farið,
sé að kenna starfsmönnum, sem
fyrrverandi flugmálaráðh. hafi ráðið.
Nú er það auðvitað fjarri mér að
rnæla því bót, sem aflaga fer, og
tel ég það jafnámælisvert, hver sem
í hlut á, en hitt vil ég leyfa mér
að átelja, að það sé gert að aðal-
atriði, hvaða íslenzkum embættis-
mönnurn það sé að kenna, sem af-
laga fer, í stað þess að skýra frá,
hverjar ráðstafanir hafi veríð gerðar
til þess að koma í veg fyrir slíkt
framvegis. Og það er vissulega at-
hyglisvert, að ekkert orð skuli látið
falla um það, að afstaða eða að-
gerðir Bandaríkjamanna hafi valdið
nokkrum erfiðleikum við fram-
Framhald á bls. S.
Próiessor, clr. ph.il.
Einar Ól. Sveinsson:
EFTIR ÁR
Ár er liðið síðan samning-
urinn um Keflavíkurflugvöll-
inn var samþykktur.
Á alþingi átti sá samningur
andstœðinga af flestum flokk-
um, andstœðinga, sem greiddu
atkvœði á máti honum. Og
fullyrða má, að meðal kjósend-
anna voru andstæðingarnir til-
tölulega miklu fleiri.
Andstæðingar samningsins,
bœði utan þings og innan, létu
skýrt og skorinort í Ijós skoð-
un sína á honum. Þeir reyndu
að koma öllum í skilning um,
hverjar afleiðingar hann gæti
haft.
Voru þessir menn of bölsýn-
irl Voru þeir að mála skratt-
ann á vegginn?
Nú er liðið ár síðan þetta
var. Stuttur tími, en hann hef-
ur reynzt nógu langur. Því
miður hefur það, sem menn
óttuðust og sögðu fyrir, rætzt
í öllum greinum. Það er
óhugnanlegt, að ekki skyldi
eitt smáatriði geta orðið ögn
skárra.
Og það er sama frá hverju
sjónarmiði er litið, þjóðernis,
siðferðis, laga: Keflavíkurflug-
völlurinn er holdfúasár á þjóð-
arlíkamanum íslenzka.
Þess er mikil þörf, að það
sár sé grætt jafnskjótt og auð-
ið er. Að öðrum kosti getur
það orðið ólæknandi.
Það sár er ekki grætt fyrr
en íslendingar hafa full og
óskoruð ráð yfir landi sínu,
ekki aðeins í orði, heldur og
á borði.
Lýðveldisstofnunin fyrir
hálfu fjórða ári fær með engu
móti samrýmzt láni nokkurs
hluta lands til erlends veldis.
Lýðveldisstofnunin er ekki
fullkomnuð fyrr en þetta
ástand er á enda.
o*o»oéo*o»o»o«o<
Fun^urinn í Tjamarbíó*
Almcnnur fundur um efndir flugvallarsamningsins var haldinn í Tjarnar-
bíó 16. nóv. kl. 2 síðdcgis. Fundarboðandi var Þjóðvarnarfélag íslendinga. Hús-
fyllir var, svo að hvert sæti var skipað og 50—60 urðu að standa allan tímann.
Margir urðu frá að hverfa. í fjarveru formanns félagsins, séra Sigurbjarnar
Einarssonar dósents, setti Eiríkur Pálsson bæjarstjóri fundinn með stuttri
ræðu. Aðrir ræðumenn voru: Gylfi Þ. Gíslason prófessor, Hákon Bjarnason
skógræktarstjóri, frú Sigríður Eiríksdóttir og dr. Broddi Jóhannesson. Undir-
tektir fundarmanna voru afburða góðar. í fundarlok var eftirfarandi ályktun
samþykkt einróma:
Almcnnur fundur í Tjarnarbíó í Reykjavík, haldinn að tilhlutan Þjóð-
varnarfélags íslendinga, sunnudaginn 16. nóvember 1947, skorar á rikisstjórn-
ina að Ieggja sig fram um, að samningurinn um flugvöllinn á Reykjanesi verði
þannig framkvæmdur, að réttar og hagsmuna íslcndinga verði gætt í hvívetna.
Fundurinn mótmælir harðlega og eindregið þeirri ágengni, sem Bandarikja-
menn hafa sýnt islenzku þjóðinni með því að skýra og framkvæma, að vísu
óljós og lítt hugsuð ákvæði samningsins, einvörðungu sér í hag, og telur slikt
með öllu ósamboðið virðingu Bandaríkjanna sem lýðræðisþjóðar. Beri því
brýna nauðsyn til, að nú þegar verði sett reglugerð, er taki af allan vafa um
þau efni, sem ágreiningi hafa valdið, svo sem um tolla, skatta o. fl.
Fundurinn telur, að íslenzk stjórnarvöld hafi hingað til eigi sem skyldi
gætt íslenzkra hagsmuna í sambandi við framkvæmd samningsins og sé slíkt
ílla farið, og minnir á, að samkvæmt 5. grein samningsins hefur lýðveldið
ísland óskoraðan fullveldisrétt og úrslita yfirráð varðandi umráð og rekstur
flugvallarins, mannvirkjagerð og athafnir þar.
Ennfremur skorar fundurinn á ríkisstjórnina að gera nú þegar ráðstafanir,
er séu til þess fallnar að tryggja það, að ísland geti tekið að sér í vaxandi
mæli rekstur flugvallarins.
Loks leggur fundurinn sérstaka áherzlu á, að neylt verði fyrsta tækifæris
til þess að lieimta flugvöllinn undir íslenzk yfirráð að fullu og öllu, enda er
þá bezt unnið í samræmi við íslenzkan þjóðarvilja.