Orðlaus - 01.07.2003, Blaðsíða 34

ekkí
sja aö
rramatnum ef þaö
saei tilfáritnar hérna...
Þetta byrjar allt ósköp sakleysislega; allir úti á
engi (í rigningu og roki sem jafnast bara á viö
sautjánda júní-veörið heima, og hegðar sér
einmitt mjög svipað, það hefur rignt hvern
einasta midsommardag I manna minnum) að
tlna blóm og gera kransa sem tróna síðan á
hvers manns höfði. Svo er keyrt á traktor á
sameiginlega grasflöt bæjarins og blómin fest
á blessaða maísstöngina sem er náttúrulega
ekkert annað en frjósemistákn - en það vita
börnin ekki ennþá þar sem þau skoppa um I
hvítum, óðum blotnandi, fötunum sínum.
Það er þá sem ballið byrjar fyrir alvöru; stöngin
er reist við lófatak - og léttur brjálæðisglampi
fer að blika í augnaráðinu. Harmonikkan
er dregin fram og fólk fylkir liði í hring í
kringum frjósemistáknið sem sveiflast til og
frá i rokinu. hasdast i hendur,
dansa og syngja lög sem vitöast
ei’tthvaö hafa viiist á milii
árstíða - éo, héít aö minnsta
pvt aö songunnn magnast.
Harmonikkuleikarinn leggur sig allan fram,
derhúfan er orðin skökk af áreynslu og tungan
komin út í munnvik á meðan fólk kyrjar einum
rómi þetta lag sem allir Svíar kunna og elska;
"smá grodorna, smá grodorna...” Sem er
auðveldlega hægt að snara yfir á íslensku: "litlu
froskarnir, litlu froskarnir eru fyndnir á að líta,
hafa hvorki eyru né skott..." Og svo er hoppað
ein lifandis ósköp...
Fyndnar þessar hefðir - hvað þetta situr í
beinmergnum á manni. Ég hló mig máttlausa
að fullorðna fólkinu í regnjökkunum
hoppa á grasblettinum sem var við það að
breytast í leðjusvað. Skildi hins vegar ekkert
í því að ofannefndri vinkonu fyndist eitthvað
athugavert við að fagna morgni sautjánda
júní með hæ-um og hó-um og jibbí-jei-um.
Eða að um hádegisbil væri þrá mín eftir rellu
og blöðru og skrúðgöngu orðin svo mikil að ég
sá mig knúna til að kalla saman fslendingafund
í almenningsgarðinum klukkan fimm bara til
þess að geta veitt einhverju af þessu útrás.
Sem ég og gerði; sló tvær flugur í einu höggi
og töfraði fram þessar glæsilegu fánablöðrur
með hvítum blöðrum, bláum penna og rauðum
varalit. Hörku stemning! Hefðir já, hvað væri
lífið án þeirra? Maður þarf eitthvað passlega
vitleysingslegt til að lífga upp á hversdaginn.
Og þaö er náttúrulega skemmtilegast af öllu
að eiga þær sameiginlegar með löndum sínum;
hver fær nokkuð út úr því að hoppa eins og
froskur einn úti í garði?
Ég las svo grein I dagblaðinu mínu yfir
morgunmatnum nokkrum morgnum eftir
sautjándann. Fyrirsögnin fangaði athyglina svo
fljótt og örugglega að ég missti allan fókus og
sullaði dýrmætu og sjaldséðu Kaffitárs-kaffinu
niður á blaðið. Greinin fjallaði um umskurð á
konum í anda Eyðimerkurblómsins sem ég hef að
vísu ekki ennþá gerst svo fræg að lesa. Nokkrum
setningum síðar komst ég að því að greinin var
í raun gagnrýni á fjölskylduráðherrann Berit
Andnor sem hefur beitt sér gegn umskurði af
öllu afli. Mér svelgdist illilega á gæöakaffinu;
hverjum dettur í hug að gagnrýna manneskju
sem er að leggja sig alla fram til þess að koma
í veg fyrir að ólöglegur umskurður á konum sé
framkvæmdur hérna í landi miðsumarhátíða
í miðri jarðarberjauppskeru? Það er nefnilega
hefð sem hlýtur að tilheyra öðrum flokki en
rellu-æðið mitt og froskadansinn þeirra Svía.
Kaffið og ristaða brauðið kepptust um hvort
gæti kólnað meira á meðan kjálkinn á mér seig
hægt neðar og neðar. Þessar þrjár konur sem
skrifuðu greinina voru alveg jafn mikið á móti
umskurðinum og Berit Andnor en höfðu annað
til málsins að leggja. Rannsóknir þeirra á málinu
höfðu leitt I Ijós að flestir Sómalir, sá hópur sem
oftast er nefndur í tengslum við þennan sið, sem
hafa komið sem flóttamenn til Svíþjóðar fá aðra
sýn á hefðina í landsflóttanum; eru hreint og
beint fegnir að lögin hér veita þeim ástæðu til
að hlífa dætrum sínum við þessari sársaukafullu
aðgerð. Og að eins og fjölskyldurráðherrann
hefur sjálfur sagt, þá sé í rauninni ekki eitt
einasta tilfelli af ólöglegum umskurði skráð
hér. Samkvæmt Berit Andnor þýðir það að það
séu önnur tilfelli, enginn veit hversu mörg, sem
aldrei koma í Ijós.
Svo kom að lokakaflanum í kaffileikþættinum,
þegar ég hristi höfuðið svo ákaft yfir þessu
blessaða mannkyni sem ég skammast mín
stundum fyrir að tilheyra að blásaklaus
kötturinn fékk kaffisturtu í boði hússins.
Það sem greinahöfundarnir eru í rauninni
að benda á er sú áhætta sem felst í því að
fjölskylduráðherrann tali svona ákaft um þessa
umskurði sem eiga sér stað i myrkrinu - þangað
sem Ijós yfirvalda ná ekki. Sómalir i Svíþjóð eiga
sér engin samtök; mynd sína af eigin hópi fá
þeir I gegnum sænskumælandi stjórnvöld. Ef
ráðherrann segir að það sé mikið um ólöglega
umskurði álykta þeir eðlilega að "allir hinir"
haldi fast við hefðina og upplifa þar með meiri
þrýsting til að gera slíkt hið sama. Ef þeir eru
þeir einu sem hætta við eiga dæturnar sér enga
framtíð.
Svipað var þetta með kínversku stelpurnar sem
neyddust til að haltra á afmynduðum fótum
lífsleiðina á enda. Fætur þeirra voru reyrðir
samkvæmt siðvenjum í meira en þúsund ár og
svo tók það bara eina kynslóð fyrir hefðina
að veslast upp og svo til hverfa. Um leið og
einhverjir ákváðu að sleppa liljufótunum og
gefa dætrum sínum tækifæri til að hlaupa og
dansa í staðinn fannst hinum léttara að yfirgefa
siðinn og kvalafullan grátinn sem honum fylgir
án efa. En á meðan "allir hinir" voru ennþá
uppteknir af að reyra og vefja og beygla skipti
gráturinn engu máli; þetta varð að gerast, allir
reyröu fætur dætra sinna og ekki vill maður
vera öðruvísi.
Hvaö er aö okkur? Hvaðan í
ósköpunum kemur þessi krafa
um að vera eins og óttinn við
að vera öðruvísi? Af hverju
erum við ekki ennþá búin
að læra að fagna því að við
erum ólík, af hverju mála allt
í svarthvítu þegar við getum
verið í öllum regnbogans litum?
Eins og okkur finnst þetta hræðileg tilhugsun;
að þúsundum ungra stelpna sé árlega misþyrmt
á þennan hátt vegna þess eins að foreldrar
þeirra eru of hræddir við að skera sig úr
hópnum til þess að leyfa sér að fylgja því sem
hjartað segir - þá erum við ekkert skárri. í
staðinn fyrir að fussa og sveia yfir undarlegum
hefðum og heigulsskap ættum við að líta í eigin
barm. Þegar við sjáum út í hvaða öfgar þessi
hugsunarháttur getur leitt okkur - er þá ekki
rétt að reyna að breyta honum áður en hann
leiðir til hörmunga?
Hversu margir hafa ekki upplifað hinu eilífu
kröfu um að vera eins og allir hinir, bara
aðeins betri og meiri? Græjurnar, bilarnir,
húsin, peningarnir eru sjúkdómseinkennin i efri
deildunum. En mig langar til að snúa mér að
neðri deildinni. Það er strax þar sem við ættum
að rífa okkur út úr þessu fáránlega kapphlaupi
og lifa eigin lífi. Hugsaðu þér bara, ef þú ert
alltaf að rembast við að vera svona og hinsegin
- allt nema það sem þú ert innst inni, ertu I
rauninni að lifa lífi einhvers annars og sóa þínu
eigin. Sem betur fer átta margir sig eftir því sem
aldurinn, eða þroskinn, færist yfir, en því fyrr
því betra!
Ég verð að viðurkenna að ég öfunda þá dálítið
sem þurfa að ganga f gegnum þá lífsreynslu að
koma út úr skápnum. Eins erfitt og það hlýtur
að vera þá held ég að allir hefðu gott af því.
Að neyðast til þess að skoða hver maður er
og hvað maður vill og taka svo skrefið út úr
skápnum, út I heiminn þar sem allir sjá þig.
Það er aö sjálfsögðu ekki samasemmerki á
milli kynhneigðar og persónuleika en ég hef á
tilfinningunni að þetta grúsk í eigin barmi sem
hlýtur að koma á undan hoppinu út úr skápnum
haldi sig ekki bara við kynhneigðarhólfið og
að það hafi í flestum tilfellum bara góðar
afleiðingar.
Eins og alltaf er hlutverk og áhrif fjölmiðla
í umræðunni. Ég veit af eigin reynslu að
fjölmiðlar hafa meiri áhrif en þeir vilja yfirleitt
kannast við, aö þeir móta fleiri hjörtu, eða
vandamálin sem hrjá þau, en þeir kæra sig
um að heyra. Mig langar til þess að nota þetta
tækifæri og leggja mitt af mörkum; reyna að
móta hjörtu en ekki vandamál. Þegar ég var lítil
fjórtán ára stelpa, (því staðreyndin er að maður
ER lítill þegar maður er fjórtán, sama hvað
maður segir á því tímabili!) og niðursokkin í
nýjustu Amazing SEX! - greinina í Cosmo eða
einhverju álíka, var þetta það sem ég hefði
frekar átt að lesa, hefði haft svo gott af að lesa,
þráöi að lesa:
(kapphlaupi neðri aldursflokkanna ber aldurinn
hátt. Besta leiðin til að slá hinum
við er að verða eldri en þeir eru,
eldri en þú ert í raun og veru.
Gera hluti sem væru kannski
ekki á dagskrá fyrr en mörgum
árum síðar ef það væri ekki
fyrir þessa "alla hina". Að vera
eins og allir hinir er um það bil
það ieiðinlegasta sem þú getur
nokkru sinni gert. Vertu þú sjálf, og
gerðu þér grein fyrir því að það þarf ekki að
þýða aö þú neyðist til að stökkbreytast í pönkara
og hætta að borða kjötbollurnar hennar ömmu.
Það þýðir allt annað en að þú verðir að verða
einhver týpa. Ef þig langar að klæða þig pönkað
og hlusta á Britney Spears þá er það í þessu líka
fínasta lagi. "Að vera maður sjálfur" er kannski
ofnotað og útþynnt. Bara vertu.
Ég vildi í raun að aldur væri eitthvað sem
maður ákveður sjálfur. Að aldur væri eins og
blóm meðfram stíg lífsins; maður gæti tlnt eitt
ár í viðbót í vöndinn sinn þegar skrefin hafa
fært mann að því. Og þegar tvær manneskjur
mætast sé spurningin ekki hvort vendirnir séu
jafn stórir, heldur hvort blómin fari vel saman.
Dúllaðu þér áfram eftir stígnum ef þú vilt það,
tíndu blómin þín i þínum eigin takti. Tíndu þau
sem þér finnast falleg, þegar þú ert reiðubúin
að tína þau. Og gerðu það fyrir mig og sjálfa
þig, ekki reyra fæturna á þér af hræðslu við
"alla hina". Góða göngu!
Texti: Sunna Dís Másdóttir
*