Orðlaus - 01.04.2005, Blaðsíða 34

SAGA TISKUNNAR FRA
1900 - NÚTÍMANS.
1. HLUTI
Texti: Steinunn Helga
Tíska getur sagt meira um söguna en nokkuð annað
því hún stendur aldrei í stað, breytist stöðugt og nýtir
áhrif frá umhverfinu til að skapa nýtt og nýtt útlit. Fötin
endurspegla lífsstíl fólks, tíðarandann og samfélag
hvers tíma. Ef saga tískunnar á tuttugustu öld er skoðuð
má því sjá mannkynssöguna í áhugaverðu Ijósi.
Síðustu 100 árin hefur heimsmyndin
gjörbreyst, menning og samfélög
umturnast og tískan um leið tekið
ýmsar stefnur. Evrópa í byrjun 20.
aldar var fremur friðsöm og hafði
ekki upplifað neinar stórorrustur
í langan tíma en það átti eftir að
breytast snögglega. Evrópa var
á barmi valdabaráttu sem átti
eftir að enda í tveimur blóðugum
styrjöldum.
París og fæðing nýtískunnar
París í byrjun tuttugustu aldar var
mekka tískunnar. Þar var kreatíva fólkið,
þar voru framleiðendurnir, og síðast
en ekki síst, þar voru kaupendurnir.
Ríka fólkið á Vesturlöndunum lagði
leið sína til borgarinnar í stríðum
straumum til þess að versla og dreifðu
um leið nýjum tískustraumunum um
heiminn. Tímabilið sem hefur verið
kallað Edwardian tímabilið, einkenndist
af lúxus og þægindum hjá efri stéttum
samfélagsins. Fötin voru vönduð og þeir
fáu heppnu sem gátu lifað lúxuslífinu
nutu þess að klæða sig upp í elegant
kjóla, barmastóra hatta eða sérsaumuð
jakkaföt og blanda geði við hitt fína
fólkið.
S
KONUR VIÐ STÖRF í FYRRI
HEIMSSTYRJÖLDINNI
í byrjun 20. aldarinnar var nefnilega
auðvelt að flokka fólk niður eftir
stéttum, einfaldlega vegna þess hvaða
fatnaði það klæddist hversdagslega.
Þó að það mynstur ætti eftir að halda
áfram átti tískuvitund almennings
eftir að gerbreytast eftir því sem leið á
öldina. Þegar tískublöðin fóru að birta
Ijósmyndir af uppstríluðum leikkonum
í glamúrgöllum tók almenningur við
sér. Útlínurnar, sem höfðu verið nánast
eins frá Endurreisnartímanum, fóru
að breytast. Samfélagið í heild sinni
varð afslappaðra og menn opnari fyrir
nýjungum. Tíska, eins og við þekkjum
hana í dag, var komin til að vera.
Fyrri heimsstyrjöldin
Hugsjónir fólks gerbreyttust í stríðinu
og samfélagið tók stakkaskiptum.
Konurnar, sem áður höfðu flestar
verið heimavinnandi, flykktust út á
vinnumarkaðinn og gengu í skarð
karlmannanna sem voru að berjast
við óvinasveitir um gjörvalla Evrópu.
Konurnar þurftu að venjast þessu nýja
hlutverki sínu og þegar þær þurftu að
vera húsmæður, mæður og fyrirvinna
í senn kölluðu þær á breytingar í
klæðaburði. Þærvildu hentugri vinnuföt,
því að síðir kjólar fóru einfaldlega
illa saman við erfið hjúkrunar- og
verksmiðjustörf. Án þess að vita hvaða
gífurlegu þróun það ætti eftir að hafa
í för með sér, skunduðu þær i tveimur
skálmum út á vinnumarkaðinn, þannig
að karlmaðurinn var ekki lengur sá eini
sem var í buxum á heimilinu.
Kjólarnir héldu auðvitað ennþá velli en
sniðin urðu mun þægilegri og pössuðu
beturfjölbreyttumathöfnumkvennanna.
Kjólameistarinn Poil Poret (1879-1947)
tjáði þetta aukna sjálfstæði með því
að víkka mittin og losa um lífsstykkin
þannig að núna fengu náttúrulegar línur
kvennanna að njóta sín. En árin 1914-
1918 voru um leið sorgartímar. Milljónir
hermanna og óbreyttra borgara létust
í stríðinu og það hafði áhrif heimafyrir
og sýndi sig í klæðaburði fólks. Þó að
mikil gróska væri enn í París stóð tískan
mikið til í stað á þessum árum og dökkir
litir, einkennisbúningar og drungalegur
klæðnaður voru mest áberandi.
Breytingarnar sem voru að gerast komu
ekki almennilega í Ijós fyrr en storminn
hafði lægt og vopnin verið lögð niður.
Frá skammvinnum friði
til heimskreppu
Fyrri heimsstyrjöldin hafði gífurleg áhrif
á sjálfstæðisbaráttu kvenna og um leið
framþróun tískunnar. Konurnar vöndust
því að vinna úti, þær fengu aukinn kraft
og fóru að berjast fyrir réttindum sínum.
HEILSUTILBOÐ
HEILSU
TILBOÐ
lv.1195 íkr.2390
Ef þú hringir og sækir fylgja 2 Toppar með tilboðinu
• Gufusoðið brokkolí og pok-choi kál með hvltlauk í ostrusósu
• Wok ristað blandað grænmeti og kartöflur í karrýsósu
• Steiktar eggjanúðlur með kjúklingi, eggjum og grænmeti
• Ristaðar kjúklingabringur með tofu og grænmeti
• Steikt brún grjón með eggjum
og grænmeti, soya
og Sweet Chilli