Bændablaðið - 23.09.2008, Qupperneq 7

7 Bændablaðið | þriðjudagur 23. september 2008
Óli Halldórsson á Gunnars-
stöðum í Þistilfirði, náfrændi
þeirra Jóhannesar og Steingríms
Sigfússona, sem báðir eru snilld-
ar hagyrðingar, lenti í 5. sæti
ásamt tveimur öðrum mönnum
í hreppsnefndarkosningum í
Svalbarðshreppi. Þurfti því að
varpa hlutkesti um hver þeirra
fengi 5. sætið. Þar var Óli dreg-
inn út. Þá orti hann:
Ég er aðeins maður púls og puðs
og prýði ekki sveitir fyrirmanna,
en sit í hreppsnefnd samkvæmt
vilja Guðs
en svo er ekki um aðra mína
granna.
Pokinn
Jakob á Varmalæk í Bæjarsveit
í Borgarfirði orti að loknum
steypudegi, þar sem séra Ólafur
Jens Sigurðsson var að byggja
sér hús:
Mótin fyllast meðan prestsins andi
mætti þrunginn svífur yfir landi,
heiður og hreinn.
Menn horfa á sín handarverk að
lokum,
hér var steypt úr gríðar mörgum
pokum
utan um einn.
Boðorðin
Eitt sinn komu Borgfirðingar og
Húnvetningar saman á vísna-
kvöldi í Reykjavík. Jóhannes
Benjamínsson frá Hallgilsstöð-
um á Hvítársíðu orti þá eftirfar-
andi vísu til séra Helga Tryggva-
sonar:
Gaman væri fræðslu að fá að njóta
finnst mér rétt að svari
guðfræðingar:
Hvorir munu fleiri boðorð brjóta
Borgfirðingar eða Húnvetningar?
Helgi svaraði:
Þetta mjög að líku vil ég leggja,
ég leiði hjá mér rannsókn innst
í hjarta.
Þeir brjóta tíu boðorð hvorir
tveggja
en Borgfirðingar þó í fleiri parta.
Þá var ekki verkfall
Hálfdan Ármann Björnsson orti í
ljósmæðraverkfalli í september sl.:
Barn sitt fráleitt fæða má
frú um þessar mundir,
en verkfall ekkert þjáði þá,
er það var að koma undir.
Stóru hornin
Séra Hjálmar Jónsson segir svo
frá. ,,Á prestastefnu upp úr miðri
síðustu öld var talað um nauðsyn
þess að messa hvern helgan dag.
Skútustaðaprestur taldi nokkur
tormerki á því, ekki síst um
sauðburðinn. Þingeyska féð væri
þannig að hjálpa þyrfti flestum
rollunum, annars sætu lömbin
föst í burðarliðnum (ég held að
fjölmiðlafólk viti oft ekki hvað
það þýðir að eitthvað sé í burð-
arliðnum).
Þegar prestur hafði lokið við-
bárum sínum laumaði séra Helgi
Sveinsson, prestur í Hveragerði,
út úr sér þessari vísu:
Þótt flest sé í Mývatnssveit
fyrirtak
mót forlögum ekki spornum.
Afkvæmin fæðast þar afturábak
með ógnlega stórum hornum.“
Að lokum segi ég eins og lög-
fræðingur sem fór að skjóta
rjúpur: „Svo handflettir maður
rjúpurnar...“
Umsjón:
Sigurdór Sigurdórsson
ss@bondi.is
Í umræðunni
MÆLT AF
MUNNI FRAM
Örn Bergsson, bóndi á Hofi í
Öræfum, er formaður Lands-
samtaka landeigenda á Íslandi
(LLÍ) sem berjast fyrir réttindum
landeigenda í þjóðlendumálinu,
en víða þykir ríkið hafa komið
fram af óskammfeilni í því máli.
Örn var beðinn um að segja frá
því helsta sem er á döfinni í þess-
um málum.
Hann nefnir fyrst að ríkið hafi
fallið frá fyrri kröfum sínum á
svæði 7, sem er Eyjafjörðurinn og
hluti af Skagafirði. Þessu hafa land-
eigendur að vonum fagnað. Mikil
harka hefur verið í þjóðlendu-
málunum og fjölmörg þeirra eru
og hafa verið fyrir dómstólum hér
á landi. Sex mál hafa verið send
til Mannréttindadómstóls Evrópu
og í haust verða liðin tvö ár frá því
að fyrsta málið fór út. Málin eru í
vinnslu hjá dómstólnum, sem hefur
verið að biðja um gögn hérlendis
frá varðandi þau.
Vinnuferillinn 5-7 ár
,,En staðreyndin er sú að vinnslu-
ferill svona mála hjá Evrópudóm-
stólnum er 5 til 7 ár. Við Öræfingar
sendum þrjú mál til dómstólsins
fyrir tveimur árum og fengum þá
númer, en þá voru 80 þúsund mál
á undan okkar máli. Þessi mikli
málafjöldi kemur fyrst og fremst til
af því að eftir að löndin í Austur-
Evrópu fengu frelsi, þá rignir yfir
dómstólinn málum fólks sem er að
reyna að endurheimta eigur sínar,
sem af þeim voru teknar á tímum
kommúnisma. Við vitum ekki enn
hvort okkar mál verða tekin fyrir
hjá dómstólnum, því fjölmörgum
málum er jafnan vísað frá,“ segir
Örn.
Aðspurður um framtíðarstöðu
Landssamtaka landeigenda segir
Örn það mikinn sigur fyrir sam-
tökin að ríkið skuli hafa dregið til
baka kröfur sínar í Eyjafirði og
Skagafirði. Það hafi alla tíð verið
krafa LLÍ að ekki yrðu gerðar
kröfur í þinglýstar jarðir landeig-
enda. Hann segir að svo virðist
sem málin séu að þróast í áttina
að því, sem LLÍ hafi talið tilgang
þjóðlendulaganna. Málaferli standa
yfir á Norðausturlandi fyrir hér-
aðsdómi og ómögulegt er að spá
um úrslit þegar þau koma fyrir
Hæstarétt. Örn bendir á að í Austur-
Skaftafellssýslu hafi svipuð mál
tapast fyrir Hæstarétti, þó svo að
þau hafi unnist fyrir Óbyggðanefnd
og undirrétti. Málum á Suðurlandi
og í Austur-Skaftafellssýslu er
lokið, en þar hafa þinglýst eign-
arlönd verið dæmd af mönnum. Af
þessum þremur dómsstigum hefur
Hæstiréttur í gegnum tíðina lagt
þyngstu sönnunarbyrðina á land-
eigendur, þó hefur hann slakað á
í síðustu dómum sínum og nefnir
Örn Mýrdal sem dæmi.
Vatnalögin
Ný vatnalög voru samþykkt á síð-
asta þingi en gildistöku þeirra var
frestað. Skipuð var nefnd til að
fara yfir þau, sem skilaði skýrslu
nýverið og var gildistöku laganna
frá í fyrra enn frestað. Örn segir að
með þessum vatnalögum sé réttur
landeigenda skýrður betur en hafi
verið í gömlu lögunum. Þetta sé allt
einfaldara.
,,Nú á að fresta gildistöku lag-
anna aftur og reyna að ná sam-
komulagi um breytingar á þeim.
Það er mjög athyglisverð niðurstaða
sem Eiríkur Tómasson lagapróf-
essor kemst að, en hann telur að
ef gerðar verði grunnbreytingar á
þessum nýju vatnalögum, þannig
að vatnsréttindi landeigenda verði
skert miðað við gömlu lögin, þá
eigi landeigendur rétt á skaðabót-
um. Löggjafinn getur ekki gengið
á rétt landeigenda án skaðabóta,“
segir Örn.
Yfirgangur
Landeigendur hafa lengi verið afar
óánægðir með hvernig Vegagerðin,
Landsvirkjun og Síminn hafa farið
yfir lönd manna og greitt mismikl-
ar bætur eftir því hvar á landinu
er. Örn bendir á að LLÍ hafi fyrst
og fremst verið stofnuð um þjóð-
lendumálin og beittu samtökin sér
eingöngu fyrir því eina máli. En nú
vinnur stjórn LLÍ að því að leggja
til á næsta aðalfundi breytingar á
samþykktum samtakanna í þá veru
að samtökin útvíkki starfsemi sína
og taki upp vörn í fleiri málum
landeigenda. „Við tókum upp varn-
ir í vetur fyrir landeigendur í svo-
kölluðu frumvarpi til laga um frí-
stundabyggð, með góðum árangri,“
segir Örn.
,,Við finnum fyrir vaxandi
áhuga fólks á að samtökin taki fyrir
fleiri mál, eins og hagsmunagæslu
gagnvart opinberum aðilum eins
og Vegagerðinni, Landsvirkjun
og fleiri aðilum. Menn eru afar
óánægðir með hvernig þessi fyr-
irtæki umgangast eignarrétt á landi.
Við malartekju og mat á landi leyf-
ist Vegagerðinni að setja upp mis-
munandi verðskrá eftir því hvar er
á landinu. Okkur landeigendum er
óheimilt vegna samkeppnislaga að
birta verðskrá fyrir okkar félags-
menn. En þessum fyrrnefndu ein-
okunarfyrirtækjum leyfist að birta
verðskrá án skýringa. Landeigendur
eru eins og krækiber í helvíti gagn-
vart þessum risum, sem geta ráðið
sér heilu lögfræðistofurnar til að
sjá um sín mál,“ segir Örn og bætir
við að samtökin séu með þessi mál
í skoðun og athugi hvernig landeig-
endur geti tryggt rétt sinn.
Lögfræðikostnaðurinn
Hann segir að stjórn LLÍ hafi ver-
ið mjög ósátt við hvernig lög-
fræðikostnaðurinn hefur verið úr-
skurðaður af Óbyggðanefnd. Sér-
staklega hafi þetta komið fram í
Þingeyjarsýslum, þar sem Óbyggða-
nefnd úrskurðaði lögmönnum LLÍ
mjög lágan málskostnað, eða á
milli 40 og 60% af raunverulegum
kostnaði. Mismuninn urðu landeig-
endur að leggja fram.
,,Við höfum ritað forsætisráð-
herra bréf þar sem við förum fram
á leiðréttingu á þessu. Við teljum
að þetta veiki mjög réttarstöðu
landeigenda sem geta ekki enda-
laust greitt fyrir lögfræðiþjónustu.
Við teljum að stjórnarskrárvarinn
eignarréttur sé ekki að fullu virtur
nema að landeigendur fái algera
gjafsókn í þessum málum, eins og
þjóðlendulögin gera fullkomlega
ráð fyrir. Þar ofan á bætist að það
hefur verið mjög misjafnt hvern-
ig Óbyggðanefnd ákvarðar máls-
varnarlaun og stöðugt hefur verið
að síga á ógæfuhliðina hvað það
varðar. Lögmenn okkar hafa alltaf
verið að fá minna og minna í máls-
varnarlaun frá ríkinu. Ríkið segir
lögmenn okkar skrifa alltof marga
tíma fyrir vinnu sína. Þetta er svip-
að og ef ég fengi iðnaðarmann í
vinnu og segði við hann eftir á, án
rökstuðnings, að ég ætlaði bara að
greiða 40% af reikningnum vegna
þess að hann hefði skrifað alltof
marga tíma. Slíkt yrði auðvitað
aldrei liðið,“ segir Örn.
„Ég tel að miðað við það sem
samtökin hafa nú þegar áorkað hafi
þau verið stofnuð 8 árum of seint.
Hefðu samtökin verið starfandi þá
hefði okkur tekist að stöðva þetta
gegndarlausa ofbeldi ríkisins í svo-
kölluðum þjóðlendumálum miklu
fyrr,“ sagði Örn Bergsson.
S.dór
Landssamtök landeigenda á Íslandi:
Hafa sent sex mál til Evrópudómstólsins
– en 80 þúsund mál eru á undan íslensku málunum
Örn Bergsson bóndi á Hofi í Öræfum og formaður Landssambands land-
eigenda á Íslandi.
Hofi 11. september 2008
Hr. forsætisráðherra
Geir H. Haarde
forsætisráðuneytinu
150 Reykjavík.
Nú þegar 10 ár eru liðin frá setn-
ingu þjóðlendulaga er Óbyggða-
nefnd búin að taka liðlega hálft
landið til úrskurðar. Stór hluti
mála hefur farið fyrir dómstóla
og hæstaréttardómar í þjóðlend-
umálum eru orðnir 36 talsins. Þá
hefur 6 málum verið skotið til
Mannréttindadómstóls Evrópu.
Segja má að enn ríki veruleg
óvissa um eignarréttarlega stöðu
afrétta en jarðir með þinglýstum
landamerkjum hafa almennt verið
viðurkenndar eignarlönd, með
undantekningum þó. Öræfi, jöklar
og önnur óþinglýst lönd eru yfir-
leitt úrskurðuð þjóðlenda.
Málareksturinn veldur land-
eigendum verulegum óþægind-
um og tjóni, hvað svo sem líður
sjálfum niðurstöðum viðkomandi
mála. Þeir þurfa sjálfir að eyða
miklum tíma í að verja eigur sínar
fyrir ásælni ríkisins en jafnframt
er þeim nauðsyn að ráða sér lög-
menn til að verja hendur sínar. Þar
komum við að meginerindi þessa
bréfs. Þrátt fyrir hástemmd lof-
orð um að bændur og aðrir land-
eigendur skuli vera skaðlausir
fjárhagslega af málsókn ríkisins
fer því víðs fjarri. Málskostnaður
lögmanna þeirra hefur hvað eftir
annað verið úrskurðaður svo lágur
að landeigendur verða sjálfir að
bera verulegan kostnað til að brúa
bilið, auk þess að bera eigin kostn-
að vegna tíma og fyrirhafnar sem
óhjákvæmilega fylgir málarekstr-
inum.
Landssamtök landeigenda á
Íslandi telja að þarna sé vegið að
eignarréttinum með alvarlegum
hætti. Í lýðræðisríki eru það talin
mannréttindi að eiga rétt á óháðri
vörn sjálfstæðra lögmanna sé að
einstaklingum vegið af hálfu rík-
isins. Það er alvarlegt mál ef fær-
ustu og reyndustu lögmenn á
sviði eignarréttar hérlendis fást
ekki lengur til að taka að sér þjóð-
lendumál fyrir landeigendur vegna
þess að málskostnaður fæst ekki
bættur að fullu af hálfu ríkisins.
Fjöldi landeigenda hefur ekki
handbæra fjármuni til að greiða
þennan kostnað úr eigin vasa og
hefur enda ekki stofnað til slíkra
útgjalda. Margir neyðast því til að
láta kyrrt liggja í stað þess að verja
eigur sínar með tiltækum ráðum.
Þetta er staða mála að óbreyttu.
Við förum því fram á það að þú
sem forsætisráðherra og yfirmað-
ur þjóðlendumála í landinu beitir
þér fyrir úrbótum af hálfu ríkisins
á þessu sviði svo tryggt verði að
sérhverjum landeiganda gefist í
raun kostur á að verja eigur sínar
með ráðum og aðstoð færustu
manna á sínu sviði. Að öðrum
kosti er stjórnarskrárvarinn eign-
arréttur ekki virtur að fullu.
Virðingarfyllst,
Örn Bergsson,
formaður Landssamtaka
landeigenda á Íslandi
Bréf LLÍ til forsætisráðherra