Bændablaðið - 27.10.2011, Blaðsíða 16

Bændablaðið | fimmtudagur 27. október 201116
Þjóðir heims standa frammi fyrir
tveim risavöxnum áskorunum sem
verður að bregðast við með ein-
hverjum hætti til að tryggja íbúum
jarðar lífvænleg skilyrði. Annað
varðar fæðuöryggi og hvernig eigi
að tryggja vaxandi fólksfjölda
næringu til langrar framtíðar. Hitt
stóra málið varðar efnahagskerfi
heimsins, sem greinilega fær ekki
staðist að óbreyttum forsendum.
Nú berjast yfirvöld um allan
heim við að reyna að bjarga efna-
hagsmálum sínum á forsendum
peninga- og vaxtakerfis sem gengur
út á veldisvöxt fjármagns sem engin
raunveruleg verðmæti eru á bak við.
Á sama tíma rísa upp ört vaxandi
mótmælabylgjur almennings víða
um lönd og er nú meira að segja
mótmælt dag eftir dag í hundruðum
borga í Bandaríkjunum, í höfuðvígi
kapítalismans. Fólk mótmælir botn-
lausri misskiptingu lífsgæða þar sem
lang stærsti hluti eigna er kominn í
hendur örfárra einstaklinga, sumir
segja 1% íbúa í mörgum vestrænum
ríkjum. „Við erum 99 prósentin,"
segja mótmælendur.
Hæstiréttur úrskurðar um
ólögmæti lána
Frá efnahagshruninu á Íslandi hefur
þessi óánægja með misskiptingu
veraldlegra auðæfa einnig verið mjög
sterk. Ekki bæta þar úr skák aðgerðir
fjármálastofnana til að plástra yfir
athæfi sem Hæstiréttur Íslands hefur
í hverjum dómnum af öðrum dæmt
ólöglegt og varðar gengistryggð
lán. Nýjasti dómurinn varðar ólög-
legt gengistryggt lán sem Glitnir
banki hf., nú Íslandsbanki, veitti
Kraftvélaleigunni ehf. og reyndi að
fela á bak við gjörning sem kallaður
var „fjármögnunarleigusamningur“.
Um þetta segir Hæstiréttur m.a. í
reifun sinni á málinu:
„Þegar framangreind atriði eru
virt í heild verður að telja að þótt
umræddur samningur 16. ágúst 2007
sé nefndur fjármögnunarleigusamn-
ingur sé það heiti nafnið tómt. Verður
að líta svo á að í raun hafi Glitnir
banki hf. veitt Kraftvélaleigunni
ehf. lán til kaupa á vinnuvél, sem
bankinn kaus að klæða í búning
leigusamnings.“
Getur varðað þúsundir lána
Fjármálafyrirtækin hafa verið með
þúsundir lánasamninga af þessum
toga sem hart hefur verið gengið
fram í að innheimta eftir. Vinnuvélar,
bílar og tæki hafa verið tekin af verk-
tökum, einstaklingum, bændum og
útgerðarmönnum og í mörgum til-
vikum seld úr landi. Lántakendur
hafa í mörgum tilfellum staðið eftir
eignalausir með eintómar skuldir
á bakinu og oftar en ekki endað í
gjaldþroti.
Með nýjasta dómi Hæstaréttar
um þessi mál má ætla að allur þessi
fjöldi lántakenda sem skilgreindir
hafa verið með fjármögnunarleigu-
samninga eigi nú endurkröfurétt á
fjármálafyrirtækin. Ekki bara vegna
tækjanna sjálfra heldur eigi þeir líka
mögulega skaðabótarétt vegna þess
tjóns sem rekstur þeirra hefur orðið
fyrir. Samt telur Lýsing sig ekki þurfa
að una dómi Hæstaréttar í Glitnis og
Kraftvélamálinu!
Leiða má líkur að því að það tjón
hafi orðið miklu mun meira en þurft
hefði ef fjármálafyrirtækin hefðu
ekki farið út í að hártoga fyrstu dóm-
ana um ólögmæti gengistryggðu lán-
anna. Ekki nóg með það. Hugsanlega
getur ríkissjóður þurft að endurgreiða
milljarða króna vegna virðisauka-
skatts sem innheimtur hefur verið
af lántakendum á ólöglegum for-
sendum.
Afturvirkur vaxtareikningur
bíður dóms
Enn einn stór baggi er svo að veltast í
dómskerfinu en hann varðar meintan
ólöglegan afturvirkan vaxtareikn-
ing samkvæmt útlistun Árna Páls
Árnasonar efnahags- og viðskipta-
ráðherra um endurreikning ólöglegu
gengislánanna. Slíka útreikninga
hafa ýmsir sérfræðingar talið ólög-
mæta og einnig að þeir standist ekki
þá alþjóðlegu samninga um lánavið-
skipti sem Ísland hafi undirgengist.
Miðað við þann forsendubrest sem
varð við hrunið og staðfestingu
Hæstaréttar á lögum frá 2001 um
ólögmæti gengistryggingar lána má
ætla að stór skaðabótamál kunni að
vera í uppsiglingu gegn fjármála-
stofnunum til viðbótar vegna aftur-
virkra vaxtaútreikninga.
Grunnvandinn liggur
í kerfinu sjálfu
Undirrót allra þeirra vandræða sem
hafadunið á efnahagskerfi heimsins
er augljóslega óhófleg græðgi sem
þrifist hefur á því vaxtakerfi sem
notað hefur verið. Ýmsir hafa bent
á að kerfi sem byggi á veldisvexti
vaxta geti ekki gengið upp og sé
dæmt til að hrynja annað veifið.
Reynslan sýnir að stöðugt styttist á
milli hrunsveiflnanna í kerfinu vegna
sífellt aukinnar veldisvaxtarskekkju
sem innbyggð er í efnahagskerfið.
Eignatilfærslur frá almenningi til
þeirra ríku eru nýttar til að búa til
raunverðmæti á bak við innistæðu-
lausu vextina. Er það þegar farið að
leiða til upplausnar, eins og vísbend-
ing er nú um t.d. í Bandaríkjunum,
Evrópu, á Íslandi og víðar um heim.
Þörf á uppstokkun, segir
þýskur prófessor
Helstu svokallaðir efnahagssér-
fræðingar heims hafa ekki viljað
viðurkenna að þetta sé raunin og
byggja visku sína á hagfræðikenn-
ingum sem minni spámenn líkja
gjarnan við trúarbrögð en ekki raun-
vísindi. Það var því afar athyglisvert
að hlusta á viðtal sem Egill Helgason
átti við prófessorinn Margit Kennedy
um þessi mál í
þ æ t t i n u m
Silfri Egils í
Sjónvarpinu
þann 25. sept-
ember sl., sem
hefur þó feng-
ið undarlega
litla umfjöllun.
Margit er
þýsk að upp-
runa, fædd
í Chemnitz
árið 1939. Hún er arkitekt að mennt,
með doktorsgráðu í almennings- og
alþjóðasamskiptum frá Pittsburgh-
háskóla í Bandaríkjunum og pró-
fessor í vistvænni byggingatækni við
arkitektadeild í Hannoverháskóla.
Hún er líka umhverfissinni, rit-
höfundur og áhugamanneskja um
vaxtalaust og verðbólgufrítt hagkerfi.
Þegar hún vann að vistfræðilegu
arkitektúrverkefni árið 1982 komst
hún að þeirri niðurstöðu að nauð-
synlegt væri að gera grundvallar-
breytingar á fjármálakerfinu til að
það stæðist vistfræðileg gildi. Hún
ritaði bók um þessi mál sem notið
hefur mikilla vinsælda og ber þann
langa titil „Interest and Inflation-
Free Money: Creating an Exchange
Medium that works for Everybody
and Protects the Earth". Bókin var
upphaflega gefin út árið 1987 og
hefur síðan verið endurútgefin marg-
sinnis og komið út á 22 tungumálum.
Meinið er veldisvöxtur vaxta
Margit lýsti því á mannamáli í Silfri
Egils hvernig peningakerfið vinnur
og þau vaxtakerfi sem ríki og fjár-
málastofnanir hafa kosið að nota.
Veldisvöxtur peninga umfram raun-
verðmæti sem ekkert stendur á bak
við nema ímynduð verðmæti eða loft
getur samkvæmt hennar skilgreiningu
ekki gengið upp. Sagði hún að erfitt
væri að skilja slíkan stjarnfræðilegan
vöxt peninga sem hefðu engin raun-
verðmæti á bak við sig. Sem ýkt dæmi
um veldisvaxtaráhrifin nefndi hún að
ef menn fengju eitt bandarískt sent
sem tvöfaldaðist í hverri viku (100%
vikuleg ávöxtun), þá stæðu þeir eftir
52 vikur uppi með 45 milljarða doll-
ara, sem er trúlega álíka og ársfram-
leiðsla allra jarðarbúa.
Þetta er athyglisvert í ljósi þess
að á þessu eina ári hefði í raun ekk-
ert breyst nema álagning vaxta með
veldisútreikningi. Það mætti líka
setja þetta í annað samhengi. Þau
verðmæti sem sentið var upphaflega
ávísun á gætu hugsanlega hafa verið
karamella. Karamellan væri áfram
sama karamellan eftir eitt ár og
þegar ávísunin á hana var gefin út
í formi myntar. Mismunurinn upp á
45 milljarða dollara mínus eitt sent
væri því bara ávísun á loft, eða ekk-
ert sem hægt væri að festa hendur á.
Með öðrum orðum eignabóla sem fær
ekki staðist.
Eyðileggingarvél okkar
alþjóðlega hagkerfis
Sagði Margit þessa veldishækkun
vera ástæðu þess að fólk skildi ekki
eðli vaxta. Þetta væri ástæðan fyrir
því að menn hefðu farið að búa til
allskonar peningaafleiður, vafninga
og gervieignir sem engin raunveruleg
verðmæti væru á bakvið.
„Þetta er eyðileggingarvél okkar
alþjóðlega hagkerfis.“ Segir hún að
gallinn liggi í því peningakerfi sem
við notumst við og byggist á kröfu
um vexti.
„Þar sjáum við veldisvöxt,“ segir
Margit. "Á 1% vöxtum tvöfaldast
peningar á 72 árum. Á 3% vöxtum
tvöfaldast þeir á 24 árum. Á 6%
vöxtum tvöfaldast þeir á 12 árum og
á 12% vöxtum tvöfaldast peningar á
6 árum. Við sjáum því að því hærri
sem vextirnir eru, því hraðari verður
vöxturinn. Peningar halda áfram að
vaxa þar til kúrfan sker raunhagker-
fiskúrfuna. Þá getur raunhagkerfið
ekki lengur skapað þann hagnað sem
vaxtakerfið gerir kröfur um.“
Gæti leið sænskra bænda
verið lausnin?
Margit Kennedy segir að menn verði
að skoða nýjar lausnir á þessum
vanda. Snjallasta lausnin sem hún
hafi séð í 30 ára rannsóknum sínum
hafi verið fundin upp af sænskum
bændum og heitir JAK Medlemsbank
(Jord Arbete Kapital Medlemsbank).
Bændur skilji vel að veldisvöxtur er
ekki mögulegur í náttúrunni og gangi
ekki heldur upp til lengdar í fjármála-
kerfinu.
Bankinn er einskonar samlags-
banki þeirra sem leggja þar inn og
byggir afkomu sína og lánastarfsemi
ekki á vöxtum, heldur framlagi félaga
sinna. Því myndast ekki eignabóla í
slíkum banka vegna veldisáhrifa vaxta
sem engin raunveruleg verðmæti eru
á bak við. Lánveitingar bankans eru
því ekki verðbólguhvetjandi.
Röng efnahagsstjórnun?
Ef horft er til íslensks veruleika er
dæmið enn ýktara í samanburði við
orð Margit. Hér hefur verið notast
við mjög hátt vaxtastig í bankakerf-
inu og mun hærra en þekkist víðast
erlendis. Vöxtur peningakerfisins fer
því hraðar upp úr raunhagkerfinu en
víðast erlendis og efnahagsáföll og
hrun verða sífellt tíðari.
Til að búa til verðmæti á bak við
vextina er verðlag skrúfað upp í fyrir-
bæri sem nefnt er verðbólga, sem er í
raun eignatilfærsla úr vösum almenn-
ings til fjármagnseigenda. Slík fölsk
eignamyndun fær heldur ekki staðist
til lengdar og því verður á endanum
hrun í kerfinu, samkvæmt skilgrein-
ingu Margit.
Þetta hafa Íslendingar hafa þrá-
Fréttaskýring
Græðgi byggð á veldisáhrifum vaxta á lánsfé fjármálastofnana sögð vera eyðileggingarvél alþjóðlegs hagkerfis:
Bullandi óánægja með stórgölluð hagkerfi heimsins
- Bent á vaxtalaust fjármálakerfi að hætti sænskra bænda sem mögulega lausn á vandanum
Mótmælaspjald frá Bretlandi sem
segir m.a.: Bankarnir eiga þig. Ríkis-
stjórnin er með ótakmarkaða heimild
á kretitkortinu, þú ert tryggingin
Frá mótmælum í Bandaríkjunum.
Margit Kennedy.
Frá mótmælum í Ástralíu - Þú getur ekki étið peninga.
„Svona lítur lýðræðið út. - Ein jörð, eitt mannkyn, ein ást."