Bændablaðið - 27.10.2011, Blaðsíða 20

20 Bændablaðið | fimmtudagur 27. október 2011
Kýrin Baula nr. 703 á Stóra Ármóti er næstnythæsta kýr landsins. Hún hefur ge ð mest y r 11 þúsund lítra af mjólk á meðan meðalkýrin á Íslandi gefur um 5.300 lítra. Grétar Hrafn Harðarson
dýralæknir og tilraunastjóri, sem er með Baulu á myndinni, segir að hún sé ótrúlega mjólkurlagin. Myndir / HKr.
Opið hús verður á tilraunabúinu Stóra Ármóti í Árnessýslu 11. nóvember:
Þar er íslenska kýrin í öndvegi
Opið hús verður á tilraunabúinu
á Stóra Ármóti á Ölfusárbökkum
í Árnessýslu föstudaginn 11.
nóvember. Þá verður bændum og
þéttbýlisbúum boðið í heimsókn
en opið verður frá 13:30 til 17:00.
Þar eru Höskuldur Gunnarsson
og Hilda Pálmadóttir bústjórar
og hafa verið þar frá 2001.
Tilraunastjóri búsins er svo Grétar
Hrafn Harðarson dýralæknir.
Stóra Ármót dregur nafn sitt
af ármótum Hvítár og Sogsins,
sem renna saman í eitt í Ölfusá
vestan við bæinn. Jörðin er í eigu
Búnaðarsambands Suðurlands
(BSSL) og er um 650 hektarar að
stærð, sem þykir nokkuð stórt á
íslenska vísu. Í landi jarðarinnar var
fyrir nokkrum árum borað eftir heitu
vatni og út úr því kom ein afkasta-
mestu borholu landsins. Er holan
nú nýtt til húshitunar á Selfossi en
Stóra Ármót fær heitt vatn frá lítilli
hitaveitu á Oddgeirshólum eins og
flestir sveitabæir á þessu svæði.
Mjólkurkvóti búsins eru rúmir
263 þúsund lítrar og mjólkurkýrnar
eru um 50 talsins. Framleiðsla búsins
hefur verið um 10% umfram kvóta.
Annar bústofn eru kvígur í uppeldi
og kálfar sem telja annað eins og
kýrnar, þannig að um 110 gripir eru í
fjósinu. Um 60 vetrarfóðraðar kindur
eru á búinu auk hrossa starfsfólks.
Með hagstætt efnainnihald
mjólkur
Á árinu 2010 voru afurðir tæp 7 þús-
und kg eftir árskúna og þrátt fyrir
hátt afurðastig er Búið hefur komið
vel út í mælingum og efnainnihald
mjólkurinnar með ágætum. Toppnum
var náð árið 2006 sem skýrist m.a.
af mikilli kjarnfóðurgjöf. Verulega
hefur verið dregið úr henni síðan með
hækkandi verðlagi á innfluttu fóðri
um og eftir efnahagshrunið 2008.
Efnahlutfallið í mjólkinni frá Stóra
Ármóti er eigi að síður mjög gott.
Próteinhlutfallið á verðlagsárinu
frá september 2009 til ágústloka 2010
var 3,47% og fituinnihald 4,12%.
Á verðlagsárinu 2010 til 2011 var
próteinhlutfallið 3,46% og fituhlut-
fallið 4,23%. Á fyrra verðlagsárinu
var meðalpróteinhlutfallið í innveg-
inni mjólk hjá MS á Selfossi 3,32%
og fituhlutfallið 4,08%. Á verðlags-
árinu 2010 til 2011 var meðalbúið
á svæði MS á Selfossi með 3,31%
próteininnihald og 4,06% fituinni-
hald. Staðan það sem af er hausti
virðist vera á svipuðu róli og í fyrra.
Þetta skiptir miklu máli hvað tekjur
af mjólkurframleiðslunni varðar.
Vegna góðs efnainnihalds var
búið á Stóra Ármóti að fá um 800
þúsund krónum meira miðað við 260
þúsund lítra af mjólk en meðalbúið
á síðasta verðlagsári.
Gáfu Búnaðarsambandinu Stóra
Ármót
Árið 1979 gáfu systkinin Ingileif,
Jón og Sigríður Árnabörn
Búnaðarsambandi Suðurlands jörð-
ina Stóra Ármót í Hraungerðishreppi
til tilraunastarfsemi. Frá árinu 1952
hafði Búnaðarsambandið þá leigt
Laugardæli í sömu sveit og rekið
þar tilraunabú. Búnaðarsambandið
tók strax við fjárstofninum sem
var á Stóra Ármóti 1979 en það
var ekki fyrr en 8 árum síðar sem
starfsemi tengd nautgripunum fluttist
að staðnum. Á þeim árum og fram
til þessa hefur uppbygging verið
umfangsmikil á Stóra Ármóti. Nýtt
land hefur verið brotið, lagfæring
eldri mannvirkja og nýbyggingar
hafa litið dagsins ljós. Með flutn-
ingi nautgripa og tilraunastarfsemi
tengdri þeim frá Laugardælum á
árinu 1987 lauk 35 ára tilraunasögu
Búnaðarsambandsins þar.
Tilraunabúið starfar á grunni sér-
stakra laga frá árinu 1981 um tilrauna-
stöð Búnaðarsambands Suðurlands
og Rannsóknastofnunar landbúnaðar-
ins, nú Landbúnaðarháskóla Íslands.
Samkvæmt þeim lögum er landbún-
aðarráðherra heimilt að semja við
stjórn Búnaðarsambandsins um sam-
eiginlegan rekstur tilraunastöðvar að
Stóra Ármóti. Þar kemur einnig fram
að við tilraunastöðina skuli starfa sér-
fræðingur í fóðurfræði og rannsókna-
maður, ráðnir af Landbúnaðarháskóla
Íslands, en launaðir af ríkissjóði.
Samkvæmt samningi við ráðherra
ber Búnaðarsamband Suðurlands,
sem á jörðina, fjárhagslega ábyrgð
á búinu.
Tilraunastöðin starfar undir yfir-
stjórn þriggja manna, sem skipuð
er einum af Búnaðarsambandi
Suðurlands, einum starfandi bónda á
búnaðarsambandssvæðinu skipuðum
af ráðherra, og einum tilnefndum af
Landbúnaðarháskóla Íslands . Auk
þess kemur stjórn Búnaðarsambands
Suðurlands, sem jafnframt er stjórn
Stóra Ármóts ehf., ásamt fram-
kvæmdastjóra þess, sem jafnframt
er rekstrarstjóri búsins, að málum
staðarins.
Fóðrun aðalviðfangsefnið
Grétar Hrafn segir að rannsóknirnar
á búinu snúist fyrst og fremst um
fóðrun og meðferð mjólkurkúa.
„Aðvitað er margt sem við getum
yfirfært beint frá útlöndum en hér
er fjölbreytnin þó ekki eins mikil í
fóðri og erlendis og verður fóður-
gjöfin því um margt öðruvísi. Hér
byggjum við mikið á vallarfoxgrasi.
Þá getum við ekki ræktað maís hér á
landi, sem er mjög stór hluti af fóðri
í Evrópu. Við erum þó aftur á móti
farnir að framleiða bygg hér á Íslandi
sem kemur þá inn sem aðal kolvetna-
gjafinn í fóðrinu. Hér á Stóra Ármóti
erum við með 20 hektara undir bygg-
rækt. Í heild er verið að framleiða
um 15.000 tonn hér á landi sem að
mestu fer í kýrfóður. Það má ætla að
um 30-40.000 tonn af byggi og maís
fari í heildina í fóður kúa hér á landi.