Bændablaðið - 27.10.2011, Blaðsíða 21

21Bændablaðið | fimmtudagur 27. október 2011
Á Stóra Ármóti er ársnytin um
1500 kg meiri á árskú en á meðal-
búi. Það skilar auknum tekjum
upp á tæpar 5 milljónir króna
á ári m.v. 42 árskýr. Þá hafa
97% af 211 þúsund lítra fram-
leiðslu flokkast sem úrvalsmjólk.
Hagnaður ársins 2010 á rekstri
búsins var 3,7 milljónir króna.
Hvað jarðrækt og heyskap á
Stóra Ármóti varðar hófst sláttur
nokkru seinna í ár en undanfarin
ár eða 26. júní. Mun minna var á
og skýrist það að hluta af árferði og
nýræktum sem ekki eru komnar í
full afköst, en ekki síður af auknum
ágangi álfta og gæsa í túnin, sjá 1.
töflu. Í byrjun september átti t.d.
eftir að slá 13,5 hektara af nýrækt
sem áætlað var að gæfu 70 rúllur
af heyi.
Fyrstu niðurstöður heyefna-
greininga gefa til kynna að um
einsleitan og góðan heyfeng sé að
ræða og betri en reiknað var með.
Sáð var korni í um 17 ha.
Kornið er greinilega seinna í ár
en við höfum mátt venjast og því
nokkur óvissa um uppskeru þegar
þetta er skrifað.
Meiri ársnyt en á meðalbúi
Vel hefur gengið í fjósinu undan-
farið ár. Afurðir eftir árskú liggja í
um 6.800 kg og efnahlutfall hefur
verið gott bæði hvað varðar fitu
og prótein, sjá 2. töflu. Ársnytin
er um 1500 kg meiri á árskú á
Stóra Ármóti en á meðalbúi, sem
skilar auknum tekjum upp á tæpar
5 milljónir á ári m.v. 42 árskýr.
Afurðastöðvarverð miðast við
efnainnihald og eru tekjur Stóra
Ármóts vegna þess um 850 þúsund
krónur á ári umfram bú með sömu
framleiðslu en með efnainnihald
skv. meðaltali samlags.
97% mjólkurinnar í úrvalsflokk
Flokkun mjólkur innar hefur einnig
verið mjög góð fyrstu 8 mánuði
ársins. Þar hafa 205 þúsund lítrar
af 211 þúsund lítra framleiðslu, eða
97%, flokkast í úrvalsflokk. Því
gætu tekjur vegna góðrar flokkunar
numið um 350 þúsund krónum á
ári. Samtals nema umframgreiðslur
því um 1.200 þúsund krónum eða
um 100 þúsund krónum á mánuði.
Þessi góði árangur skilar sér einnig
í góðri framlegð og bættri afkomu
búsins, en hagnaður ársins 2010
var 3,7 milljónir króna.
Fóðrun á Stóra Ármóti hefur
miðast við að mæta þörfum grip-
anna á hverjum tíma, að teknu til-
liti til langtímaáhrifa fóðrunar og
skýrir það að mestu þennan góða
árangur. Efnainnihald og afurðir
á landsvísu hafa aftur á móti farið
lækkandi undanfarin ár og er skýr-
inguna að finna í almennt lakari
fóðrun, en samkvæmt skýrsluhaldi
hefur fóðurbætisgjöf minnkað um
30% á síðustu fimm árum.
Rannsóknir:
Á Stóra Ármóti hefur ætíð verið
lögð áhersla á hagnýtar rannsóknir
og jafnan valin viðfangsefni sem
tengjast vandamálum eða verk-
efnum nautgriparæktarinnar hverju
sinni. Síðasta áratuginn má m.a.
nefna verkefni tengd efnainnihaldi
mjólkur, efnaskiptasjúkdómum og
fóðrun um burð, fóðrun með miklu
byggi og uppeldisrannsóknir.
Rýgresi á í vök að verjast
Jarðræktarrannsóknir hafa einnig
jafnan skipað veglegan sess í
starfi Stóra Ármóts. Ríkharð
Brynjólfsson hefur unnið að
rannsóknum á nýtingu búfjár-
áburðar undanfarin ár og Guðni
Þorvaldsson hefur gert umfangs-
miklar samanburðarrannsóknir á
lífsþrótti hinna ýmsu grastegunda
og yrkja.
Það markverðasta úr rannsókn-
unum 2011 er að öll yrki vallar-
foxgrass, sem voru skoðuð, þrífast
vel á Stóra Ármóti á meðan fjölært
rýgresi á mjög í vök að verjast.
Júgurbólgan kostnaðarsöm
Í búfjárræktinni eru um þessar
mundir í gangi verkefni sem tengj-
ast júgurheilbrigði, dauðfæddum
kálfum og uppeldi kvígukálfa, allt
mjög hagnýt og mikilvæg viðfangs-
efni. Júgurbólga er mjög kostnaðar-
söm og því miður hefur okkur á
Íslandi ekki gengið sem skyldi að
ná árangri í baráttunni gegn henni.
Nú er komið bóluefnið Startvac®,
sem hefur fengið viðurkenningu
Evrópusambandsins.
Síðastliðið ár hefur verið unnið
að rannsóknum á áhrifum þessa
bóluefnis á frumutölu, tíðni júgur-
bólgu og tíðni sýktra spena á sjö
kúabúum á Suður- og Vesturlandi.
Lokasýnataka í þessu verkefni fór
fram í september og er vonast til að
niðurstöður geti birst fyrir áramót.
Könnun á þroska og holdafari
Í vetur verður gerð könnun á þroska
og holdafari fyrsta kálfs kvígna
með tilliti til dauðfæddra kálfa,
en í fyrra verkefni um þetta efni
komu fram vísbendingar um að
burðarerfiðleikar eigi drjúgan þátt
í orsökum þessa vandamáls. Leitað
verður eftir samstarfi við bændur á
Suðurlandi við gagnaöflun.
Sýrð mjólk áhugaverður
kostur við kálfauppeldi
Frjáls aðgangur kálfa að sýrðri
mjólk er áhugaverður kostur við
uppeldi kálfa. Nýlegar rannsóknir í
Bandaríkjunum sýna að áhrif fóðr-
unar fyrstu 8 vikurnar eru umtals-
verð á afurðir. Ástæður þessa eru
ekki ljósar en talið er líklegt að
mikilvægir þættir í þroskaferli
júgursins eigi sér stað fyrstu 8
vikurnar og séu háðir næringar-
ástandi gripsins. Jafnframt hafa
rannsóknirnar í Bandaríkjunum
sýnt að yngri kvígur mjólki ekki
bara betur heldur séu einnig end-
ingarbetri en jafnþroskaðar eldri
kvígur. Markmið rannsóknanna
á Stóra Ármóti er að þróa ódýra
aðferð við mjólkurgjöfina sem upp-
fyllir markmið um mikinn vöxt og
þroska fyrstu vikur uppeldisins.
/Grétar Hrafn Harðarson.
Íslenskir bændur eru því að nálgast
það að framleiða sjálfir um helming-
inn af heildarþörfinni á kolvetnisríku
fóðri. Það sparar auðvitað heilmikið
í gjaldeyri.“
Íslenska kýrin hefur sérstöðu
Umræða um að skipta um mjólkur-
kúakyn hér á landi hefur komið upp
annað veifið en engin alvöru tilraun
hefur þó verið gerð í þá veru. Hafa
menn þar aðallega horft til norska
kúastofnsins, sem er reyndar ættaður
frá Skotlandi. Mjög skiptar skoðanir
eru um hvort slíkt sé verjandi í ljósi
sérstöðu íslenska stofnsins og um
leið sérstakrar efnasamsetningar
íslensku mjólkurinnar. Rannsóknir
sýna m.a. að mjólk íslensku kúnna
hefur hagstæða próteinsamsetningu
og er rík af efnum sem vinna gegn
áunninni sykursýki.
Grétar bendir einnig á að efna-
samsetning íslensku kúamjólkur-
innar henti sérlega vel til ostagerðar.
Mjólk úr norskum kúm hentar aftur á
móti mjög illa til slíkrar framleiðslu
þar sem erfitt er að hleypa hana.
Mjólk íslensku kúnna ber reyndar
af hvað þessa eiginleika varðar í
samanburði við mjólk úr kúm af
þeim kúastofnum sem menn hafa
helst verið að skoða til samanburðar.
Ýmsa slíka þætti yrðu menn að vega
og meta ef ætlunin væri að skipta
um kúastofn á Íslandi. Ekki er þó
talið útilokað að með innflutningi á
sérvöldu erfðaefni mætti hugsanlega
bæta íslenska kúastofninn að ein-
hverju leyti en engin samstaða hefur
þó náðst um slíka framkvæmd.
Hægt að auka mjólkurafköst
íslensku kúnna mikið
Óneitanlega eru norsku kýrnar þó
mjög afkastamiklar sem mjólkurkýr
og á það hafa margir verið að horfa.
Hvernig er íslenska kýrin í þeim
samanburði?
„Íslenska kýrin er í sjálfu sér
nokkuð mjólkurlagin. Hún hefur
erfðafræðilega getu til að mjólka
mun meira en meðalbúið á Íslandi
er að gefa. Þar eru því mikil sóknar-
færi og við eigum mjög mikið inni.
Með aukinni byggrækt ætti að vera
hægt að auka framleiðsluna tals-
vert. Þetta liggur í fóðrun, meðferð
og svo auðvitað kynbótum. Ég álít
að um þriðjungur aukningarinnar
ætti að nást með kynbótum en um
tveir þriðju í gegnum fóðrun. Mest
hafa íslenskar kýr gefið rúmlega 13
þúsund lítra á ári og dæmi eru um að
æviafurðir einstakra gripa hafi farið
yfir 100 þúsund lítra.“
Ekki sjálfgefið að aukin nyt gefi
meira í aðra hönd
Eins og Grétar nefnir varðandi getu
íslensku kýrinnar í dag þá hafa mest
verið að fást um 10 - 13.000 lítrar
úr einstökum kúm á ári á meðan
meðal nyt liggur kannski á bilinu
5 - 6.000 lítrar. Augljóst ætti því að
vera að bætt fóðrun og kynbætur
gætu gefið talsvert af sér í auknum
framleiðsluverðmætum.
Samt er það ekki alveg svo ein-
falt, að sögn Grétars. Auknar afurðir
kalla á sterkari fóðrun og meira
álag á gripinn. Og með aukinni nyt
geta að hluta tapast ákveðnir eigin-
leikar. Mjólkin verður þynnri, þ.e.
bæði prótein- og fituminni og því
hlutfallslega verðminni í mati hjá
mjólkurstöðvunum. Aukin fóður-
gjöf kostar líka peninga. Ekki er því
endilega víst að aukin mjólkurfram-
leiðsla kúnna skili nægum tekjum
til að vega upp kostnaðaraukann á
bak við þá framleiðslu. Þar kemur
einmitt til kasta tilraunabúsins á
Stóra Ármóti við að reyna að finna
hinn gullna meðalveg í fóðurgjöf
og fóðursamsetningu. Hugsanlega
gætu kynbætur einnig haft þarna
veruleg áhrif.
Grétar segir að ýmislegt fleira
en fóðurtilraunir sé stundað á Stóra
Ármóti. Þannig hafi hann verið
með samanburðartilraun sem farið
hefur fram á sjö bæjum og lýtur að
notkun bóluefnis gegn júgurbólgu.
Niðurstöður þess verkefnis eigi að
liggja fyrir um næstu áramót.

/HKr.
Af vettvangi tilraunabúsins Stóra Ármóts:
Ársnytin er um 1500 kg meiri á árskú en á meðalbúi
- Um 97% framleiðslunnar hafa flokkast sem úrvalsmjólk og búið skilaði hagnaði 2010
2. tafla. Frumutala, líftala og efnainnihald mjólkur
Fita Prótein Frumut. Þvagefni Líftala Fr.f.s. Kasein
Stóra Ármót
Sept. 2009 - ág. 2010
Sept. 2010 - ág. 2011
Meðaltal samlags
Sept 1009 - ág. 2010
Sept. 2010 - ág. 2011
Grétar Hrafn Harðarson tilraunastjóri og Höskuldur Gunnarsson bústjóri við básana í fjósinu á Stóra Ármóti.
Tilraunabúið á Stóra Ármóti.