Bændablaðið - 15.12.2011, Blaðsíða 20

Bændablaðið | fimmtudagur 15. desember 201120
Katrín Andrésdóttir dýralæknir
lét af störfum sem héraðsdýra-
læknir hjá Matvælastofnun þann
1. nóvember síðastliðinn eftir
25 ára starf. Í kjölfar skipulags-
breytinga hjá stofnuninni og
vegna persónulegra ástæðna tók
Katrín þá ákvörðun að sækja
ekki um stöðuna sem auglýst var
í nýju Suðurumdæmi.
Katrín og maður hennar, Sveinn
Ingvarsson, hafa búið á æskustöðv-
um Sveins að Reykjahlíð í Skeiða-
og Gnúpverjahreppi í aldarfjórð-
ung. Þar hefur verkaskiptingin á
bænum alltaf verið skýr, hún úti-
vinnandi en Sveinn hefur unnið að
búinu.
„Svenni er bóndinn, ekki ég.
Ég geng ekki að því sem gefnu að
kona sem á húsasmið fyrir mann sé
einnig smiður - nú, eða smiðskona.
Það er algengur misskilningur að
hjón á sveitabýlum séu endilega
bæði bændur. Það er til dæmis mjög
algengt upp til sveita að konur starfi
utan heimilis og einnig karlinn ef
því er að skipta. Margar konur eru
hins vegar bændur en eru yfirleitt
ekki skráðar fyrir búi, það er oftast
skráð á kennitölu karlsins. Þessu
þarf að breyta, það stendur meðal
annars upp á Bændasamtökin að
jafna stöðu umbjóðenda sinna,“
segir Katrín.
Bændadóttir úr Borgarfirði
Katrín er fædd og uppalin á Stóra-
Kroppi í Reykholtsdal, elst fjögurra
systkina.
„Móðir mín, Sigríður Ágúst-
dóttir, var önnur stúlkan á
Íslandi sem fór í bændaskóla.
Hvanneyrarskóli neitaði að taka
við henni, hún fékk hins vegar inni
á Hólum og önnur stúlka fengin til
að vera með henni. Þetta var líka
sérstakt vegna þess að mamma var
ekki úr sveit, uppalin á Ísafirði og
í Reykjavík. Móðir mín var braut-
ryðjandi á fleiri sviðum því hún
lærði mjólkureftirlit í Hollandi,
Danmörku og Bretlandi. Foreldrar
mínir bjuggu með kýr, kindur og
hross en mamma átti kýrnar. Við
grínumst stundum með að þetta sé
erfðagalli, því sonur okkar er einn-
ig ákveðinn í að verða kúabóndi,“
segir Katrín og bætir við:
„Foreldrar mínir hættu að
búa árið 1977. Þau fluttu til
Reykjavíkur, pabbi tók við stöðu
kjötmatsformanns og var því í
miklum tengslum við bændur
og búalið. Móðir mín starfaði
fyrst sem framkvæmdastjóri hjá
Hagkaupum og síðar sem fulltrúi
hjá Vegagerðinni.“
Til Noregs í dýralækningar
Katrín nam dýralækningar í Osló
í Noregi og kom heim úr námi
árið 1984. „Mér hefur alltaf fund-
ist mjög ánægjulegt að vinna með
dýr, kýrnar eru auðvitað í mestu
uppáhaldi og svo kindurnar og
hrossin. Svín eru líka bráðgáfaðar
og skemmtilegar skepnur.
Það hefur stundum verið sagt
í gríni að ég hafi fæðst í fjósastíg-
vélum,“ útskýrir Katrín og segir
jafnframt: „Oddur Rúnar, mágur
mömmu, var héraðsdýralæknir í
Borgarfirði og ég vissi því út á hvað
starfið gekk. Ég hef aldrei séð eftir
að hafa valið þessa leið, námsárin í
Noregi voru lærdómsrík og gefandi
og ég starfaði í Noregi í þrjú ár eftir
námið. Um næstu hvítasunnu koma
skólafélagar mínir frá Noregi til að
fagna 30 ára útskriftarafmælinu.
Það er ótrúlegt til þess að hugsa
hvað tíminn líður hratt.“
Lítil og mjó með fléttur
Þegar til Íslands kom hóf Katrín
störf sem sjálfstætt starfandi dýra-
læknir í uppsveitum Árnessýslu, þá
í samstarfi við Gunnlaug Skúlason
fv. héraðsdýralækni í Laugarási.
„Fyrsta sumarið mitt leysti ég
Gunnlaug af, hann fór sem oftar til
Þýskalands í fríinu.
Sumum bændunum leist nú ekki
allskostar á þennan nýja dýralækni;
„stelpa“, lítil og mjó með fléttur!
Eitt sinn var hringt í mig að nætur-
lagi úr Hrunamannahreppi, þar var
fastur kálfur í kú. Þegar ég kom á
staðinn horfðu feðgar á mig með
skelfingu, spurðu varlega hvar
Gunnlaugur væri - og hvort ég vissi
um Jón Guðbrandsson, dýralækni
á Selfossi. Feðgarnir stóðu svo
sitthvoru megin við kúna meðan
ég vitjaði um hana og þegar ég
var komin inn með báðar hendur
upp að öxlum horfðust þeir í augu
og sá eldri sagði: „eigum við ekki
að setja spotta á stelpuna svo við
töpum henni ekki líka inní kúna“.
Þegar ég kom aftur út með lifandi
kálf sannfærðust þeir þó um að
hægt væri að nota mig.
Í þá daga voru flestallir dýra-
læknar stórir og stæðilegir karl-
menn, nú eru karlar í þessu starfi
ámóta sjaldgæfir og konurnar voru
þegar ég hóf störf.“
„Marga fjöruna sopið saman“
„Árið 1986 var ég svo skipuð hér-
aðsdýralæknir í Hreppum, sinnti þá
bæði praxís og eftirliti. Árið 1999
tók ég við starfi héraðsdýralæknis
á Suðurlandi, þá voru sameinuð
sex dýralæknishéruð í eina eftir-
litsstöðu, en mér til aðstoðar voru
eftirlitsdýralæknar. Helstu verk-
efnin voru eftirlit í sláturhúsum
og með mjólkurframleiðslu, kjúk-
linga- og svínaeldi. Smitsjúkdómar
í búfé hafa verið tíðir, til dæmis
riða, garnaveiki og salmonella.
Miklar náttúruhamfarir hafa orðið á
Suðurlandi, eldgos og jarðskjálftar.
Dýravelferðarmál hafa sömuleiðis
verið mörg og sum mjög stór.
Skrifstofa mín var fyrstu árin hjá
Búnaðarsambandi Suðurlands, þar
var gott að starfa með ráðunaut-
unum. Þegar Landbúnaðarstofnun
(seinna Matvælastofnun) var svo
sett á laggirnar hér á Selfossi
var skrifstofa mín flutt þar inn.
Á Matvælastofnun starfar margt
langreynt og hámenntað fólk sem
mjög ánægjulegt hefur verið að
vinna með. Vil ég sérstaklega nefna
Halldór yfirdýralækni, við höfum
marga fjöruna sopið saman,“ segir
Katrín.
Lítið samráð við dýralækna
Þann 1. nóvember síðastliðinn voru
störf 14 héraðsdýralækna lögð
niður og sex ný embætti stofnuð.
Katrín sótti ekki um stöðuna í nýju
Suðurumdæmi af persónulegum
ástæðum.
„Heilsan er farin að gefa sig hjá
okkur Svenna. Starf mitt sem dýra-
læknir hefur líka oft á tíðum verið
bæði líkamlega og andlega lýjandi.
Ég hef alltaf öfundað þá sem hafa
kjark til að hætta tímanlega, margir
lifa bara fyrir vinnuna og hafa svo
að engu að hverfa þegar þeir hætta.
Hildur Hákonardóttir, sem er góð
vinkona mín, sagði mér að hún
hefði aldrei haft jafn mikið að gera
og aldrei notið lífsins eins mikið
og eftir að hún hætti að vinna. Ég
hef trú á að sú verði raunin hjá mér
líka.“
Breytingin á störfum héraðs-
dýralækna, sem að ofan greinir, er
í takt við nýju matvælalöggjöfina
sem kveður á um aðskilnað eftirlits
og þjónustu.
„Ljóst hefur verið í tvö ár
að af þessum breytingum yrði.
Héraðsdýralæknarnir óskuðu ítrek-
að eftir því að endurskipulagning
hæfist og vildu þá fyrst og fremst
sjá hvernig haga ætti almennri
dýralæknaþjónustu í dreifðum
byggðum. En ráðamönnum voru
mislagðar hendur í þessu eins og
mörgu öðru, þetta gekk seint og illa
og mikill kurr og órói varð hjá dýra-
læknum sem margir höfðu starfað
áratugum saman. Það gleymist
oft til hvers dýralæknaþjónustan á
landsbyggðinni er, hlutverk hennar
er fyrst og fremst að tryggja velferð
dýra. Dýraeigendur eiga líka rétt
á þessari þjónustu, til dæmis geta
bændur orðið fyrir fjárhagstjóni ef
ekki næst í dýralækni. Síðast en
ekki síst snýst málið um dýralækn-
ana og fjölskyldur þeirra. Það er
stór ákvörðun að setja sig niður úti
á landi og heilmikil fjárfesting sem
fylgir því að reka praxís. Yngra
fólk er heldur ekki tilbúið til þess
að vera á vakt allan sólarhring-
inn alla daga ársins, en víða hafa
dýralæknar þurft að búa við þær
aðstæður.“
Lætur draumana rætast
Katrín Helga mun ekki sitja auðum
höndum þrátt fyrir að hafa látið af
störfum. Áhugamálin eru mörg og
sum þeirra hafa setið á hakanum í
langan tíma.
„Það er mjög margt sem mig
langar til að gera og flýgur mér
þá fyrst í hug að rækta garðinn
minn og sinna gróðurhúsinu mínu
betur en ég hef gert. Ég er með
gott tæplega 30 fermetra gróður-
hús þar sem ég rækta ýmislegt eins
og tómata, kryddjurtir og kúrbít
og get einnig sáð til sumarblóma
og grænmetis. Við höfum ræktað
mikið af skjólbeltum og viljum
bæta við þau og rækta skóg á land-
græðslusvæðum. Ég skráði mig því
í námskeiðaröðina „Grænni skóg-
ar“ hjá Landbúnaðarháskólanum.
Svo er ég einnig þáttakandi í
mjög áhugaverðu tilraunaverk-
efni Landbúnaðarháskólans og
Garðyrkjufélagsins um ræktun
ávaxtatrjáa,“ segir Katrín og bætir
við:
„Annars er ég núna aðallega
í því að stela mjólk úr fjósinu og
vinna úr henni skyr, osta og jógúrt.
Ég keypti mér ostagerðartæki fyrir
15 árum og hef nú tekið þau upp
aftur, þetta er því gamalt áhuga-
mál hjá mér. Síðan er ég að sauma
mér faldbúning – byrjaði á honum
fyrir 10 árum en hafði svo ekki
tíma. Á nýju ári ætla ég á vikunám-
skeið í Skals handavinnuskólanum
í Danmörku til að læra betur á raf-
magnsprjónavélina mína. Ég hef
því loksins tíma til að sinna öllu
því skemmtilega sem áður lenti í
undandrætti vegna vinnunnar!“
/ehg
„Fæddist í fjósastígvélum“
Katrín Andrésdóttir dýralæknir lét af störfum sem héraðsdýralæknir þann 1. nóvember síðastliðinn eftir 25 ára starf:
Katrín Helga Andrésdóttir lét af störfum sem héraðsdýralæknir þann 1. nóvember síðastliðinn eftir 25 ára farsælt starf og sér nú fram á nógan frítíma til
að sinna áhugamálum sínum. Mynd / ehg
Hér er Katrín að fella fullorðinn hest á upphafsárum starfsferilsins sem
dýralæknir.